İşçi alacaklarında zamanaşımı süresi
Geçmiş yıllarda yıllık izin parası ve kıdem tazminatında on yıl olarak uygulanan zaman aşımı süresi 2017 yılından itibaren diğer işçi alacaklarında olduğu gibi beş yıla indirildi. Peki işçi alacaklarında zamanaşımı süreleri nasıl uygulanır? Zamanaşımı hangi tarihten başlar? 2017'den önce sona eren sözleşmelerde zamanaşımı süresi devam ediyor mu? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, işçi alacaklarında zamanaşımı ile ilgili merak edilenleri yazdı
Ücretler, fazla mesai ücretleri, dini veya milli bayramda çalışanların ücretleri, yıllık izin ücretleri, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, haksız fesih tazminatı gibi alacaklar işçi ile işveren arasında sık sık anlaşmazlık konusu olabiliyor. Ücretler ile fazla mesai, bayram ve hafta tatilinde çalışma parası, ikramiye gibi ücret sayılan ödemelerde zamanaşımı süresi beş yıl olarak uygulanmakla birlikte geçmişte diğer işçi alacakları konusunda farklılıklar bulunuyordu. Zamanaşımı süreleri bazı alacaklarda beş yıl, bazılarında on yıl uygulandı.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Kullanılmayan yıllık izin ücretlerinde zamanaşımı süresi 2012 yılına kadar beş yıl iken Türk Borçlar Kanununun yürürlüğe girdiği 1 Temmuz 2012 tarihinde on yıla çıkartıldı. 25 Ekim 2017 tarihinde yürürlüğe kanunla ise tekrar beş yıla indirildi.
Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, haksız fesih tazminatı gibi alacaklarda zamanaşımı konusunda İş Kanunu’nda geçmişte hüküm olmadığı için Türk Borçlar Kanununa dayanarak on yıllık zamanaşımı uygulanıyordu. Ancak, 2017’de yürürlüğe giren kanunla işçilerin tazminat alacaklarındaki zamanaşımı süresi de beş yıla indirildi. Kısacası, 25 Ekim 2017 tarihinden itibaren tüm işçi alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıl olarak eşitlendi.
2017 ÖNCESİNDE SONA EREN SÖZLEŞMELER NE OLACAK?
İşçi alacaklarında zamanaşımı sürelerinin beş yıl olarak eşitlendiği 25 Ekim 2017 tarihinden önce sona ermiş sözleşmeler için geçiş hükümleri uygulanıyor. Söz konusu tarihten önce sona ermiş sözleşmelerden kaynaklı yıllık izin ücreti ile her türlü tazminat alacaklarında zamanaşımı süresi on yıl olarak devam etmekle birlikte 25 Ekim 2017 tarihinden sonraki süreler beş yılı aşamayacak.
Örneğin, 14 Ekim 2016 tarihinde sona eren sözleşmeden doğan yıllık izin ücreti ve kıdem tazminatı alacakları için zamanaşımı süresi, kanun değişmemiş olsaydı normalde 14 Ekim 2026 tarihinde dolacaktı. Fakat kanun değişikliği ve geçiş hükmü gereği söz konusu sözleşmeden doğan alacaklarda zaman aşımı süresi 25 Ekim 2022 tarihinde sona erdi.
TAZMİNATLARDA ZAMANAŞIMI TÜM İŞ KANUNLARINDA 5 YIL
Türkiye’de işçi işveren ilişkileri dört ayrı iş kanunu ile düzenleniyor. Bunlardan birincisi 4857 Sayılı İş Kanunu (Eski 1475 Sayılı Kanun), ikincisi 5953 Sayılı Basın İş Kanunu, üçüncüsü ise 854 Sayılı Deniz İş Kanunu, dördüncüsü ise Türk Borçlar Kanunu.
2017 yılında İş Kanunu’na eklenen madde uyarınca, iş sözleşmesinden kaynaklanmak kaydıyla hangi kanuna tabi olursa olsun, yıllık izin ücreti ve kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, eşit davranma ilkesine aykırılık tazminatlarında zaman aşımı süresi beş yıl olarak belirlendi.
ZAMANAŞIMI SÜRESİ ALACAĞIN DOĞDUĞU TARİHTE BAŞLAR
Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi sözleşmenin sona erdiği tarihte değil, her bir alacağın doğduğu tarihte başlar. Örneğin, 2024 yılında Kurban Bayramında üçüncü ve dördüncü gün çalışan ve bu çalışma karşılığı ücretini almamış işçinin sözleşmesi 1 Mart 2025 tarihinde sona ermiş olsun. 2024 yılında Kurban Bayramı 16 – 19 Haziran tarihlerinde oldu. Haziran ayının maaşını 31 Haziran’da alan işçinin ücret alacağı için zamanaşımı süresi 31 Haziran 2024 tarihinde başlar.
Aynı işçinin kullanmadığı yıllık izin ücreti, ihbar tazminatı, kıdem tazminatı gibi alacakları için zamanaşımı süresi ise iş akdinin feshedildiği 1 Mart 2025 tarihinde başlar ve 1 Mart 2030 tarihinde sona erer.
Ancak, şunu da akıldan çıkartmamak gerekir. Zamanaşımı dolduktan sonra işçi tarafından dava açılmasının önünde bir engel bulunmuyor. Yargıtay’a göre (9. H.D. Esas No: 2016 / 21854, Karar No: 2020 / 7673) mahkeme zamanaşımı süresi dolduğu gerekçesiyle kendiliğinden işçinin talebini reddedemez. İşçinin talebini zamanaşımı süresi dolduğu gerekçesiyle reddetmesi için işverenin zamanaşımının def’i talebinde bulunması, yani zamanaşımı süresinin dolduğunu iddia etmesi gerekir.
