Emeklilik yaşı yükselecek mi?
AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Nihat Zeybekçi, Türkiye'de emeklilik yaşının çok düşük olduğunu, emeklilik yaşıyla ilgili bir düzenleme yapılması gerektiğini söyledi. Zeybekçi'nin sözleri ne anlama geliyor? Emeklilik yaşıyla ilgili yeni bir düzenleme var mı? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberi
AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Nihat Zeybekçi, Ekonomi Gazetesinden Canan Sakarya ve Besti Karalar’ın sorularını yanıtlarken, emeklilik yaşı ile ilgili önemli açıklamalar yaptı. Zeybekçi, “Emeklilik sistemi ile ilgili reform niteliğinde bir çalışma, emeklilik yaşının yükseltilmesi gibi bir çalışma var mı?” şeklindeki soruyu şöyle yanıtladı:
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
“Emeklilik yaşı çok düşük. Bu konuda gelecek nesillere ihanet denebilecek kadar iddialı bir söz söyleyebiliriz. Emeklilik yaşıyla ilgili bir düzenleme yok ama yapılmalı mı? Evet kesinlikle yapılmalı. Ve bir daha dokunulmamalı. Siyaset ne zaman aciz ve kabiliyetsiz hale geldiğinde bizim oraların tabiriyle ‘Yörük, sürüsünden adak vermeye başlamamalı.’ İlk dokunduğumuz yer burası olmamalı. Bizim bazı şeyleri milli mutabakatla, her şeyi bir kenara bırakarak Anayasa’ya koymamız lazım. Bunları koyduğunuz zaman bir daha emeklilik yaşına gelip de dokunan olmaz.”
Öncelikle belirtmek gerekir. Zeybekçi, emeklilik yaşı ile ilgili yeni bir düzenleme olmadığının altını çiziyor. Bununla birlikte, emeklilik yaşının çok düşük olduğunu, bir daha dokunulmamak üzere düzenleme yapılması gerektiğini belirtiyor.
EMEKLİLİK YAŞI 75 YILDA 11 DEFA DEĞİŞTİ
Türkiye’de emeklilik yaşı ile ilgili çok sık kanun değişikliği yapıldığı doğrudur. 1950 yılından bu yana 75 yıllık dönemde emeklilik yaşı konusunda 11 kanun çıkartıldı. 1950-1965 yılları arasında kadın ve erkeklerde emeklilik yaşı 60 olarak uygulandı. 1965-1969 arasında kadınlarda 55’e düşürülürken erkeklerde 60 yaş korundu.
1969 yılında ise yaş şartı kaldırıldı ve emeklilik koşulu 5000 prim günü ve 25 yıl sigortalılık süresi ile sınırlandırıldı. 1976 yılında kadınlarda sigortalılık süresi 20 yıla indirildi.
1986 yılında Turgut Özal’ın başbakanlığı döneminde emeklilik yaşı yeniden getirildi ve kadınlarda 55, erkeklerde 60 olarak belirlendi.
1992 yılında Süleyman Demirel hükümetince emeklilikte yaş koşulu yeniden kaldırıldı. Fiilen kadınların 38, erkeklerin 43 yaşında emekli olabilmesi sağlandı.
Sosyal güvenlik sisteminin açık vermeye başlaması üzerine 1999 yılında emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60 yıl olarak belirlendi. Sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden önce başlayanlar için ise kademeli geçiş öngörüldü. Geçiş döneminde 8 Eylül 1999 öncesi çalışmaya başlayan kadınların emeklilik yaşı kademeli olarak 40’tan 56’ya, erkeklerinki de 44’ten 58’e çıkartılacak idi.
2008 yılında çıkartılan 5510 Sayılı Kanun ise ilk defa sigortalı çalışmaya 2008 Mayıs ayından itibaren başlayanlarda emeklilik yaşını 65’e çıkardı. Bunlarda da emeklilik yaşı kademeli olarak artacak. Bir işverene bağlı (4/a) çalışanlarda 7200, kendi adına bağımsız (4/b) çalışanlarda ve kamu görevlilerinde (4/c) 9000 prim gününü 2035 yılı sonuna kadar tamamlayan kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olabilecek. Söz konusu prim günlerini 2035’ten sonra tamamlayanların emeklilik yaşı ise her 2 yılda 1 yaş artacak. Kadın ve erkeklerin emeklilik yaşı 2048 yılında 65 yaşta eşitlenecek.
KADEMELİ EMEKLİLİK BEKLENTİSİ ORTAYA ÇIKTI
2023 yılında çıkartılan emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi ile 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlamış olanlarda yaş şartı tekrar kaldırıldı.
EYT düzenlemesi öncesinde 7 Eylül 1999 tarihinde çalışmaya başlayan kadınlar 56, erkekler 58 yaşında, 8 Eylül 1999 tarihinde çalışmaya başlayan kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olabiliyordu. Aralarında 2 yaş fark bulunuyordu.
EYT düzenlemesinden sonra aradaki fark açıldı. Sigortalı çalışmaya bir gün önce başlayan ve koşulları sağlayan kadınların 38 yaşında, erkeklerin ise 43 yaşında emekli olabilmesi mümkün hale geldi. Böylece 2 yıllık fark erkeklerde 17 yıla, kadınlarda 20 yıla çıktı. Emekli olan yaklaşık 2,9 milyon EYT’linin içinde 38 ve 43 yaşında emekli olanların sayısı çok az olsa da ortaya çıkan bu yaş farkı 8 Eylül 1999 sonrasında çalışmaya başlayanlar açısından kademeli emeklilik beklentisi yarattı.
FİİLİ EMEKLİLİK YAŞI DÜŞTÜ
1999 yılında her ne kadar emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60 olarak belirlenmiş ise de bu tarihten önce çalışmaya başlayanların emeklilik yaşı kademeli artırıldığı için fiili emeklilik yaşı daha düşüktü. EYT düzenlemesinden önce 2022 yılında SSK’dan yaşlılık aylığı bağlanan kadın ve erkeklerin ortalama yaşı 53 iken, EYT’nin yürürlüğe girdiği 2023 yılında erkeklerde 49’a, kadınlarda 48’e düştü. Kadın ve erkeklerin ortalama yaşı 4 yıl kısalarak 53’ten 49’a geriledi. SSK’lıların ortalama ilk emeklilik yaşı 2024 yılında da aynen devam etti.
2024 yılında BAĞ-KUR’dan yaşlılık aylığı bağlananların ortalama ilk emeklilik yaşı erkeklerde 51, kadınlarda 56, genel ortalamada ise 52 olarak gerçekleşti.
Memurların ilk emeklilik yaşı erkeklerde 56, kadınlarda 54 olmak üzere genel ortalamada 56 olarak gerçekleşti.
EMEKLİLİK YAŞI ARTAR MI?
EYT düzenlemesiyle 8 Eylül 1999 öncesi çalışmaya başlayanlar için fiili emeklilik yaşı düşmüş olsa da 8 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihleri arasında çalışmaya başlayan milyonlarca kişi için emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60 olarak uygulanıyor.
İlk defa çalışmaya 2020 yılından sonra başlayan memurlar ve esnaf statüsündeki kişiler ile ilk defa çalışmaya 2024 yılından sonra başlayan işçi statüsündeki kişiler 65 yaşından önce emekli olamayacaklar. Çalışma hayatındaki milyonlarca kişi için emeklilik yaşı zaten yükselmiş durumda.
İlk defa çalışmaya 2008-2020 yılları arasında başlayan kadınlar 58 - 64 yaşları arasında, erkekler 60 - 64 yaşları arasında emekli olabilecekler.
