OVP’de atıl işgücü alarmı
Geniş anlamda işsizlik olarak tanımlanan ve son yıllarda hızla artan atıl işgücündeki artışa karşı önlem arayışı başladı. Orta Vadeli Program'da atıl işgücünün kalıcı bir şekilde azaltılması için alınacak tedbirlere yer verildi. Güvenceli esnek çalışma, otomatik katılım sisteminin işveren desteğiyle tamamlayıcı emeklilik sistemine (TES) dönüştürülmesi de OVP'nin hedefleri arasında yer alıyor. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberi
Türkiye İstatistik Kurumu’nun temmuz ayı işgücü istatistiklerine göre işsizlik oranı yüzde 8,0 olarak gerçekleşti. İşsizlik oranındaki düşüşe karşılık geniş tanımlı işsizlik olarak adlandırılan atıl işgücü oranı tarihin en yüksek seviyelerinde geziniyor. Temmuz ayında yüzde 29,6 olan atıl işsizlik oranı haziran ayında yüzde 32,7 düzeyinde idi. Atıl işgücü oranındaki bu artış son yıllarda işsizlikte elde edilen iyileşmeye kuşkuyla bakılmasına yol açıyor.
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Resmi Gazete’de yayımlanan 2026-2028 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program’da (OVP) “Atıl işgücünün azaltılması” başlığıyla konuya geniş yer ayrıldı. Toplumsal refahın artırılması ve potansiyel işgücünün harekete geçirilmesi amacıyla çalışma çağındaki her bireyin üreterek gelir elde edeceği beceriler ile aidiyet hissedeceği meslekleri edinmesinin sağlanacağı, işgücüne katılımının destekleneceği belirtildi. OVP’ye göre, atıl işgücünün azaltılması için alınacak tedbirler şöyle:
- Atıl işgücünün kalıcı şekilde azaltılması amacıyla erken yaşlardan itibaren üretim kültürünü aşılayarak çalışma hayatına hazırlayan ve işgücüne katılımı teşvik eden programlar hayata geçirilecek.
- Potansiyel işgücünde bulunan bireyler iş ve meslek danışmanlığı hizmetleriyle aktif işgücü programlarına dahil edilecek, profil bazlı yönlendirme ve beceri geliştirme imkanlarıyla işgücüne katılımları artırılacak.
- Sosyal yardım sistemi ile aktif ve pasif işgücü programları arasında bağlantı güçlendirilecek. Sosyal yardım alan bireylerin işgücüne katılımını ve istihdam edilebilirliğini sağlamaya yönelik aktif işgücü programları yaygınlaştırılacak.
- Mevcut vasıflarına uygun iş bulamayanlar için yeniden beceri kazandırma programları yaygınlaştırılacak, işgücü açığı yaşayan sektörlere geçiş desteklenecek, katılımcıların kalıcı istihdama geçişi teşvik edilecek.
- Ebeveyn izni, bakım sorumluluklarının daha dengeli paylaşılmasına imkan sağlayacak şekilde yeniden düzenlenecek.
- İş-yaşam uyumunun ve çalışan verimliliğin artırılması doğrultusunda çalışma günleri ayarlaması ile esnek süreli istihdam modelleri için pilot programlar başlatılacak.
OKS İŞVEREN PRİMİYLE TES’E DÖNÜŞTÜRÜLECEK
Otomatik katılım sistemi (OKS) yeni işe girenler için zorunlu olmakla birlikte, isteyen daha sonra sistemden çıkabiliyor. OKS’nin uzun vadede zorunlu hale dönüştürülmesi hedefleniyor.
Bunun ilk hazırlığı olarak da OKS’ye işveren katkısı öngörülüyor. OVP’de otomatik katılım sisteminin işverenlerin de katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği, tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) kurulacağı belirtildi.
Daha önce bu konu kıdem tazminatı ile ilişkilendirilerek çok tartışıldı. Kıdem tazminatının fona dönüştürülerek tamamlayıcı emeklilik sistemine geçilmesine ilişkin bir kanun taslağı da hazırlandı. Ancak gerek işçi sendikaları, gerekse işveren örgütleri kıdem tazminatı fonuna karşı çıktıkları için taslak rafa kaldırıldı.
Kıdem tazminatı kaldırılmadan otomatik katılım sistemine nasıl bir işveren katkısı sağlanacağı henüz belirsiz. İşveren kesimi kıdem tazminatı yükümlülüğü devam ederken otomatik katılım sistemine prim katkısı sağlamaya sıcak bakmıyor. Aslında kurumsal işletmeler dışındaki işletmelerde kıdem tazminatı ödemesi yok denecek kadar az. Buna mukabil kurumsal işletmeler kıdem tazminatını ödüyorlar, bilançolarında kıdem tazminatı için karşılık tutuyorlar. Buna rağmen kıdem tazminatının fona dönüşmesine kurumsal işletmeler daha fazla karşı çıkıyor.
GÜVENCELİ ESNEKLİK İÇİN YENİ TAKVİM
OVP’ye göre yeni nesil çalışma modelleriyle ilgili bir çalışma yapılacak. İşgücü piyasasının ihtiyaçları ve iş yaşam dengesi gözetilerek sosyal taraflarla diyalog halinde mevzuat düzenlemesinin hayata geçirileceği ve güvenceli esneklik sağlanacağı belirtildi.
Çalışmanın 2026 yılı birinci çeyrekte yapılması planlanıyor. Esnek çalışma modelleri de uzunca süredir gündemde bulunuyor. Son üç OVP’de güvenceli esneklik ifadesi kullanılıyor. 2024 yılından beri güvenceli esneklik konusunda takvim belirleniyor ama işçi kesiminin endişesi giderilemediği için adım atılamıyor. İşçi sendikaları esnek çalışmanın işçinin iş güvencesi, kazanç güvencesi, sosyal güvenlik hakkı, kıdem tazminatı hakkı gibi konularda kayba uğramasından endişe ediyorlar.
Yeni OVP’de öncekilerden farklı olarak esnek çalışma kapsamındaki işçilerin işsizlik fonundan yararlanma koşullarının kolaylaştırılması öngörülüyor.
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNE BES TEŞVİKİ
OVP’ye göre yükseköğretim kurumlarına kayıtlı 25 yaş altı öğrencilerin BES’e katılımları ve sistemde kalmaları teşvik edilecek. Bu konuda bir zorunluluk olmayacak, gönüllülük esasına dayanacak.
Halen 18 yaş altı çocuklar için BES hakkı bulunuyor. Üniversite öğrencisi gençler için de BES hakkı tanındığında anne babası tarafından yatırılacak paraya karşılık devlet de her ay yüzde 30 oranında katkı sağlayacak.
HAC VE BEDELLİ ASKERLİK İÇİN BES’TEN AVANS
Bu arada, BES’ten tümüyle çıkmadan kısmen ödeme alma hakkı genişletilecek. Halen evlilik, konut alımı, eğitim ve doğal afet hallerinde BES’ten çıkmadan avans çekilebiliyor. Avans çekilebilecek hallere hac ibadeti ve bedelli askerlik de eklenecek.
Bireysel emeklilik sistemindeki standart emeklilik yatırım fonları, katılımcıların birikimleri için daha fazla katma değer üretecek şekilde yeniden tasarlanacak.
OKS katılımcılarına BES’te yer alan emeklilik fonlarına erişim imkânı tanınacak. Kesintilerin sadeleştirilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacak.
Yatırım fonlu birikimli hayat sigortaları yaygınlaştırılacak.
