Covid ile geçen dokuz günün hikayesi ve yeni varyantlarla değişen gerçekler
Covid'in özellikle bulaştırıcılığı çok yüksek iki varyantı BA.4 ve BA.5 alt türleri şu sıralar dünyayı kasıp kavuruyor.
Resmi rakamlara göre vaka sayısının binin altına indiğinin bildirildiği ve tedbirleri kaldırdığımız zamandan bugüne kadar geçen süre sadece 1-1,5 ay.
Sağlık Bakanı Sn. Fahrettin Koca da sonunda “Vaka sayısı artışı şu an günlük 40 katına kadar çıkmış durumda, hastane yükü ise şu an 3 kat kadar arttı” diye açıklama yaptı. Bugün artık vaka sayısı yüz binlerle ifade ediliyor.
Sadece bizde değil tüm dünyada pandemi patlamış durumda.
Avrupa'da artışlar hemen bütün ülkelerde artık yüz binli rakamlarla ifade ediliyor.
Bu furya içinde çevremdeki hemen herkes Covidli.
2,5 yıllık bir korunma sürecinden sonra sonunda ben de Covid'le tanıştım.
Covid günlerinde yaşadığım 9 günlük süreçten sonra “hastalığı yaşayan” biri olarak edindiğim deneyimlerden çok önemli dersler çıkardım.
O günlerden kalan notlar
COVID'LE DOKUZ GÜN
1.Gün : Boğazda hafif tahriş hissi, gıcık tarzında hafif öksürük. Ateş yok, halsizlik yok. İlk tanı bir yerlerde soğuk bir şeyler içtim, muhtemelen onun etkisi.
2.Gün: Vücutta kırıklık hissi, boğazda takılma hissi. Ateş 37,1. Hafif halsizlik ve yorgunluk. Öksürük biraz daha belirgin. Covid şüphesi.
İngiltere NHS tarafından ücretsiz gönderilmiş hızlı antijen testleri ile kontrol, test sonucu çift çizgi, Covid pozitif.
(Test sonuçlarını alttaki şekillerden izleyebilirsiniz.)
3.Gün: Gece yarısından sonra aşırı üşüme ve titreme hissi. Ateş 39,2. Ateş düşürücü ilaca rağmen ateş devam ediyor. Aşırı yorgunluk, halsizlik. Gün içinde acil akciğer tomografisi. Sonuç: akciğerler temiz.
Hızlı antijen testi alt çizgi kalın, güçlü pozitif.
4.Gün: Gece aşırı bir terleme, ateş, 38,5 civarı. Aşırı halsizlik ve yorgunluk. Kan tahlilleri yapıldı. Biyokimya testlerinde enfeksiyon göstergeleri CRP ve sedimantasyon yüksek, D dimer normal. Akciğer etkilenmemiş.
Antijen testi güçlü pozitif.
5.Gün: Gece aşırı terleme. Sıvı kaybı var, sürekli su içme isteği. Ateş 37,5 civarı. Öksürük yok. Boğaz ağrısı yok. Aşırı halsizlik yorgunluk. Baş ve boyun bölgesi kızarık. Burun tıkalı.
Antijen testi güçlü pozitif.
6.Gün: Gece aşırı terleme oldu. Ateş genellikle normal, akşam üstü 37,2 civarı. Baş ve boyun bölgesinde kırmızılık. Halsizlik ve yorgunluk azaldı. Kısa açık hava yürüyüşleri. Antijen testinde pozitiflik sürüyor.
7.Gün: Geceleri aşırı terleme. Ateş yok. Öksürük ve burun tıkanıklığı yok. Bitkinlik ve halsizlik sürüyor. Antijen testi alt çizgi daha ince, zayıf pozitif.
8.Gün: Gece terlemeleri devam ediyor. Halsizlik ve yorgunluk daha az. Uzun yürüyüşler. Antijen testi, Covid göstergesi olan alt çizgi belli belirsiz. Çok zayıf pozitif.
9.Gün: Gece terlemeler daha azaldı, Hafif halsizlik dışında semptomlar yok. Hızlı antijen testi negatif.
Sonuçta bu dokuz günün sonunda edindiğim en önemli tecrübe, Covid enfeksiyonunun yönetiminde en önemli olmazsa olmaz iki kriter birincisi erken tanı ve ikincisi klinik sürecin takibi.
HIZLI ANTİJEN TANI TESTLERİNİN ECZANE YASAĞI HALK SAĞLIĞINI OLUMSUZ ETKİLİYOR
Şurası kesin ki, erken tanı, hastalığın daha geniş kitlelere bulaşmaması için ve risk grubunda tedaviye erken başlanması açısından çok önemli ve yeni Covid varyasyonları geniş kitlelerde yayılan hastalığı halen Türkiye’de uygulanan ”hastanede PCR testi” yöntemiyle kontrol altına almak mümkün değil.
Nükleik asit testleri de denilen hızlı antijen testleri sadece hastalığın tanısında değil takip sürecinde de çok önemli.
Yukarıdaki resimdeki gibi soldan sağa baktığınızda klinik süreci takip etmek mümkün.
Covid'in pozitiflik tanısını koymak kadar ne zaman negatifleştiğini bilmek de Covid'in yönetimi açısından çok önemli. Negatiflik noktası bilinmezse Covid'in yayılmasını önlemek mümkün değil.
Bu süreçte bir bir bilim insanı olarak hızlı antijen testlerinin ne kadar önemli olduğunu yaşayarak gördüm. Elimde testler olmasaydı bu süreci asla takip edemeyecektim.
Pandemide bu nedenle artık bütün ülkeler nükleik asit temelli hızlı antijen testi kullanıyor.
Çin Şangay’da milyonlarca insanı hızlı antijen testleri ile taradı. Amerika ve İngiltere bu testleri isteyen vatandaşlara ücretsiz gönderiyor. Avrupa’da bütün ülkelerde, bu testler eczanelerde satılıyor. İsteyen vatandaş gidip alıp testini yapıyor.
Türkiye’de bu testlerin eczaneden vatandaşa satışı halen yasak. Kişisel Covid testlerinin vatandaşa satılmasını yasaklayan tek ülke olmamız gerçeğine bir bilim insanı olarak inanmak çok zor.
Bodrum'da eczacılık yapan arkadaşım her gün onlarca turist hızlı antijen testi soruyor ve mecburen satılmadığını öğrenince de çok şaşırıyorlar diye yakındı.
Gerekçe Covidli vaka sayısına hâkim olmaksa bunun da anlamı yok. Vaka sayıları artık yüz binlerle ifade ediliyor, aslında gerçek rakamlar bu sayıların onlarca kat üstünde. Kimse gerçek sayıları bilmiyor. Bu saatten sonra bilmesine de imkân yok, gerek de yok.
Sorun güvenilirlikse bütün dünya kullanıyor, üstelik aynı bakanlık bu testlerin şirketlerde kullanımı serbest bıraktı. THY, diğer hava yolu şirketleri bu testleri resmi olarak uyguluyor.
Pandemi yayıldıkça “eczane yasağı” halk sağlığını olumsuz etkileyen bir faktör haline geliyor. Bakanlık bir an önce geç olmadan bu yanlış uygulamayı kaldırmalı.
YENİ COVID VARYANTLARI KONUSUNDA BİLİNMESİ GEREKEN ON GERÇEK
Yeni Covid varyantları ile artık oyunun kurallar değişti.
1- Covid'in bu varyantları risk grubu dışında ölümcül değil. Bir üst solunum yolları hastalığı olarak geçiyor. Yüksek risk grubu olmadıkça akciğere inmiyor. Ama garantisi yok.
2- Yeni varyantların bulaşıcılığı çok yüksek. Ayrıca bir RNA virüsü olarak sürekli yeni varyant üreten virüsün yeni varyantlarının daha da yayılması mümkün, sonbahara dikkat.
3- Aktif hastalık süreci 72 -96 saat kadar.
4- Bu varyantlarda negatife dönüşme süresi devletin verdiği resmi izin süresinde olduğu gibi 7 gün değil, en az 9-10 gün. Bunu daha sonra çevremdeki Covid geçiren insanlarda da yaptıkları testlerin benzer sonuçlarından da gözlemledim. Hastanın genç olması süreyi kısaltmıyor. Erken iş başı muhtemelen bulaşıcılığı artırıyor. Aman dikkat.
5- Covid ilaç protokolleri konunun uzmanı bağımsız hekimlerin yer aldığı bağımsız meslek kuruluşları tarafından sürekli güncellenmeli. Devlet artık her hasta olana etkinliği olmayan, hatta kullanımı resmi olarak uzatılmış ilaçları vermemeli. Yeni varyantlarda risk grubu dışında Covid ilaçları israf. Risk grubunun tanımını da güncellemek gerekir.
6- Yeni varyantlarda eski aşıların “hastalıktan korunma” etkisi düşük. Virüsün spike bölümündeki proteinler değiştikçe eski tip mRNA aşılarının etkinliği azalıyor. Bu nedenle “hatırlatma dozu” aşılarının bir anlamı yok, yeni varyantların moleküler yapısına göre yeni tip aşıların geliştirilmesi gerekli.
7- Tüm bunlara rağmen daha önceki aşıların, hastalığın yoğun bakım ya da ölüm etkisini önlediği kesin. Konunun uzmanı klinisyenlerin de ortak görüşü aşılılar daha hafif geçiriyor.
8- Daha önce Covid geçirmiş olmak ya da 4-5 doz aşı olmuş olmak hasta olunmayacağı garantisi değil.
9- Artık bundan sonra pandemi bitti diye bir dünya yok, muhtemelen gelecek yıllarda da yılda birkaç kez grip gibi Covid olmaya alışacağız.
10- Maske ve mesafenin önemi hiçbir zaman bitmeyecek. İnsanların her buluştuğunda sarılıp öpüşme, koklaşma dönemleri geçti. Maske ve mesafe gelecek kuşakların rutin alışkanlığı olacak.
