Enagrup enflasyon ölçümünde şeffaf mı?

Üniversite odasında, tüm ölçümün yapıldığı diz üstü bilgisayarda yazdığı programı gösterdi Serkan Genç. Aynı zamanda web sitelerinden çekilen verileri ve bunların Excel dosyasında hesaplamalarını da.

Lakin bunlar benim için rakam ve harflerden ibaret. Hesaplamanın yapıldığı program, ürün isimleri, fiyatları, verilerin alındığı web sitelerinin isimlerinin açıktan yayınlanması ve uzmanların da buradan yola çıkarak hesabın doğru yapılıp yapılmadığını değerlendirmesi gerek. Lakin bu yapılmıyor.

Dolayısı ile bunu projeyi yöneten Prof. Veysel Ulusoy'a sordum.

NEDEN VERİLERİ YAYINLAMIYORLAR?

- Size yöneltilen eleştirilerin başında şeffaf olmamanız geliyor. Mesela neden TÜİK’in yaptığı gibi ürün isimlerini, fiyatlarını, ağırlık oranlarını, endeksi yayınlamıyorsunuz?

- Bu patent sürecimizle ilgili bir şey. Aralık 2020'de başvurduk. Patent korumalı yani proje. Biz bu verileri açıklarsak patent kurumu bilmem ne der?

- Sorun o zaman patent kurumuna bunları açıklayabilir miyiz diye?

- Bir ürünü patent almadan piyasaya çıkaramazsınız.

- Ama enflasyon rakamlarını açıklıyorsunuz. Ayrıca ürünlerin endeksini başından bu yana yayınlamıyorsunuz?

- Takdir edersiniz ki bu bir tez ve devam ediyor, henüz tamamlanmadı. Burada bir emek var ve ekonomimetrede kullanacağız. Tez bitince tüm verileri yayınlayacağız. Önceden başkalarının kullanımına açık olmaması lazım. Bu rakamları açıklayarak bunu heder edemeyiz.

- Farkında mısınız, bütün siyasi tartışmaların tam ortasında yer alıyorsunuz artık? Patent sorunu nedeniyle verileri açıklamıyorsunuz, o zaman patenti alana kadar enflasyon rakamları yayınlamasaydınız?

- Biz hiçbir zaman siyasilerin ya da medyanın tartışma konusu olmak istemedik. Bu 7 yıllık bir doktora çalışması ve tamamlanmasını istiyoruz. Bizim hakkımızda TÜİK yetkililerinin başvurusu üzerine birçok mahkeme süreçleri başladı. Biz bunların kapanmasını istemiyoruz. Mahkemede onlarla yüzleşmek ve çalışmamızın ne kadar doğru olduğunu anlatmak istiyoruz.

ENAGRUP DA RAKAMLARI DEĞİŞTİRMİŞ OLAMAZ MI?

Enagrup enflasyon rakamları bir üniversitenin doktora tezi olmaktan çıkıp, ülkenin ciddi politik tartışmalarının en önemli argümanı oldu.

Bu yüzden ölçümlerin doğru olduğuna inanıyorlarsa, tüm şüpheleri ortadan kaldıracak şekilde verileri açıklamak ve şeffaf olmak zorundalar aslında. İşin ciddiyeti buraya geldi.

Ancak onlar da TÜİK gibi aynı hatayı yapıyor, şüpheleri ortadan kaldıracak şeffaflıkta hareket etmiyor bana göre.

TÜİK eleştirilerinin en önemli sebebi hükümet yanlısı başkanların rakamlarla oynama ihtimali. Peki hükümet karşıtı olan Veysel Ulusoy neden benzer bir şey yapmasın?

- Ben sosyal medya hesabınızı, Cumhuriyet Gazetesi'ndeki köşe yazılarınızı incelediğimde, tarafsız bir bilim adamı değil de, hükümet karşıtı, agresif bir muhalif gibi davrandığınızı görüyorum.

- Veysel Ulusoy öyle biri demek ki. Bu kişisel hesabım. Enagrup hesabımız böyle değil.

- Ancak kimse Veysel Ulusoy ismiyle Enagrup’u ayırmıyor. Şunu soracağım, TÜİK hükümete yakın diye rakamlarla oynuyor deniyor, eleştiriliyor. Peki Veysel Ulusoy bu agresif muhalif kimliği ile rakamlarla neden oynamasın?

- Doğal olarak böyle bir algı oluşabilir diyorsunuz. Biz de diyoruz ki, o kadar eminiz ki mahkemede, sizlerin de şahitliğinde, her şeyin ne olduğunu orada hakim karşısında, uzmanların önünde inceleyelim. Kendinden emin olmayan biri bunu söyler mi? Veysel Ulusoy’un sunduğu % 142’lik enflasyon oranı, Türkiye’nin gerçek enflasyon oranıdır. Hiçbir oynama yapmadan, maniple etmeden.

- Konunun uzmanları şunu söylüyor, verileri şeffaf olarak yayınlasınlar, biz de bakalım gerçekten doğru mu hesaplama yapılıyor. Böylece eleştirilerden kurtulursunuz.

- Harikasınız, evet doğru orada bir şeffaflık konusunu kabul edebiliriz ama bu doğru olmadığımız anlamına gelmiyor. Bunu yapacağız. Sonuç % 142 çıkarsa beraber olacak mıyız eleştiride?

Prof. Dr. Veysel Ulusoy

PROJE DENETLENİYOR MU?

- Bağımsız bir kurum projenizi denetliyor mu?

- Harvard’ınki de denetlenmiyor. Ama şu var: Her altı ayda bir Serkan doktora tezi izleme komitesinde profesörlere sunum yapıyor. Şimdilik denetleme bu. Ancak ileride uluslararası vakfa üye olma ve denetime tabi olma planımız var. Doktora tezi bittikten sonra enflasyon ölçmeye davam edeceğiz.

- İTO ve Türkiş de enflasyon ve hayat pahalılığı araştırmaları yayınlıyor. Ancak onlar TÜİK’in açıkladığı gün yapmıyor bunu. Siz neden aynı gün ve yarım saat önce yayınlıyorsunuz?

- Suç mu?

- Hayır değil.

- O kadar!

- Politik bir amacınız, popüler bir tartışma konusu olma isteğiniz olabilir mi?

- Asla politik bir amacımız yok. Daha önce 10.30'da yayınlıyorduk. Bu sefer de niye geç yayınlıyorsunuz diye eleştirildik.

- Ben sizin bu tutumlarınızın, tarafsız bir bilim adamı yerine sert muhalif çıkışlarınızın çalışmanıza zarar veren, şüphe uyandıran önemli konulardan biri olduğunu düşünüyorum. Katılır mısınız?

- Enagrup benden sonra ortaya çıktığı için çizgimi değiştirmemem lazım diye düşündüm. Belki benim tercihim bu.

- Siyasete girmeyi düşünüyor musunuz?

- Hayır, kesinlikle düşünmüyorum.

SONUÇ: CEVAPLAR BENİ TATMİN ETMEDİ

Eski TÜİK Başkanı ve ekibine yönelttiğim eleştiri ve soruların benzerini, Prof. Veysel Ulusoy’a da yönelttim.

İstatistik bilimi açısından teknik detayları bilemem. Ancak bir gazeteci olarak şüpheci yaklaşım içinde gördüğüm eksikleri ve tartışmalı konuları sordum.

Okuyucu bundan kendi kanaatini çıkartacaktır.

Benim kişisel görüşüm ise şu:

Henüz tamamlanmamış ve yeterlilik almamış bir doktora tezinin, Türkiye’nin enflasyonunu ölçme iddiasında bulunmasını şahsen doğru bulmuyorum.

Tamamlansa, bilimsel yeterlilik alsa ve kabul edilse, bunun ardından daha iyi şartlarda ölçümler yapsa belki sağlıklı bir sonuç elde edilebilirdi.

Patent başvurusu ve tezin tamamlanmaması nedeniyle kritik verileri ve bilgileri açıklamadıkları için de uzmanlar ve konuyu bilenler ölçümün sağlıklı olup olmadığını test edemiyorlar.

Bu da açıklanan enflasyon rakamının inandırıcılığını zedeliyor.

Veysel Ulusoy isteyene bu bilgileri gösterebiliriz dedi ancak ben veri alınan web sitelerinin tamamını görmek istediğimde bunda tereddüt ettiler ve tamamını da göstermediler.

Zaten benim görmem yerine, bu ölçümü denetleyecek uzmanların bunları görmesi gerekirdi.

Proje Türkiye’de çok önemli bir tartışmanın odağı oldu. Bu yüzden bağımsız kurumlar ve uzmanlar tarafından denetlenmesi gerekir. Ondan sonra enflasyon rakamlarının güvenilir olduğu söylenebilir.

Kişisel olarak yapılan çalışma ve sorulara verilen cevaplar beni tatmin etmedi.

Öte yandan TÜİK ve Enagrup ekibinin sistemlerini karşılaştırmasını ve karşılıklı görüşmesini ısrarla öneriyorum.

Bu konuda Veysel Ulusoy çok istekli ama TÜİK anlaşılmaz şekilde isteksiz.

Her iki tarafta da şeffaflık sorunu olduğu gördüm.

Türkiye bu enflasyon tartışmasından kurutulmalı.

Bu da ancak şeffaflık ve uzman denetimi sayesinde olabilir.

Şunu da not etmeden geçemeyeceğim.

Hükümet şunu ciddi ciddi düşünmeli:

İnsanlar neden ülkenin en büyük kurumlarından biri olan TÜİK’e değil de bir doktora tezine daha çok inanıyor?

Neden bu güven sarsıldı?

Bu güven bunalımı ülkedeki her şeyi etkileyecek boyutta.

İşte bunu ciddi olarak düşünmeli hükümet ve çare bulmalı.