Geçtiğimiz 24 Ekim’de, Londra’daki Christies’nin düzenlediği mezatta Türk Müziği’nin 1435’te ölen çok önemli ismi Abdülkadir Meragî’nin elyazısı ile kaleme alıp Fatih Sultan Mehmed’in babası İkinci Murad’a ithaf ettiği “Makasıdü’l-Elhan” isimli kitabı, 252 bin sterline (10 milyon 900 bin lira) satıldı. Eser, alıcıya komisyon ve vergilerle beraber 317 bin 520 sterline (13 milyon 750 bin lira) mâloldu.
İşin tuhaf tarafı, bu satışın Makasıdü’l-Elhan’ın 40 sene ara ile ikinci satışı olması idi! Aynı eser 15 Nisan 1985’te yine Londra’da ama Sotheby’nin müzayedesinde sadece 11 bin sterline, yani son fiyatının yaklaşık otuzda birine satılmıştı!
Eseri yazan Abdülkadir Meragî’i bilmeyebilirsiniz, önce onun kim olduğunu yazayım:
Türk Müziği’nin en önemli bestecilerinden ve nazariyatçılarından idi, 1352’de İran Azerbaycanı’nın Meraga kasabasında doğmuş, delikanlılık senelerinden itibaren musikide, hatta ve dinî ilimlerde üstad olarak tanınmıştı. İlk önce Celâyir hükümdarlarının hizmetine giren Meragî daha sonra uzun seneler Timur ile oğlu Şahruh’un saraylarında başmüzisyen olarak bulundu, besteciliğinin yanısıra müzik teorisi ile ilgili eserler de kaleme aldı ve hayata 1435’de Herat’ta bir veba salgınında veda etti.
Londra’daki müzayedede 317 bin 520 sterline satılan Makasıdü’l-Elhan, 20. yüzyılın başında musiki âlimi Rauf Yekta Bey tarafından İstanbul’da bulunarak satın alınmış ve kitap Rauf Yekta’nın 1935’de vefatından sonra kütüphanesindeki çoğu tek nüsha olan diğer yazmalarla beraber vârislerine intikal etmişti.
Ama bu yazmalardan biri, Makasıdü’l-Elhan, Rauf Yekta’nın vefatından tam yarım asır sonra, 1985’te Londra’da müzayede ile satılmış ve elyazmasını Beşir Muhammed adındaki bir antikacı, ismi açıklanmayan bir kolleksiyoncu için almıştı
Hazreti Muhammed’in hayatını minyatürlerle anlatan “Siyer-i Nebî” isimli eserin bir sayfasının da yeraldığı müzayedede Makasıdü’l-Elhân’ın da arttırmaya konacağını haber alınca Londra’daki ahbaplarımdan mezatı takip etmeleri ricasında bulunmuş, satışın ayrıntılarını öğrendikten sonra, Sotheby’nin müzayedesini o zaman çalıştığım Milliyet Gazetesi’nde yazmıştım ve “Türkiye’den kaçırıldı, Londra’da satıldı” başlığı ile çıkan haberim, bu konu hakkında Türk basınında çıkan tek yazı olmuştu.
Kitabı, Beşir Muhammed adındaki antikacı, ismi açıklanmayan kolleksiyoncu bir müşterisi için satın almıştı...
Makasıdü’l-Elhan’ın otuz sene sonra kim tarafından satıldığını ve 317 bin 520 sterlin ödeyerek alan yeni sahibinin kim olduğunu da bilmiyoruz. Ama, eserin Türkiye’den gitmeden önceki senelerde mikrofilminin elde edilmiş olması ve mikrofilmin bir kopyasının da bende bulunması, Abdülkadir Meragî’nin elyazısı ile tek nüsha olan kitabının aslını artık bir daha göremeyecek olmamızın üzüntüsünü hafifletiyor...
İki ay önce yapılan satışı aradan bu kadar zaman geçtikten sonra yazmış olmamın sebebini merak edebilirsiniz, söyleyeyim:
Eserin ilk satışı hakkında yazdığım yazının kupürünü burada yayınlamak maksadıyla arayıp bulmam iki ayımı aldığı için...
