Negatif faiz en zengini daha zengin nasıl yaptı?

TÜİK’in açıkladığı son araştırma bozuk olan gelir dağılımının daha bozulduğunu ortaya koydu. Gelir dağılımının göstergesi olan gini katsayısı uzun yıllar sonra ilk kez sıçradı ve 0.401’den 0.415’e yükseldi.

➔ 2021 gelirlerini referans alarak hazırlanan Gelir Dağılımı İstatistikleri 2022’ye göre geliri en düşük yüzde 20’lik grubun durumu değişmedi. Gelirden aldıkları pay yüzde 6.

➔ Ancak sonraki 4 gelir grubundan 3’ünün geliri azalırken, en yüksek yüzde 20’lik 5’inci grubun geliri arttı. En zengin 5. Grubun payı yüzde 46.7’den yüzde 48’e yükseldi.

➔ Aslında gelir dağılımındaki bozulmayı yüzde 5’lik gruplar daha iyi anlatıyor. Bitişikte TÜİK’e ait bunun bir tablosu yer alıyor. Tablonun en solundan başlayarak en fakirler yer alırken , en sağındaki son yüzde 5’lik grup en zengin olanları gösteriyor.

➔ Ayrıca 2022 yılı karşısında sadece paylar yok, kırmızı renkte olan sayılar TL bazında ortalama geliri gösteriyor.

➔ Buna göre 2021 yılında hanehalkı kullanılabilir geliri en fakir yüzde 5'lik kesimde 17 bin lira iken, en zengin yüzde 5’te 450 bin lirayı buluyor. Ortalama bazda ise 98 bin lira.

➔ En düşük kesim ortalamanın beşte birinden daha az, en yüksek kesim ise ortalamanın 4 katından biraz daha fazla pay alıyor.

KAYBEDEN ORTA VE ORTANIN ÜSTÜ KESİM

➔ Tablodan 2021 ve 2022 yılları karşılaştırıldığında, en fakir grupta yer alan ilk dört yüzde 5’lik grubun durumunda herhangi bir değişiklik yok. Geçmiş yıllara göre de yok. Fakir gruplar paylarını korumuş.

➔ Ancak beşinci yüzde 5’lik gruptan başlayarak 19.’uncu yüzde 5’lik gruba kadar yer alan 15 grubun pastadaki payı azaldı.

➔ Pastaki payını artıran tek grup ise en zengin son yüzde 5’lik grup oldu. Bir önceki yıl yüzde 20.8 olan payını 2021’de 1.2 puan artırarak yüzde 22.0’ye çıkardı.

➔ Gelir dağılımı tablosu gösteriyor ki, nüfusun yüzde 75’ini oluşturan büyük kısmı gelir erozyonuna uğradı. Bu grupta orta kesim, orta alt gelirliler olduğu gibi, ortanın üstü ve üst gelirliler de var. Onlar da gelirlerinin bir kısmını en zengin grubu kaptırmışlar.

➔ 2021 yılını hatırlarsak Covid 19 salgınından ve kapanmalardan çıktığımız, normalleşmeye döndüğümüz bir yıldı. Büyüme oranı ise yüzde 11.4 ile son 54 senenin en yükseğine çıkmıştı.

ŞİRKET KARLARI REKORDA

➔ Böyle bir ortamda şirketler 2021 ve 2022 yıllarında tarihin en yüksek kârlarını elde ettiler.

➔ Hizmet sektörü ve bankacılık 2021 yılında biraz geride kaldı ama 2022’de sanayi şirketlerine yetişti.

➔ Yine ücret gelirlerinin GSYH’dan aldığı pay 2021 yılında 2.8 puan birden gerileyerek yüzde 30.1’e inmişti. Aynı oran 2022’de düşmeye devam ederek yüzde 26.5 ile tarihi en düşük düzeye geriledi.

➔ Kârın milli gelir içindeki payı ise aynı oranda arttı ve rekor düzeye çıktı. Dolayısıyla en üst gelir grubunun gelirinde şirket karları önemli bir rol oynadı.

➔ Sanayi şirketleri ise bu dönemde Avrupa’nın siparişlerine yetişmek için üretime devam ederek karlılıklarını artırdı.

➔ 500 Büyük Sanayi Şirketi karlarını 2021’de yüzde 150 oranında artırdı. Aynı yılı enflasyon yüzde 36.1 artışla bitirdi. Kar artışının 2022’de ne çıkacağını göreceğiz.

➔ Sayısı 395 olan Borsa şirketleri karlarını 2021’de yüzde 153 artırdı.

➔ 2022’de sayısı 459’a çıkan borsa şirketlerinin karı yüzde 260 yükseldi. 2022 enflasyonu ise yüzde 64.3 idi.

➔ Hanehalkının 2021 yılında gelir kaybına uğraması Covid kapanmalarından ve bu sırada kamusal desteklerin azlığından kaynaklanabilir.

➔ Geniş kitlelerin yükselen enflasyon karşısında alım güçlerinin aşınmasına karşılık, ilk somut adım 2022 ortasında asgari ücrete sırası dışı yapılan artışla atıldı. 2022 başında da ücret ve maaş artışları devam etti.

➔ Dolayısıyla hanehalkı gelir artışlarının etkisi 2022 yılını kapsayacak araştırmada ortaya çıkacak.

TL BORÇLANANLAR KAZANDI

➔ Ancak 2022’nin başka bir özelliği daha var. İlk kez yılın başından sonuna kadar cumhuriyet tarihinin en büyük negatif faizi uygulandı.

➔ Elbette kredilerde büyük ölçekli artışlar oldu.

➔ Kısaca kredi kullanabilenler ve TL ile borçlanabilenler bu dönemde en yüksek kazancı elde etti. Şirketlerin finansman gideri ciddi oranda düştü.

➔ Krediyi alıp ya da başka borçlanma yollarıyla finansman sağlayanlar gayrimenkul, emlak, araba, hammadde, makine parkı edindiler ve yüksek enflasyona karşı korunurken, reel anlamda yüksek kazançlar sağladılar.

➔ Hatta en yüksek kazançlar gayrimenkulden elde edildi. Türkiye dolar bazında ve reel anlamda dünyada konut fiyatlarının en çok arttığı ülke haline geldi.

➔ Özetle geliri en yüksek %5’lik kesim asıl kazancını gayrimenkulden ve şirketlerden sağladı.

➔ Nitekim şirketlerin hisse senetleri borsada 2022 yılında dünyanın en çok kazandıranı oldu.

KREDİYİ KİMLER ALABİLİR?

➔ Hem şirketlerin elde ettikleri karlara hem de düşen faizlerin sıçrattığı emlak fiyatlarına bakınca dünyadaki sermaye oluşumu, servet biriktirme ve para kazanma tekniğinin Türkiye’de de geçerli olduğunu anlıyoruz.

➔ TÜİK verileriyle negatif faiz uygulamasının en çok hangi kesime kazandırdığını, hangi kesimlere kaybettirdiğini iyi gördük.

➔ Reel çok yüksek faizler nasıl ki rantiye kesimine servet ve gelir transferine yol açıyorsa derin negatif faizler de aynı etkiyi yapıyor. Bankalardan krediyi fakir mi alır zengin mi sorusunun garipliği kadar gerçek bir durumla karşı karşıyayız.

➔ Negatif faiz zengini daha zengin yaptı, orta direği, ortanın üstü gelirlileri eritti, hatta zenginlerin bir kısmını da.

➔ En fakirlerin durumu ise “acı patlıcanı kırağı çalmaz” misali, fazla değişmedi.