Zararlı böcekler için örümcek zehri ve RNA'dan prototip tarım ilacı üretildi

Trabzon'da düzenlenen bir kongreye katılan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Umut Toprak, yöneticisi de olduğu Moleküler Entomoloji Laboratuvarında zararlılarla mücadelede biyolojik yöntemlerle yeni iki ürün geliştirdiklerini söyledi.

Toprak, zararlılarla mücadelede çevre dostu ve aynı zamanda etkili yaklaşımlara ihtiyaç duyulduğunu belirterek, "Bunlardan bir tanesi de aslında örümceklerden elde edilen, 'venom' adını verdiğimiz, örümceklerin hayat döngülerinde salgılamış olduğu bazı zehirler. Zararlı böceklerle bir mücadele ajanı olarak örümceklerin salgılamış olduğu zehirler kullanılabiliyor" dedi.

Bu yöntemin 2019'da ABD'de ruhsatlandırıldığını dile getiren Toprak, şöyle devam etti: "Bu bizim için şöyle bir önem arz ediyor, bu şekilde, daha bulunmayı bekleyen pek çok venom var. Ülkemiz ciddi bir örümcek faunasına sahip. Biz de laboratuvarımızda araştırıyoruz, yeni venomlar buluyoruz. Bunların bir tanesinin insektisit yani böcek öldürücü olarak bir prototipini geliştirmiş durumdayız. Bunun güzel yanı ise sadece o zararlı böceklerle ilişki içerisinde olması, diğer taraftan çevrede bulunan, hedef alınmayan diğer organizmalara olumsuz bir etkisinin olmaması."

Doğanın döngüsünden yola çıkarak araştırmalar yaptıklarını vurgulayan Toprak, şu değerlendirmede bulundu: "Biz de bu kapsamda böceklerin doğadaki yaşam döngülerinde rakiplerine bakıyoruz. Yani böcek bir taraftan bitki üzerinde besleniyor ama o böcekleri de yiyen, onlarla beslenen, doğada 'doğal düşman' adını verdiğimiz düşmanları var. İşte o ilişkiyi yakaladığımız zaman ardından, acaba nasıl oluyor da o doğal düşman, o böceği öldürüyor? Bu durumda bir örümcekten bahsediyorduk. İşte örümceğin salgıladığı bir zehrin burada önemli olduğunu bulduk."

Toprak, ürünün 5 yıl araştırma ve uygulama süreçlerinden sonra hazırlandığını, kullanıma girebilmesi için de bazı test aşamalarından geçmesi gerektiğini anlattı.

Laboratuvarda geliştirilen bir diğer kaynağın da çift sarmallı RNA olduğunu ifade eden Toprak, "RNA interferans" adı verilen ve iki sarmallı RNA kullanımına dayalı bu stratejinin ABD'de Aralık 2023'te ruhsat aldığını söyledi. Toprak, laboratuvarda böceğe iki sarmallı RNA'ları verdiklerini belirterek, bunun için çok ciddi bir AR-GE süreci gerektiğinin altını çizdi.

Yaptıkları çalışmada sadece zararlı böceklerde yer alan fizyolojik mekanizmaları hedeflediklerine dikkati çeken Toprak, "Yani dolayısıyla arazide karşılaştığımız sadece zararlı böceklerde bulunan oradaki mRNA yapısına göre bizim bir şekilde üretmiş olduğumuz çift sarmallı RNA'larla önemli bir mekanizmayı bozmak suretiyle böceğin fizyolojisi bozuluyor" dedi. Toprak, iki ürünün de şu an ülkenin önemli zararlısı patates böceğine karşı test aşamasında olduğunu belirterek, bunların ilerleyen zamanda gerekli izinlerin alınması durumunda kullanıma sunulabileceğini sözlerine ekledi.