Troy, Bankalararası Kart Merkezi (BKM) tarafından 2015'te kurulduğundan bu yana düşük seviyede de olsa kullanılıyor. Ancak son 2 yılda bu köşenin de katkılarıyla epeyce mesafe aldığını söylemek gerekir. Yeterli mi? Kesinlikle hayır…
Türkiye'nin ilk ve tek yerli ödeme sistemi Troy’un şu andaki genç yönetimi, kamu bankaları ve diğer ilgili kurumlar da maalesef tanıtımına, yaygın kullanılmasına yeterli derecede önem vermiyor. Özellikle Troy yönetimine bu hususta çok fazla görev düşüyor. Troy için gönüllü elçilik yapan, yazılar yazan bana dahi şu an kadar bırakın bir teşekkürü, hiçbir bilgilendirme katkısında dahi bulunmadılar. Çünkü Troy yönetimi de Troy’la pek ilgili değil gibi bir durum var...
Troy hakkında son 3 yıldır çok yoğun yazı yazıyorum. Televizyonlarda gündeme getiriyorum. Bilinirliğinin artması ve kullanımının yaygınlaşması için çaba gösteriyorum. Geçen hafta da Açıl Sezen ile Bloomberght televizyonunda bir kez daha Troy kartı konuştum. Bu defa Ziraat Bankası’nın “Messili Mastercard” ile medyada boy gösterdiği reklamlar üzerinden biraz eleştirdim.
Türkiye’de en yakın rakibinden iki kat daha fazla banka şubesine sahip olan Ziraat Bankası başta olmak üzere diğer kamu bankaları Halk Bankası ve Vakıflar Bankası da yerli ve milli ödeme sistemi Troy’a olması gerektiği kadar sahip çıkıp, tanıtımını yapmıyorlar. Bu konuya dikkat çektim.
Bloomberght’deki eleştirilerimden önce de geçen hafta bu köşede “THY de Troy’u keşfetti!” başlığı altındaki yazımda da Ziraat Bankası’nın “Messili Mastercard” reklamına dikkat çekmiştim. Troy konusunda beni yakından takip eden okuyucularım da rahatsızlıklarını Ziraat Bankası’na iletmişler ve tatmin edici cevap alamamışlar. Bana gönderdikleri mesajlarda bu duruma dikkat çektikleri için Troy ve Ziraat Bankası eşlemesiyle ilgili eleştirilerime devam ettim. Maksadımız yerli ve milli ödeme sisteminin daha fazla kullanılması ve yurtdışına bu alanda bağımlılığın azalması…
Benim eleştirilerim üzerine Ziraat Bankası yönetimi Bloomberght’ye şu bilgilendirme notunu göndermiş:
“Troy logolu kartların, toplam alışveriş cirosundan aldığı pay Aralık 2022 itibariyle %0,7 iken, Kasım 2024 itibariyle %15,4’e yükselmiştir.
Aşağıda yer alan tablolardan da anlaşılacağı üzere Bankamız, diğer tüm alanlarda olduğu gibi, Troy kart yaygınlığının ve cirosunun artırılması konusunda da sektöre liderlik etmektedir:
Kasım 2024 itibariyle Troy kart sayıları:
Sektör: 47.110.413
Ziraat Bankası: 11.255.275
Ziraat Bankası Payı: %24
Kasım 2024 itibariyle Troy kartların alışveriş cirosu:
Sektör: 235.620.481.462
Ziraat Bankası: 46.661.268.832
Kasım 2024 itibariyle Troy kartların Ziraat Bankası alışveriş cirosundaki payı:
Ziraat Bankası Toplam Ciro: 210.711.096.938
Ziraat Bankası Troy : 46.661.268.832
Ziraat Bankası cirodaki Troy: %22
Troy kart sayısı açısından; 11,3 milyon kart ile Ziraat Bankası, kendisine en yakın bankanın iki katı düzeyinde Troy karta sahiptir.
Diğer taraftan, daha önce defaatle açıklanmış olmakla birlikte; Bankkart – Messi iletişim kampanyası ile birlikte; Mastercard’ın global sponsorluk haklarını elinde bulundurduğu değerlerinden biri olan Messi’nin global imajı aracılığıyla, Bankkart ve Bankkart Mobil’in sunduğu avantajların daha geniş kitlelere ulaştırılması hedeflenmiştir.
İletişim kampanyası kapsamında, Mastercard, Lionel Messi ile olan global sponsorluk anlaşmaları gereği ellerinde bulundurdukları hakları Türkiye’de, karşılıksız olarak Bankkart’ın kullanımına sunmuştur. İletişim kampanyasının temel amacı, Bankkart markamızın sunduğu tüm avantajların farkındalığının artmasını ve ülkemizde yaratılan finansal değerlerin global arenada yankı bulmasını sağlamaktır.
Ziraat Bankası bankacılığın, rekabetin ve ödeme sistemleri yönetiminin gereği olarak, tüm kart şemaları ile ticari ilişkilerini etkin şekilde sürdürmekle birlikte, ülkemizde Troy markasının büyümesine en büyük desteği veren banka konumundadır.”
Ziraat Bankası’ndan gelen bilgi notunun önemli bölümleri bu şekilde. Troy hakkında çok sayıda yazıya imza atan birisi olarak elbette bu detayları da biliyorum. Troy hakkında çok fazla araştırma yaptığımı, ödeme sistemleri alanında Türkiye’den ve yurtdışındaki birçok isimle konuştuğumu belirteyim.
Ancak bu tablonun daha iyi anlaşılabilmesi için Ziraat Bankası’nın hangi Troy kartını yoğun kullandığına da yer vermesi iyi olurdu. Banka kartı, kredi kartı ve ön ödemeli kartta ağırlık hangisinin? Elbette banka kartının, fakat oranı nedir?
Ayrıca Türkiye’de banka şubesi sayısında Ziraat Bankası açık ara önde. En yakın rakibinin yaklaşık iki katına sahip. Dolayısıyla kıyaslamayı da bu şekilde yapmak lazım. Buyurun bankalar ve şube sayılarına bir göz atalım.
Türkiye’de en fazla şubeye sahip ilk 4 banka şöyle:
1) Ziraat Bankası: 1.758 (27 adet yurtdışı şube)
2) Halk Bankası: 1.084 (8 adet yurtdışı şube)
3) İş Bankası: 1.020 (22 adet yurtdışı şube)
4) Vakıflar Bankası: 959 (4 adet yurtdışı şube)
Ziraat Bankası iletişim tarafında ne kadar başarılı bilmiyorum. Ancak yukarıdaki açıklamanın “Messili” bölümü, medya sektöründe yıllardır bulunan birisi olarak beni rahatsız etti. Gazetelerde muhabirlikten başlayıp, ekonomi müdür yardımcılığı, ekonomi müdürlüğü, haber müdürlüğü, ekonomi dergisi yayın yönetmenliği, yazarlık, televizyon program yapımcılığı, sıfırdan ekonomi alanında iki dergiyi yayın hayatına kazandırmış birisi olarak doğru bulmadığımı belirteyim. Çünkü bırakın bizim bilgimizi, tecrübemizi sıradan bir vatandaşın anlama ve kavrama gücü bile dikkate alınmadan çok sıradan bir izahat yapılmış.
“Mastercard, Lionel Messi ile olan global sponsorluk anlaşmaları gereği ellerinde bulundurdukları hakları Türkiye’de, karşılıksız olarak Bankkart’ın kullanımına sunmuştur.” ifadesi bile “kimse bir şey anlamaz” yaklaşımını göstermiyor mu? Kim, kime özellikle de bankacılık sektöründe karşılıksız olarak haklarının kullanımını sunar?
Doğal olarak Mastercard, Türkiye’de en fazla şubesi olan bir bankayla böyle bir tanıtım kampanyası yaptığında daha iyi neticeyi alacaktır. Kartlarının geniş kitlelere ulaşmasını sağlayacaktır. Mesela Ziraat Bankası Bankkart’ların ne kadarı Mastercard? Bunların ne kadarı banka kartı ne kadarı kredi kartı ne kadarı ön ödemeli kart? Bu kartlar arasında en değerlisi hangisi? Kısacası yapılan iş birliğini doğru anlatmak gerekir. “Bize bedava verdiler” yaklaşımı doğru olabilir mi? Acaba neden size verdiler de QNB’ye vermediler?
Ayrıca Ziraat Bankası, Troy’u daha çok banka kartı olarak müşterilerine sunuyor. İsteyen internet sitelerine girip durumu kendi gözleriyle görebilir. Çünkü sistemlerinde kredi kartı olarak değil, banka kartı olarak Troy takdim ediliyor. Ama daha özellikli kartlarda Troy yok. Mesela prestij kart vs. isimler altında yüksek meblağlı harcamaları kapsayan ödeme sistemlerinde Troy’un adı bile geçmiyor. Oralarda reklamı yapılan Mastercard var. İnternet üzerinden güvenli alışveriş için bile Ziraat Bankası Mastercard ve Visa’yı öneriyor. Troy yok. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) de bu ülkenin değeri Troy’u yeterince desteklemiyor.
Kısacası Ziraat Bankası’nın çok sayıda Troy karta sahip olması bir kamu bankası olarak en fazla şubesi olmasıyla ilgilidir. Kamu bankası olarak böyle bir baskıyı üzerinde hissettiğinden ve hükümetin 2023-2025 Orta Vadeli Programı’nda Troy’un desteklenmesi yer alması sebebiyledir. Ama kullanılan Troy kartların hacmi ve niteliği de çok önemli. Sadece sayıyla, adetle yani nicelikle bir yer varamayız!
Bloomberght’de kamu kurumlarının yerli ve milli ürünlere karşı bir ön yargısı olduğunu, hazır yabancı ürünleri kullanmaya gereğinden fazla önem verdiklerine de dikkat çektim. Örnek olarak da Ziraat Bankası’nın Messili reklamlarını verdim. Çünkü Troy için bir tanıtımları, kullanılmasını teşvik eden programları yok.
Ziraat veya diğer kamu bankası Halk Bankası ve yarı kamu konumda Vakıflar Bankası’nda da durum farklı değil. Troy'a benzer tabloyu telekomünikasyon sektöründe de yerli ve milli baz istasyonu ULAK yıllardır yaşıyor. Orada da Turkcell, Ziraat Bankası konumunda. Sektörün en büyüğü olması sebebiyle ULAK’a en fazla sipariş veren olarak yıllarca kendini savundu. Ama kullanmaya gelince sahada, canlı şebekede ULAK tercih edilmedi. Sektördeki büyüklüğüne yakışan durum söz konusu olmadı.
Turkcell, Türkiye’nin en fazla baz istasyonuna sahip GSM operatörü ve mobil cihazlar üzerinden en fazla ciro yapan şirketi. Türkiye’de 3 operatörde 85 bin civarında baz istasyonu varsa bunun 3 bin civarı ULAK. Bunların da çoğunluğu nüfusu 500’ün altında olan yerler için geliştirilen Evrensel Projesi’nde kullanılıyor.
Yalnız Evrensel Projesi’nin kontrolü Ulaştırma Bakanlığı’nda. Buralarda kullanılan ULAK baz istasyonlarının da söz sahibi bakanlık. Dolasıyla Evrensel’deki baz istasyonları değil, operatörlerin kendi şebeklerindeki ULAK baz istasyonu sayısı önemli.
Peki, mobil operatörlerin canlı şebekesinde durum nedir? En fazla baz istasyonu sahibi Turkcell’in durumu parlak değil. Çünkü, Türk Telekom ve Vodafone’un sahip olduğu baz istasyonlarıyla orantılı olarak baktığımızda Turkcell geride kalıyor. Türk Telekom tam 6 şehirde ULAK baz istasyonlarını kullanıp, sorunsuz iletişim verirken, Turkcell son olarak kullanımında hiçbir teknik sorun olmayacak KKTC’nin 4,5G’ye geçişinde bile ULAK yerine Huawei’yi tercih etti. Ziraat’in Mastercard reklamlarında yer alması ve “en fazla Troy kart bende” demesi gibi bir durum…
Bir kez daha altını çiziyorum:
Kamu kurumları veya kamunun kontrolündeki kurumlar yerli ve milli ürünlere karşı mesafeliler. Yerli ve milli ürünler için zorlanmadıkları takdirde tercihleri yabancı ürünler oluyor. Hükümetin kesinlikle ilave kararlar alıp, yetkili kurumlarla yerli ve milli ürün kullanımını takip etmesi gerekir.
İlgililerin dikkatine…
