Ölüm aylığında prim gününe bakılır
Hayatını kaybeden kişinin eşine ve çocuklarına ölüm aylığı bağlanabilmesi için asgari prim gününün tamamlanması gerekir. Ölüm aylığında asgari prim günü çalışma statüsüne göre değişir. Prim günü eksik olanların eş ve çocuklarına ölüm aylığı bağlanmaz. Peki eksik prim günü borçlanma ile tamamlanabilir mi? Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, ölüm aylığına ilişkin merak edilenleri yazdı
Çalışma hayatına yeni adım atanların bir bölümü kimi zaman umursamazlıktan, çoğunlukla da mecbur kaldıkları için sigortasız çalışabiliyorlar. Sigortasız çalışmak kanun dışı olmasına rağmen, bunun önü bir türlü alınamıyor. Sigortasız çalışanlar ve aileleri bu nedenle ömür boyu mağduriyet yaşayabiliyorlar.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Emekli aylığı bağlanmaya hak kazanmadan sigortalı çalışmakta iken veya işsiz döneminde hayatını kaybeden kişilerin eşine ve çocuklarına dul ve yetim aylığı bağlanabilmesi için
ölen kişinin asgari prim gün sürelerini tamamlaması gerekiyor.
Asgari prim günü Emekli Sandığı (4/c) ve BAĞ-KUR (4/b) statüsünde en az 1800 gündür. SSK’da (4/a) ise en az 5 yıldan beri sigortalı olup toplam 900 prim günü şartı aranıyor. BAĞ-KUR’lular için bu şartlara ilaveten prim borcunun bulunmaması gerekiyor. SSK’lı çalışanların primlerinin ödenmesinden işveren sorumlu olduğu için onlarda primlerin ödenmesi değil, Sosyal Güvenlik Kurumu’na primlerin bildirilmesi yeterli bulunuyor.
Emekli Sandığı’nda 2008 yılına kadar ölüm aylığı bağlanabilmesi için 3600 prim gününün doldurulması şartı aranıyordu. 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Emekli Sandığı’nda ölüm aylığı bağlanabilmesi için asgari prim günü 1800’e indirilerek BAĞ-KUR ile eşitlendi.
İŞ KAZASINDA ÖLÜM GELİRİ
İş kazası sebebiyle ölenlerin eş ve çocuklarına ölüm geliri bağlanır. İş kazasından dolayı ölüm aylığı bağlanırken asgari prim günü koşulu aranmaz. İşe girdiği ilk gün iş kazasında hayatını kaybeden kişiden dolayı bile ölüm aylığı bağlanır.
SSK’LILAR EKSİK PRİM GÜNÜNÜ BORÇLANAMAZ
SSK’lıların asgari prim günü hesabında askerlik veya doğum borçlanması gibi süreler dikkate alınmaz. Eksik prim günü bulunan SSK’lılar için hizmet borçlanması yapılamaz.
Emekli Sandığı ve BAĞ-KUR’luların hak sahipleri ise eksik prim günlerini tamamlamak için hakları varsa askerlik veya doğum borçlanması yapabilirler.
Ölen kişinin askerlik veya doğum borçlanması hakkı varsa ve daha önce borçlanmamış ise eşi veya çocukları hizmet borçlanması yaparak ölüm aylığı bağlatabilirler. Borçlanma yaparken sadece eksik günleri tamamlayacak kadar borçlanma yapmak yeterlidir.
BAĞ-KUR’da prim borcunu ödemeyenlerin sigortalılık süresi durdurulmuş olabiliyor. Bu şekilde durdurulmuş prim günü bulunan BAĞ-KUR’luların hak sahipleri, söz konusu süreleri ihya ederek ölüm aylığı bağlatabilirler. Ancak, kısmi ihya yapılamıyor. İhya yapılırken durdurulmuş sigortalılık süresinin tamamının priminin ödenmesi gerekir.
ÖLÜM AYLIĞI NASIL PAYLAŞTIRILIR?
Ölen sigortalının eşine emekli aylığının yüzde 50'si oranında dul aylığı bağlanır. Aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise bir işte çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde yüzde 75'i bağlanır. Dosyada aylık alan başka kişi bulunmasa bile kendi çalışması nedeniyle emekli aylığı almakta olan eşe yüzde 50 oranında ölüm aylığı bağlanır.
Çocukların her birine yüzde 25 oranında pay verilir. Kız çocukları herhangi bir işte çalışmadıkları veya kendi çalışmalarından dolayı emekli aylığı almadıkları takdirde, yaşları ne olursa olsun evli olmadıkları sürece yetim aylığı alabilir.
Erkek çocuklar 18 yaşına kadar yetim aylığı alabilir. Lise ve dengi öğrenim görenlerde 20, yüksek öğrenim görenlerde ise 25 yaşına kadar aylık ödenir. Lisans öğrenimini tamamlayıp yüksek lisans veya doktora yapan erkek çocuklar, 25 yaşına kadar aylık almaya devam ederler.
Evlenen kız çocuklarına, 24 aylık yetim aylığı tutarında çeyiz yardımı yapılır. Yetim aylığı 6000 lira olan kız çocuğuna, “evlenme ödeneği” adı altında 144 bin lira çeyiz yardımı verilir.
Çeyiz yardımı alan kız çocuğu iki yıl içinde eşinden boşanırsa veya eşini kaybederse yeniden yetim aylığı bağlatabilmek için çeyiz yardımı aldığı tarihten itibaren 24 aylık sürenin dolmasını beklemek zorundadır. Kız çocukları, bu bekleme döneminde Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamında sağlık hizmetlerinden yararlanırlar.
ÇALIŞAN MALÛL ERKEK ÇOCUKLARIN ÖLÜM AYLIĞI
Çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında kaybetmiş erkek çocuklar, herhangi bir işte çalışmaması veya kendi çalışmalarından dolayı gelir ve aylık bağlanmaması halinde yüzde 25 oranında yetim aylığı alırlar.
Ancak, 2008 Ekim ayından önce anne babasından dolayı SSK’dan ölüm aylığı bağlanan malûl çocukların 4/a statüsünde çalışması, yetim aylığına engel teşkil etmez.
ANNE BABAYA ÇOCUĞUNDAN ÖLÜM AYLIĞI
Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde, aylık geliri net asgari ücretten az olan ana ve babaya yüzde 25 oranında ölüm aylığı bağlanır. Ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın aylık ödenir.
