Depresyon ve iştahın iki zıt ucu: Neden bazı insanlar aşırı yemeye yönelirken diğerleri hiç yemiyor?
Depresyon, günlük işleyişi etkileyen ve çeşitli semptomlara neden olan bir hastalık. Örneğin yorgun hissetmek ve iştahınızda değişiklikler gibi sorunlara sebep olabilir. Hatta depresyondaki bazı kişiler iştahlarında azalma yaşarken, diğerleri iştahlarında artış yaşayabilir. Peki aynı temel neden, nasıl iki zıt davranışı doğurur? İşte, bazı insanlar depresyonda iştah kaybı yaşarken neden bazılarının ise iştah artışı yaşadığı!
Depresyon, sadece duygusal ve zihinsel sağlığımızı değil, aynı zamanda fiziksel sağlığımızı da derinden etkileyen karmaşık bir durumdur. Bu hastalık kimilerinin bu süreçte iştahını kaybetmesine ve yemek yemekten kaçınmasına neden olurken, kimilerinde ise tam tersine sürekli bir açlık hissiyle karşı karşıya kalmaya ve daha fazla yemek tüketmeye sebep olur. Biz de haberimizde bu çelişkili durumun nedenlerinin ne olduğunu derledik. İşte, depresyonun iştah üzerindeki farklı etkilerine dair detaylar...
İŞTAH NEYE GÖRE DEĞİŞİR?
Depresyon hastalarının neredeyse yarısı iştah kaybı yaşarken üçte biri iştah artışı bildirir. Depresyonun iştah üzerindeki bu çeşitli etkileri, durumun alt tipleri olabileceğini göstermektedir.
Yani kısa süreli stres iştahı azaltırken, sürekli stres atıştırma isteğini artırabilir. Ayrıca depresyonun neden olduğu iştah değişiklikleri kişiye özeldir ve farklı depresyon alt tiplerinin göstergeleri olabilir. Bu yüzden önce iştah kaybı sebeplerini, daha sonra da iştah artışına neden olan sorunları derledik.
KORTİZOL SEVİYELERİNDEKİ ARTIŞ İŞTAH KAYBINA NEDEN OLABİLİR!
Serotonin ve dopamin seviyelerindeki değişiklikler, ruh halini etkilediği için iştahı da etkileyebilir. 2018'de yapılan bir çalışma, iştahı azalan depresif hastaların kortizol seviyelerinin daha yüksek olduğunu gösteriyor. Yani bu yüksek kortizol seviyeleri, beynin ödül sistemini etkileyerek kişilerin yemek yeme isteğini azaltır.
BEYNİN BAZI BÖLGELERİNİN AKTİVİTESİ DE İŞTAHI AZALTABİLİYOR
Özellikle, beynin "striatum" adı verilen bölgesinde, yemek yeme ile ilgili motivasyon azalır. Ayrıca, beynin "orta insula" denilen başka bir bölgesi de düşük seviyede aktif hale gelir. Bu bölge, vücudun iç durumuyla ilgili sinyalleri (örneğin, açlık, metabolizma ve bağışıklık durumu) ilk alan yerdir. Orta insula bölgesinin düşük aktivasyonu, kişilerin açlık hissini ve yemek yeme isteğini daha da azaltır.
ARTAN İŞTAH İSE BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN BOZUKLUĞUYLA ALAKALI!
Depresyon, bağışıklık sistemi üzerinde de etkili olabilir. Araştırmalar, depresyon yaşayan insanlarda bağışıklık yanıtları sırasında salınan bazı moleküllerin (sitokinler) ve iltihaplanma göstergesi olan C-reaktif protein (CRP) seviyelerinin arttığını gösteriyor. Bu moleküller, iştahı artan depresif bireylerde, iştahı azalanlara göre daha yüksek bulunuyor.
DEPRESYON İNSÜLİN DİRENCİNE YOL AÇARAK İŞTAH ARTIRABİLİYOR
Depresyon, vücuttaki hormon ve bağışıklık sistemi fonksiyonlarında değişikliklere neden olabildiğinden depresyonda olan kişilerde insülin direnci gelişmesine yol açabilir. Yani bu durum, vücudun insüline karşı daha az duyarlı hale geldiğini, yani insülin direnci olduğunu gösterir.
İnsülin direnci, vücudun şekeri (glukoz) etkili bir şekilde kullanamamasına neden olur. Hücreler yeterli enerji alamadığında, vücut bunu enerji eksikliği olarak algılar ve daha fazla yiyecek istemeye başlar. Bu da yoğun yiyecek isteklerine ve sık sık atıştırmaya yol açar.
METABOLİZMA DA İŞTAH ARTIŞINI ETKİLEYEBİLİYOR!
Depresyon, bağışıklık sistemi bozukluklarının yanı sıra metabolik düzensizliklerle de yakından ilişkilidir ve bu süreçler normal işleyişlerinden sapabilir. Depresyon yaşayan ve açlığı artan kişilerde leptin adlı hormonun seviyeleri yüksektir. Yani beyinde leptin, iştahı bastırıcı ve ruh hali düzenleyici olarak işlev görür.
Ancak depresyon yaşayan ve açlığı artan kişilerdeki yüksek leptin seviyeleri, leptin hormonuna karşı duyarlılığın azaldığını gösterir. Bu da beynin leptin sinyallerini doğru bir şekilde alamamasına ve iştahı bastırma yeteneğinin bozulmasına neden olur.
Sonuç olarak bu durum, yağ dokusundan beyne gönderilen iştahı bastırma sinyallerinin depresyon yaşayan insanlarda etkili olamamasına neden olur. Bu da, açlık hissinin artmasına yol açar.
Kaynak: Molecular Psychiatry, American Journal of Psychiatry, Frontiers in Psychology, Minerva Endocrinol, Science ABC
