Bazı hayvanların içgüdüleri var mıdır, yoksa bu davranışlar öğrenilmiş midir?
Hayvanlar aleminde, farklı türlerin yaşam boyunca yollarını bulmak için içgüdüsel yolları olduğu görülüyor: Ay ışığında okyanusa ulaşmayı bilen yeni yumurtadan çıkmış deniz kaplumbağaları, mevsimler değiştikçe binlerce kilometre göç eden kuşlar ve emzirmeyi bilen dişi aslan anneleri... Peki bunlar gerçekten içgüdüsel davranışlar mı?
Florida Uluslararası Üniversitesi'nden gelişimsel psikobiyolog Robert Lickliter, "Madalyonun diğer tarafı olan, edinilen veya öğrenilen davranışlardan da bahsetmediğiniz sürece, içgüdü hakkında konuşmak gerçekten mümkün değildir." açıklamasında bulundu. Peki, bu görüşe göre hayvanların iç güdüleri var mıdır yoksa bunlar sadece öğrenilen davranışlar mıdır? İşte, detaylar…
HAYVANLARIN İÇ GÜDÜLERİ VAR MIDIR?
İçgüdüler aslında hemen belli olmayan faktörlerden etkilenen davranışlardır. Örneğin, bilim adamları uzun süredir hindi, kaz, tavuk ve ördek yavruları da dahil olmak üzere kümes hayvanlarının annelerini bir şekilde tanımlayıp takip ettiği davranışın bir içgüdü olduğunu düşünüyorlardı: açıklanamaz gibi görünen, doğuştan gelen, önceden belirlenmiş, genetik olarak oluşmuş bir eğilim.
ÖRDEK YAVRUSU DENEYİ
1963'ten itibaren gelişim psikoloğu Gilbert Gottlieb devrim niteliğinde bir keşifte bulundu: Yavru ördekler annelerinin seslendirmelerinden etkilenirler çünkü embriyo olarak yumurtanın içinde kendi seslerini çıkarırlar ve işitme sistemlerini daha doğmadan hazırlarlar.
Gottlieb'in ördek yavrusu deneyleri, "içgüdü" ile neyi kastettiğimize ve doğuştan gelen davranışların var olup olmadığına dair yeni bir anlayışa öncülük etti. Ördek yavrusu örneğinde olduğu gibi, doğumdan önce bir organizma henüz gelişmekteyken başka etkiler de meydana gelebilir.
TÜRE ÖZGÜ DAVRANIŞLAR
Bir kedinin kendi ayakları üzerine konma yeteneği ve bir kral kelebeğinin binlerce kilometre boyunca göç etme yeteneği, davranışsal sinirbilimci Mark Blumberg'in "türe özgü davranışlar" olarak adlandırdığı şeylerdir. Blumberg, "İnsanların 'içgüdü' derken kastettikleri şey, bunun güvenilir bir şekilde üretilen bir davranış olduğudur." dedi.
KARŞI ARGÜMANLAR
Bu gelişimsel bakış açısına karşı olan karşı argümanlar, belirli türlere özgü bir dizi davranışın olduğunu öne sürüyor. Bir diğeri ise organizmaların doğumda belirli bir davranışı belirlemek için yeterli deneyime sahip olmaması yönünde. Ancak yumurtadan çıkan ördek yavrularının seslendirmelerinde olduğu gibi deneyimler doğumdan önce başlıyor.
Deniz kaplumbağaları okyanuslarda yön bulabilirler çünkü karmaşık göç yollarını takip etmelerine yardımcı olan bir tür "manyetik pusulaya" sahip olabilirler. Bu doğuştan gelen bir içgüdü değil çünkü Dünya'nın manyetik alanından etkilenir.
TEMEL DAVRANIŞLAR ÖĞRENİLMİŞTİR
Blumberg, temel davranışların öğrenilen davranışlar olduğunu söyledi. Tüm hayvanların hayatta kalmak için su içmesi gerekiyor, ancak deneyler, yalnızca kuru gıdayla beslenen farelerin susadıklarında su içmeyi öğrendiğini gösterdi. Blumberg ve Lickliter, bu nedenlerden dolayı doğa ve yetiştirmenin yanlış bir ikilik sunduğunu belirtti.
Blumberg, "Su gibi hayati bir şey için bile, dünyayı nasıl dolaşacağınızı öğrenmeniz için önemli deneyimler var" dedi.
Kaynak: Live Science
