Pandemi koşullarında ortalama internet kullanımının 10 saati aştığı ifade ediyor. Yani bir anlamda internette geçirdiğimiz süre uykuda geçirdiğimiz süreyi çoktan geçmiş durumda. Evlere kapandığımız ofislerde daha sınırlı saatler geçirdiğimiz şu dönemde 83 milyonluk Türkiye'de 62.7 milyon internet kullanıcısı var. Yapılan araştırmalarda 7.5 saat uykuda geçerken pandemi öncesinde internette geçirilen sürenin 5-6 saatleri bulduğu ifade ediliyordu. Yani uyku kısmen internetin neredeyse 2 katına çıktı. Zira 10 saat internet başında zaman geçirince kullanım da adeta patladı. Korona virüsü ile tanıştığımız 2020'de abone başı ortalama veri kullanımı 2019'a göre yüzde 44 artışla aylık 186 GB'a fırladı. Bu veri Türk Telekom'un kişi başına ortalama veri tüketimine ilişkin raporuna ait. Abone başına kullanım yüzde 49'luk artışla en çok da İstanbul'da oldu.

Hal böyle olunca internetin aile bütçeleri içindeki payı da hayli önemli hale geldi. Bu anlamda internet ve diğer iletişim hizmetlerinden alınan vergilerdeki artışlar bir o kadar hayati oldu. Nitekim Türkiye haftasonunu bir dönem adı Deprem Vergisi olan Özel İletişim Vergisi'nin yüzde 33 artışla yüzde 7.5'ten yüzde 10'a yükseltilmesini tartışmayla geçirdi. Özel sektörün tarifelerine bu artışı nasıl yansıtılacağı bilinmiyor insafa gelip bu artışı kampanyalarla müşterilerine ödetmeyecek şirketler elbette çıkacaktır.

FATURALAR SON KARARLA NASIL ARTACAK? 

Peki eğer artışın faturası müşterilere kalırsa ailelerin yıllık iletişim maliyetleri ne olacak?

Önce fikir vermesi açısından 100 TL'lik bir faturadaki vergi yüklerini aktaralım. Özel İletişim Vergisi'ne yapılan bu vergi artışı 100 TL'lik bir faturada önceki dönemde KDV ve ÖİV toplam bedeli olan 20,32 TL'yi 21,88 TL'ye çıkaracak. Yani bu artış 100 TL'lik faturada 1.56 TL zam olarak vatandaşın cebine yansıyacak. 

Serbest Telekomünikasyon İşletmecileri Derneği (TELKODER) her yıl 4 kişilik bir ailenin iletişim faturasını hesaplıyor. TELKODER, bu yıl ocak başında 2020 raporunu açıkladı. Rapor açıklandığında ÖİV hala yüzde 7.5'ti. Şimdi TELKODER'in telekomünikasyon alanının düzenleyici kuruluşu olan Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) yayınladığı veriler üzerinden yaptığı hesabı yeni vergi oranları ile güncelleyelim bakalım ne sonuç çıkacak?

Önce rapordaki verileri paylaşalım. Rapora göre cep telefonu hattı sahibi olan 4 kişilik bir ailenin aylık ortalama haberleşme giderinin vergiler dâhil toplamı 311,41 TL. 2020 yılında Türkiye’de 4 kişilik bir ailenin haberleşme giderinin yıllık 3.736 TL’ye ulaştığı ve bu rakamın 759 TL’sini devlete ödenen verginin oluşturduğu görülüyor. 2019 yılında yapılan analizde 4 kişilik bir ailenin yıllık haberleşme giderleri yaklaşık 3.225 TL, devlete ödenen verginin ise 655 TL olduğu hesaplanmıştı. 2018 yılında ise bir ailenin yıllık haberleşme giderleri yaklaşık 2.878 TL, devlete ödenen verginin ise 585 TL’ydi. Yani 2 yılda ailelerin iletişim faturası yüzde 30 artmış durumda. TELKODER’in Elektronik Haberleşmede Aile Giderleri Araştırması’na göre sabit telefona vergiler dâhil aylık ortalama 42,37 TL ödeniyor. Aynı araştırmada, 3 GSM operatörünün abonelerinin ortalama aylık ödemelerinin ise vergiler dâhil 49,89 TL’ye ulaştığı belirtiliyor. Sabit internet bağlantısı için ise aylık ortalama vergiler dâhil 69,48 TL ödeniyor. Bu giderlerin hepsinden %18 KDV’nin yanı sıra, sabit ve mobil haberleşme hizmetleri ve sabit ve mobil internet hizmetleri için %7,5 Özel İletişim Vergisi devlete aktarılıyor. İşte bu yüzde 7.5 oranı 2021'de yüzde 10 oldu. Evlerinde bir sabit telefon ile genişbant internet aboneliği bulunan ve her bireyi cep telefonu hattı sahibi olan 4 kişilik bir aile, haberleşme gideri için devlete aylık 63,27 TL vergi ödüyor. Devlete ödenen vergi yılda yaklaşık 759 TL’yi buluyor. Şimdi bu tutar yılda 948 TL'yi bulacak.

ÖİV'DEN ORTALAMA 120 TL EK FATURA ÇIKAR 

Türkiye'de son 2 yılda faturalar yıllık yüzde 15 arttı. Bu yıl da yıllık fatura tutarırın kullanıma bağlı olarak en az yüzde 15 büyümesi beklenebilir. Buna göre TELKODER'in 2020'de 4 kişilik aile için ödendiğini hesapladığı 3 bin 736 TL'lik toplam tutar 2021 sonunda yeni verginin de etkisiyle 4 bin 381 TL'ye yükselecek. Yani 4 kişilik aile 2020'ye göre bu yıl ortalama 645 TL daha fazla iletişime bütçe ayırmak zorunda kalacak. Kullanımdaki en az yüzde 15'lik artışın ve ÖİV'deki artışın etkisiyle 1 yılda 120 TL daha fazla Özel İletişim Vergisi ödeyecek bir aile 80 TL'de daha fazla KDV ödeyecek. Yani 4 kişilik bir ailenin haberleşmesinden devlet bu yıl 200 TL daha fazla alacak. 2021'e gelindiğinde bu hesabı gerçekleşmeler üzerinden yaptığında muhtemelen başka artışlar olmazsa TELKODER yeni raporunda da duyuracak. Ancak bugünden yüzde 15'lik bir kullanım büyümesi üzerinden yaptığım bu hesap bile vergi artışının yaratacağı ek yükü gözler önüne seriyor. Dolaylı vergilerde yapılan bu artışlar Merkez Bankası'nın titizlikle takip ettiği enflasyondaki etkileri bir yana asıl ailelerin enflasyonlarında canavarı hortlatacak.. 

BU YIL 6 MİLYAR LİRA DAHA VERGİ TOPLANACAK

17 Ağustos 1999 yılında gerçekleşen Marmara depreminin ardından oluşan zararları karşılamak için 26 Kasım 1999 tarihinde Deprem Vergileri Kanunu çıkartılarak gelir ve servet unsurları üzerine vergi konulmuştu. Bunlardan birisi olan Özel İletişim Vergisi (ÖİV) 31.12.2003 tarihine kadar uygulanmak üzere geçici bir vergi olarak ortaya çıkmıştır. Vergi cep telefonu işletmecilerinin sunduğu tesis, devir, nakil ve haberleşme hizmetleri üzerinden yüzde 25 oranında vatandaşlardan tahsil edildi. 2004 yılında kapsamı genişletilerek kalıcı hale getirilen ÖİV, günümüzde mobil internet ve telefon faturalarından sabit olarak %7.5 oranında alınıyordu. Son olarak yüzde 33 artırılan vergi oranı ile bu oran yüzde 10 oldu. Peki bugüne kadar devlet ÖİV'den ne kadar vergi topladı. 20 yılda ÖİV'den devlet kasasına yaklaşık 80 milyar TL girdi. 2020 yılında devlet 4.5 milyar lira civarında Özel İletişim Vergisi tahsilatı gerçekleştirirken son vergi artışı ile ek 1.5 milyar liralık vergi daha toplanması ve 2021'de yıllık ÖİV tahsilatının 6 milyar liraları bulması bekleniyor.

Özel İletişim Vergisi'nin yüzde 33 artırılması dünya arenasında da zaten vergi yükü ile zirvelerde olduğumuz istatistiklerde Türkiye'yi şampiyon yapacak. Dünya GSM Birliği'nin 2018 raporuna göre Türkiye Ürdün'den sonra mobil kullanımda vergi yükünde ikinci sırada yer alıyor. Bu ligde neredeyse gelişmiş bir ülke yok. Nitekim Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde hükümetler ÖİV gibi dolaylı vergilerle bütçeleri tutturuyor. Türkiye'de dolaylı vergilerin toplama oranı yüzde 67 gibi absürd bir seviyede. Yüzde 33 ise kurumlar vergisi vb doğrudan alınan vergi gelirlerden. Örneğin Almanya'da dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payı 45 bu oran Danimarka'da ise 32. Yani gelişmiş ülkelerde devletler vergi gelirlerinin büyük çoğunluğunu doğrudan vergilerle topluyor.