Haftanın tarihine bakış

1933- Komünist Enternasyonal Genel Sekreteri Georgi Dimitrov'un suçlandığı Almanya Meclisi Reichstag'ın yakılması soruşturmasında öteki sanık Marinus Van Der Lubbe, yangını çıkardığını itiraf etti.

1960- Demokrat Parti kapatıldı.

1984- Yönetmen Atıf Yılmaz, 1984'te "Bir Yudum Sevgi", bir yıl sonra da "Dul Bir Kadın" adlı filmleriyle iki yıl üst üste Altın Portakal Ödülü'nü aldı.

1992- Hakkari'nin Şemdinli ilçesi Derecik Jandarma Karakolu'na saldıran teröristlerden 200'ü öldürüldü.

1994- Eski Adalet Bakanı ANAP'lı Mehmet Topaç, Ankara'daki avukatlık bürosunda, yasa dışı Dev-Sol örgütü üyesi oldukları iddia edilen 4 kişinin silahlı saldırısı sonucu hayatını kaybetti.

2016- 15 Temmuz, "Şehitleri ve Gazileri Anma Günü" olarak resmi tatil ilan edildi.

2017- Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca hazırlanan "kaset" iddianamesinde bilgi sahibi olarak beyanına yer verilen polis memuru Fatih A, Deniz Baykal ile eski MHP'li yöneticilerin telefonlarını dinlediklerini itiraf etti.

2019- MİLGEM Projesi kapsamında üretilen milli savaş gemisi "Kınalıada" Deniz Kuvvetleri Komutanlığına teslim edildi.

2022- Türkiye'nin ikinci rahim nakli hastası Havva Erdem, Akdeniz Üniversitesi Hastanesi'nde, gebeliğinin 29. haftasında bin 720 gram ağırlığında kız bebek dünyaya getirdi.

2024 - Türk basketbolu için büyük önem taşıyan Basketbol Gelişim Merkezi, Fenerbahçe Beko ile Anadolu Efes arasında oynanan 37. Erkekler Cumhurbaşkanlığı Kupası müsabakasıyla açıldı.

30 Eylül

1207- Mevlana Celaleddin-i Rumi, Belh kentinde dünyaya geldi.

1517- Oruç Reis, Cezayir Zaferi'ni elde etti.

1520- Kanuni Sultan Süleyman tahta çıktı.

1579- Sokullu Mehmet Paşa vefat etti.

1930- İlk sivil tayyareci Vecihi (Hürkuş) Bey, kendi yaptığı tayyaresiyle Göztepe'den Yeşilköy'e uçtu. Vecihi Bey, Anadolu halkına ilk uçak gezilerini yapma olanağı da sağlamıştı.

1955- Amerikalı aktör James Dean, trafik kazasında 24 yaşında hayatını kaybetti.

1956- Soprano Leyla Gencer, San Francisco'da konser verdi.

1960- Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu.

1978- Başbakan Bülent Ecevit ilk "Köykent" uygulamasını Bolu'nun Mudurnu ilçesine bağlı Taşkesti köyünde başlattı.

1991- İstanbul Metrosu'nun ön tünel inşaatı başladı.

2010- Beyaz perdenin önemli ismi Tony Curtis, 85 yaşında yaşamını yitirdi.

2012 - AK Parti 4. Olağan Büyük Kongresi'nde tek aday olan Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, yeniden genel başkanlığa seçildi.

2013- Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, demokratikleşme paketini bir basın toplantısıyla açıkladı. Paketle TBMM dahil kamuda fiili olarak uygulanan başörtüsü yasağına son verildi.

2015 - Filistin devletinin bayrağı, BM Genel Kurulunda alınan karar sonrasında düzenlenen törenle ilk kez Birleşmiş Milletler'de göndere çekildi.

2016- İsrail, Mavi Marmara olayında yakınlarını kaybeden ailelere ödenecek 20 milyon dolarlık tazminatı Türkiye'ye aktardı.

2021- İklim değişikliği tehdidi Milli Güvenlik Kurulu (MGK) bildirisinde yer aldı.

2022- İsveç Devlet Silah İhracat Kontrol Dairesi (ISP), Türkiye'ye silah ihracatı ambargosunu kaldırdıklarını açıkladı.

2023- 12 bin yıllık geçmişiyle "tarihin sıfır noktası" olarak nitelendirilen Göbeklitepe'de ilk boyalı heykel, Karahantepe'de ise en gerçekçi insan heykellerinden biri bulundu.

1 Ekim

1730- Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa, Patrona Halil İsyanı'nı çıkaranların istekleri doğrultusunda Padişah III. Ahmet tarafından boğduruldu.

1931- Ressam Ruhi Arel, 51 yaşında vefat etti.

1942- Bakanlar Kurulu, eğlence yerlerinin saat 22.00'de kapatılması kararı aldı.

1949- Mao Zedong önderliğinde Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu, Mao, Çin Halk Cumhuriyeti'nin ilk başkanı seçildi.

1951- Hava Harp Okulu açıldı.

1956- Yazar Eflatun Cem Güney, Andersen Masal Ödülü'nü kazandı.

1963- Cezayir Devlet Başkanı Ahmet Bin Bella, ülkede Fransızlara ait tüm toprakların kamulaştırılması emrini verdi.

1972- Boksör Cemal Kamacı, 63,5 kiloda Avrupa Şampiyonu oldu.

1985- İsrail güçlerinin, Tunus'taki Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) bürolarına düzenlediği hava saldırısında 68 kişi öldü.

1987- Mihail Gorbaçov, Sovyetler Birliği devlet başkanlığı görevini üstlendi.

1992- Bitlis'in merkeze bağlı Cevizdalı köyüne saldıran teröristler, aralarında çocuk ve kadınların da bulunduğu 37 kişiyi öldürdü, 20 kişiyi yaraladı, 13 korucuyu kaçırdı.

1992- Kadınların da harp okullarına alınmasına ilişkin yasa tasarısı TBMM'de kabul edildi.

1995- Afyonkarahisar'ın Dinar ilçesinde 6,1 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Depremde 90 kişi öldü, 250 kişi yaralandı.

2005- Kocaeli Ford Otosan Rallisi'nde yarış araçlarından birinin çarpması sonucu ağır yaralanan Kanal D kameramanı Besim Kemal Dede hayatını kaybetti.

2011- İspanya'nın kuzeydoğusundaki Bask bölgesinin bağımsızlığı için mücadele eden ve AB terör örgütleri listesinde bulunan ETA'ya bağlı "Ekin" adlı örgüt kendini feshettiğini açıkladı.

2013- ABD hükümeti, iktidar ile muhalefetin 6 haftalık bütçe çıkarma konusunda uzlaşmaya varamaması üzerine 17 yıl aradan sonra resmi olarak kapandı.

2013- Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi, 14 yaşına gelmeden ve kendi rızası olmadan erkek çocuklarının sünnet edilmemesini öngören raporu, 19'a karşı 77 oyla kabul eti. Rapor Türkiye'de tepkiyle karşılandı.

2019 - Oyuncu Tarık Ünlüoğlu, İstanbul'da tedavi gördüğü hastanede 62 yaşında yaşamını yitirdi.

2021- Saadet Partisi Yüksek İstişare Kurulu Başkanı Oğuzhan Asiltürk, tedavi gördüğü hastanede 86 yaşında hayatını kaybetti.

2021- Türk basketbolunun duayenlerinden Nur Germen, 73 yaşında vefat etti.

2021- Dünyanın en yüksek enflasyon oranına sahip ülkesi Venezuela'da, para biriminden altı sıfır silindi.

2024 - Bir süredir kanser tedavisi gören gazeteci Güneri Civaoğlu, 85 yaşında hayatını kaybetti.

2024- Meksika'da Claudia Sheinbaum, yemin ederek ülkenin ilk kadın devlet başkanı oldu.

2 Ekim

1187- Selahaddin Eyyubi, Kudüs'ü fethederek 88 yıllık Frank işgaline son verdi.

1608- Modern teleskobun prototipi Jan Lippershey tarafından yapıldı.

1730- III. Ahmet'in saltanattan çekilmesiyle I. Mahmut tahta çıktı.

1730- Divan şairi Nedim 48 yaşında vefat etti.

1836- Darwin, Brezilya, Galapagos Adaları ve Yeni Zelanda'yı kapsayan beş yıllık gezisinden İngiltere'ye döndü. Bu çalışmaları, 1859'da yayımlayacağı "Türlerin Kökeni" adlı çalışmasının kaynağını oluşturdu.

1923- İstanbul'a 13 Kasım 1918'de gelen ve 16 Mart 1920'de kenti tamamen işgal eden İtilaf Devletleri'nin son birlikleri, Dolmabahçe rıhtımından gemilere binerek kenti terk etti.

1953- Batı Almanya, NATO'ya kabul edildi.

1957- Orta Doğu Teknik Üniversitesinin (ODTÜ) temeli atıldı.

1963- Sivas Kongresi Heyet-i Temsiliye üyeleri ile Birinci TBMM üyeliklerine aylık bağlayan kanun kabul edildi.

1963- Kurtuluş Savaşı komutanlarından Refet Bele vefat etti.

1964- Bilim adamları, sigaranın kansere neden olabileceği yönündeki bulguları açıkladı.

1970- Ankara'da, Merkezi Antlaşma Örgütü CENTO binasına bomba atıldı.

1974- Eski Milli Birlik Komitesi üyesi General Cemal Madanoğlu ve arkadaşları Sıkıyönetim Askeri Mahkemesindeki "Cunta" davasında beraat etti.

1975- ABD, Türkiye'ye konulan silah ambargosunu kısmen kaldırdı.

1976- Dünya Ağır Sıklet Boks Şampiyonu Muhammed Ali, İstanbul'a geldi.

1984- 12 Eylül 1980 sonrası ilk grev Tuzla'da iki tersanede başladı.

1985- Aktör Rock Hudson, AIDS'e yenik düşerek 59 yaşında Beverly Hills'teki evinde öldü.

1989- TV-3 ile GAP TV yayına başladı.

1992- Ege Denizi'ndeki tatbikatlar sırasında, ABD'ye ait uçak gemisi Saratoga'dan atılan iki füze "Muavenet Muhribi"ne isabet etti, gemi komutanıyla beraber 5 denizci şehit oldu, 13 kişilik personel yaralandı.

2006- Orhan Pamuk, Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldı.

2012- 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın cenazesi, Topkapı'daki Anıt Mezar'dan çıkarılarak Adli Tıp Kurumuna götürüldü, 5 Ekim'de yeniden toprağa verildi.

2012- 28 Şubat döneminin Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığının yürüttüğü 28 Şubat soruşturmasında "mağdur" sıfatıyla ifade verdi.

2015- "Kafes eylem planı", "Amirallere suikast", "Gölcük'te ele geçirilen belgeler" ile Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği (ÇYDD) ve Çağdaş Eğitim Vakfı (ÇEV) yöneticileri hakkındaki iddialara ilişkin dosyaların birleştirildiği 84 sanıklı "Poyrazköy'de ele geçirilen mühimmat" davasında mahkeme heyeti 83 sanığın beraatine karar verdi.

2018- Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı, evlilik işlemleri için gittiği Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğunda öldürüldü.

2020 - Türkiye'nin ilk lityum iyon pil üretim tesisinin temeli Kayseri'de atıldı.

3 Ekim

1906- Berlin'de toplanan I. Telsiz Telgraf Kongresi'nde "S.O.S" tehlike sinyali olarak kabul edildi.

1922- Mudanya Konferansı başladı. Mütareke, 11 Ekim 1922'de imzalandı.

1922- İlk "faks" (facsimile photo-belgegeçer) Washington DC'de telefon hattı üzerinden gönderildi.

1926- Atatürk'ün ilk heykeli İstanbul Sarayburnu'nda açıldı.

1929- Sırp Krallığı, Hırvatlar ve Slovenler, adlarını "Yugoslavya Krallığı" olarak değiştirdi.

1931- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası hizmete açıldı.

1932- Bağımsızlığını kazanan Irak, Milletler Cemiyetine katıldı.

1951- Fenerbahçeli milli futbolcu Lefter Küçükandonyadis, 17 bin 500 liralık transfer ücretiyle İtalya'nın Fiorentina takımına transfer oldu.

1952- İngiltere ilk atom bombası denemesini, Monte Bello Adası'nda yaptı.

1960- Yüksek Adalet Divanı Yassıada'da çalışmalarına başladı.

1966- İstanbul Kadıköy'deki son tramvay hattı kaldırıldı.

1971- Sovyetler Birliği ile ABD arasında kısa adı "SALT" olan Stratejik Silahları Sınırlama Antlaşması imzalandı.

1991- Rum Ortodokslarının dini lideri Fener Rum Patriği 1. Dimitrios, kalp krizi sonucu İstanbul'da öldü.

1994- II. Nükleer Karşıtı Kongre İstanbul'da toplandı.

1997- Avrasya feribotunu kaçırmaktan mahkum Muhammed Emin Tokcan ile Viskhan Abdurrahmanov firar etti.

1999- Sony firmasının kurucusu Akio Morita 78 yaşında hayatını kaybetti.

2005- 12 Eylül darbesini gerçekleştiren Milli Güvenlik Konseyi üyelerinden emekli Orgeneral Nurettin Ersin vefat etti.

2008- Hakkari'nin Şemdinli ilçesindeki Aktütün Sınır Karakolu'na teröristlerce düzenlenen saldırıda 17 asker şehit oldu.

2012- Suriye'nin Rakka kentine bağlı Tel Abyad ilçesinden ateşlenen top mermisinin Şanlıurfa'nın Akçakale ilçesine düşmesi sonucu 5 kişi öldü, 9 kişi yaralandı.

2013- İtalya'nın Lampedusa Adası açıklarında içinde 518 kaçak göçmenin bulunduğu teknenin batması sonucu 366 göçmen yaşamını yitirdi.

2015- Türkiye'de özel sektör tersaneleri tarafından inşa edilen en büyük ve ileri teknolojiye sahip harp gemisi niteliği taşıyan amfibi gemi "Bayraktar" denize indirildi.

2019- ABD, 1991'de iç savaşın başlaması sonrası kapattığı Somali'deki büyükelçiliğini yeniden açtığını duyurdu.

2022- CMASS 6. Serbest Dalış Dünya Şampiyonası'nda Türk Milli Takımı sporcularından Birgül Erken, kategorisinde dünya rekoru kırarak altın madalya kazandı.

2024- Nobel ödüllü Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, "EdU" adlı molekül üzerine yaptıkları keşfin, özellikle beyin kanseri için potansiyel bir tedavi oluşturabilmesine ilişkin fare deneylerinin başarılı sonuçlar verdiğini bildirdi.

4 Ekim

1535- İncil'in tamamının İngilizceye ilk çevirisi İsviçre'de tamamlandı.

1669- Avrupa ve Hollanda sanat tarihinin en önemli ressamlarından Rembrandt 63 yaşında yaşamını yitirdi.

1675- Hollandalı bilim adamı Christian Huygens cep saatinin patentini aldı.

1883- İstanbul'u Paris'e bağlayan Orient Express ilk yolculuğuna çıktı.

1905- Orville Wright, uçakla 33 dakika havada kalarak, ilk uçan adam unvanını kazandı.

1911- İlk halk asansörü, Londra'nın Earl's Court metro istasyonunda hizmete başladı.

1922- Himaye-i Hayvanat Cemiyeti adıyla Türkiye'deki hayvanları koruma amacı güden ilk dernek kuruldu.

1923- Anadolu Müstakil Türk Ortodoksları lideri Papa Eftim, Milli Hükümeti destekleyen beyannamesini yayımladı.

1926- Medeni Kanun yürürlüğe girdi.

1957- Sovyetler Birliği'nin ilk yapay uydu Sputnik'i fırlatmasıyla ABD ile arasındaki uzay yarışı başladı.

1958- İlk transatlantik jet servisi, Londra ve New York arasında seferlerine başladı.

1959- Dünya Serbest Güreş Şampiyonası Tahran'da yapıldı. Türkiye, 57 ve 62 kiloda madalya aldı ve takım halinde dünya ikincisi oldu.

1959- Sovyet uzay roketi Luna-3, ayın görünmeyen yüzünün ilk fotoğraflarını çekti.

1968- Ankara'da Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi ve İdari İlimler Fakültesinde öğrenci olayları ve boykot başladı.

1986- Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Komisyonuna kişisel başvuru hakkını kabul etti.

1992- Kuzey Irak'taki Kürt Parlamentosu, Federe Kürt Devleti kurulduğunu açıkladı.

1993- Rusya Federasyonu'nda Boris Yeltsin'e bağlı ordu birlikleri, komünistlerin kapatma kararına karşı direndiği parlamento binasını bastı. Moskova'da olağanüstü hal ilan edildi.

2010- Gazeteci Turhan Ilgaz, 65 yaşında İstanbul'da vefat etti.

2013- Cumhuriyet tarihinin ilk balerini Kaya İlhan, 87 yaşında İstanbul'da vefat etti.

2016- Nobel Fizik Ödülü, "topolojik evre değişimlerin ve maddenin topolojik evrelerinin kuramsal keşfine yaptıkları katkılar" dolayısıyla David J. Thouless, F. Duncan M. Haldane ve J. Michael Kosterlitz'e verildi.

2016- Türkiye, dünya sivil havacılığının en üst düzey organı BM Uluslararası Sivil Havacılık Örgütünün konsey üyeliğine 156 oy alarak seçildi.

2016- Haiti, Jamaika, Küba, Dominik Cumhuriyeti, Bahamalar ve ABD'yi etkileyen Matthew Kasırgası, yaklaşık 900 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu.

5 Ekim

1789- Parisli kadınlar, "ekmek" talebiyle Versay Sarayı'na yürüdü. Kadınların yürüyüşü, Fransız Devrimi'ne giden yolda, en önemli mücadelelerden biri oldu.

1896- Avusturya gazetesi "Wiener Presse", Alman fizikçi Wilhelm Roentgen'in yeni bir radyasyon çeşidini (bugünkü bilinen adıyla "x-ray") bulduğunu açıkladı.

1908- Bulgaristan, Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını ilan etti.

1908- Avusturya imparatorunun ilhak notasını imzalamasıyla Bosna Hersek, Osmanlı toprağı olmaktan çıktı.

1911- İtalyan kuvvetleri Gelibolu'yu işgal etti.

1925- İlk Cumhuriyet altını, İstanbul Darphanesi'nde basıldı. İlk para Mustafa Kemal Paşa'ya gönderildi.

1926- İstanbul Boğazı'nda trenler için vapur seferleri başlatıldı.

1930- Dünyanın en büyük hava gemisi R.101 havada patladı, 44 kişi yaşamını yitirdi.

1931- Başbakan İsmet İnönü ile Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras'ın Yunanistan'ı ziyaretleri sırasında, 1930 Türk-Yunan Dostluk Antlaşması yürürlüğe konuldu.

1934- İspanya'da iç savaş başladı.

1947- Atina'da yapılan Akdeniz Atletizm Yarışmaları'nda Türkiye birinci oldu.

1953- Türkiye, BM Güvenlik Konseyine 40 oyla üye seçildi.

1970- Enver Sedat, Mısır Devlet Başkanı oldu.

1979- Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) lideri Yaser Arafat Ankara'ya geldi. FKÖ Temsilciliği açıldı.

1988- Şili'de Pinochet rejimine karşı referandum yapıldı.

1989- Dalai Lama, barışçıl politikaları ve Tibet'in özgürlüğü için şiddet karşıtı mücadelesi nedeniyle Nobel Barış Ödülü'nü aldı.

2007- Eski Bayındırlık ve İskan Bakanı Koray Aydın, Yüce Divanda yargılandığı davada, "ihaleye fesat karıştırdığı", "görevini kötüye kullandığı" ve "haksız mal edindiği" suçlamalarından beraat etti.

2009- DİSK Genel Başkanı Süleyman Çelebi, sendika genel merkezindeki odasında ayağından vurularak yaralandı, kaçmaya çalışan saldırgan yakalandı.

2012- Kentsel dönüşüm çalışmaları Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın İstanbul Esenler Havaalanı Mahallesi'nde katıldığı törenle başladı.

2017- FETÖ'nün 15 Temmuz 2016'daki darbe teşebbüsü sırasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a yönelik suikast girişimi ve iki polisin şehit edildiği saldırıya ilişkin davada, FETÖ'nün "Çiğli üs imamı" olarak anılan "Paşa" lakaplı eski başçavuş Zekeriya Kuzu, 4 kez ağırlaştırılmış müebbedin yanı sıra farklı suçlardan 82,5 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

2018- Suudi Arabistan Krallığı, Twitter'dan yaptığı açıklamada, Cemal Kaşıkçı'nın Başkonsolosluk'tan çıktıktan sonra ortadan kaybolduğunu iddia etti.

2019- Suudi Arabistan'ın ilk kadın futbol ligi, Cidde kentinde başladı.

2021- Dünyanın en büyük kargo uçağı Antonov An-225, yakıt ikmali yapmak için ilk kez İstanbul Havalimanı'na indi.

2021- Fransa'daki kiliselerde 1950'den bu yana 216 bin çocuğun cinsel istismar mağduru olduğu tespit edildi.

2022- İspanya'da sol koalisyon hükümetinin girişimiyle Senatoda kabul edilen "Demokratik Hafıza Yasası" ile Franco diktatörlüğü dönemi, yasa dışı ilan edildi.