Halk arasında anestezi hakkında doğru bilinen yanlışlar nelerdir?

Birçok insan ameliyattan daha çok anestezi almaktan korkar. Bunun en büyük nedeni, toplum içinde oluşan yanlış, hatta hurafe denilebilecek bilgilerdir. İşte anestezi hakkında en yaygın hurafeler ve gerçekler...

Giriş: 16.01.2025 - 08:30 Güncelleme: 16.01.2025 - 08:30

Anestezi fobisi toplumda yaygın olarak görülüyor. Sadece bu korku nedeniyle pek çok insan yapılması gereken ameliyatlarını yıllarca erteleyebiliyor. Bu durumun altında bazen ameliyat sırasında uyanma ve acıyı hissetme, bazen de anesteziden hiç uyanamama gibi korkular yer alıyor. Bu tedirginliklerin altındaki en büyük etken ise kulaktan kulağa yayılan yanlış bilgiler.

Ağrı insanın yapısını bozabildiği için yapılan iyi şeyleri de engelleyebiliyor. Bu nedenle ağrıyı bloke etmek son derece önem taşıyor. Dolayısıyla anestezi uzmanları da ameliyat sırasında olduğu gibi ameliyat sonrasında da kişinin konforu için ağrı kontrolünü sağlıyor. Bu sayede sanılanın aksine ameliyat sonrasında hasta ağrı çekmiyor ve böylelikle iyileşme süresi de hızlanıyor.

REKLAM

Anestezi alacak kişilerin en çok merak ettiği konuların başında da üşüme korkusu geliyor. Bu nedenle özellikle yaşlı hastalar, ayakları üşüdükleri için durumu kendilerince can kaybı korkusuyla özdeşleştiriyor ve zatürre olacağından endişe duyuyor. Her ne kadar böyle bir durum söz konusu olmasa da aslında araştırmalar, vücut sıcaklığı kontrol edilemeyen hipotermik kişilerde yara yeri enfeksiyon oranının artığını ortaya koruyor. Bunun yanında hem kalbin hem de kan dolaşımının performansı için vücut sıcaklığının korunması önem taşıyor. Kişi, odasından çıkıp tekrar odasına gönderilinceye kadar ki süreçlerde farklı yöntemlerle ısıtılarak vücut sıcaklığı ideal seviyelerde tutuluyor.

Ameliyat öncesi yapılan ön görüşme sırasında kişiye ait tüm bilgiler alınıyor, riskler belirleniyor ve izlenecek anestezi yöntemi net olarak ortaya konuyor. Kişi, verilen anestetik ilaçların kanda istenilen düzeyde kalması ve buna bağlı olarak da istenilen düzeyde anestezi derinliğinin sağlanabilmesi için ameliyat boyunca anestezi uzmanı tarafından takip ediliyor. Dolayısıyla yaş, cinsiyet ya da risk faktörleri değişse de verilen anestetik ilaçların kişide oluşturduğu etki yakın takip edildiğinden, ilacın doz (miktar) ayarları da buna uygun yapılarak kişinin zamanında uyuyup uyanması sağlanabiliyor.

Anestezi konusundaki bilgi ve teknolojinin bugün gibi gelişmediği dönemlerde kısa süreli anestezi gerektiren operasyonlardan sonra da akciğerle ilgili problemler yaşanabiliyordu. Ancak son yıllarda bu konuda da çok ciddi gelişmeler yaşandı. Kullanılan solunum cihazları ve aynı zamanda koruyucu ventilasyon (soluk aldırıp verdirme) stratejisi sayesinde bugün akciğerler korunabiliyor. Hatta bu bilgiler sayesinde ameliyat öncesinde akciğer konusunda sıkıntı yaşayan kişiler uyandırıldıktan sonra akciğerlerinin performansı daha da artırılabiliyor.

REKLAM

Anestezi sırasında kullanılan ilaçların miktarlarının ayarlanması çok önem taşıyor. Eğer gerekenden az miktarda ilaç kullanılırsa, kişilerin ameliyat sırasında oluşan ağrıyı hissetme, farkında olma, kan basıncı ve nabız değerlerinde aşırı artma, gerekenden fazla miktarda ilaç kullanıldığında da geç uyanma, kan basıncı ve nabız değerlerinde aşırı azalma olasılıkları bulunuyor. Ancak günümüzde bu konuda endişe etmeyi gerektirecek bir durum söz konusu değil. Çünkü anestezi uzmanları ameliyat öncesi yaptığı hasta görüşmesine ve risklere göre uygulayacağı anestezi yöntemini ve kullanacağı anestetik ilaçların cinsini, miktarını belirliyor. Üstelik sadece bununla de yetinilmiyor. Ameliyat sırasında kişinin uyku düzeyini (bilinç düzeyini) yeni gelişmiş cihazlarla yakından izleyerek, önceden belirlediği anestetik ilaç dozlarını ihtiyaca göre an be an ayarlıyor. Dolayısıyla kişi anestezi uzmanının öngördüğü sürece uyuyor ve istediği zaman da uyanıyor.

Evet ileri yaş anestezi için bir risk faktörüdür. Ancak daha da önemlisi, kişinin yaşı ve diğer eşlik eden rahatsızlıklarının ameliyat öncesi bilinmesi ve bu risk faktörlerine göre uygun anestezi yönteminin, uygun ilaçların ve uygun monitörizasyonun (izlenecek yaşam parametrelerinin) belirlenmesidir. Eğer bunlar doğru olarak yapılırsa, anesteziye ait istenmeyen olayların oranları oldukça düşük seyrediyor.

Bu bilgi de daha önceki yıllarda edinilen olumsuz deneyimlerden kaynaklanıyor. Çünkü daha çok geçmişte kullanılan ilaçlar sonrasında ortaya çıkan bu şikayetlerin günümüzdeki anestetik ilaçlarından sonra görülme oranlarının azaldığı biliniyor.

REKLAM

Ameliyat sonrası kognitif (bilişsel) fonksiyon bozuklukları (yer-zaman oryantasyonu bozukluğu, ajitasyon, hatırlama ve algılamada azalma, ince el becerilerinde yavaşlama gibi) yaşlı hastalar arasında görülebiliyor. Ancak, direkt olarak anestezide kullanılan ilaçlara bağlı bir beyin hücre hasarından söz edilmiyor. Eğer beyin hücre hasarı anestezide kullanılan ilaçlara bağlı olsaydı, hem görülme sıklığı çok daha fazla hem de bozukluk geçici değil kalıcı bir hal alabilirdi. Oysaki bu bilişsel fonksiyon bozukluklarının çok büyük bir kısmının geçici olduğu görülüyor.

Temel olarak ele alındığında anestezi bir bütündür ve büyük anestezi, küçük anestezi şeklinde bir ayrımın yapılması çok doğru değildir. Anesteziye ait temel riskler cerrahinin büyük veya küçük olmasından bağımsızdır. Çünkü uygulanacak küçük bir cerrahi işlem için de kişinin bilinç duyusunu, ağrı duyusunu ve reflekslerini ortadan kaldırıyoruz.

Ancak uygulanacak olan cerrahinin büyüklüğü veya küçüklüğü, kişinin yandaş hastalıklarının varlığı bu riske ilave olur. Bu nedenle de büyük – küçük ameliyat yoktur. Anestezi verilen her kişi yakın takip edilerek istenmeyen olayların yaşanmaması için her türlü önlem alınıyor.

REKLAM

Bu doğru bir ifade değil. Zaten bel ve sırt ağrısı çeken kişilerin, ameliyat sonrası zorunlu yatak istirahati sırasında bu ağrıların görülmesi olası bir durum olarak kabul ediliyor. Bu ağrının epidural anestezi ile ilgisi olmadığının çok iyi bilinmesine rağmen böyle yanlış bir inanış bulunuyor. Bununla birlikte, özellikle hamilelik dönemindeki postural değişiklikler (aşırı lordoz) nedeni ile epidural anestezi yapılmayan kişilerde de yüzde 10-15 oranında kalıcı bel–sırt ağrıları yaşanabiliyor. Bu kişilerde epidural girişim uygulanması durumunda ise son derece yanlış şekilde suç epidural anesteziye yükleniliyor.

Anestezi alan kişi kontrolünü kaybetmekten, istemediği şeyler söylemekten korkar ama bu durum hiç de hastaların tahmin ettiği gibi değildir. Anestezi altında hasta konuşamaz, hareket edemez. Ameliyatın ardından hastanın bilincinin açılmasıyla, kontrolünü tekrar sağlaması arasında ise çok kısa bir süre vardır.

Ameliyata ve anesteziye dair en doğru bilgiyi hekimin bildiğini unutmadan, ona sorular sorarak süreci öğrenmek ve bir hastanın bilmesi gerektiği kadarı ile ilgilenmek, kaygıyı dizginlemeye yardımcı olur. Unutulmamalıdır ki; anestezi tıbbın en güvenilir bölümlerinden biridir. Anestezi doktorları ve ekibi bu konuda özel eğitim görmüş, profesyonel kişilerdir ve cerrahi işlemlerin güvenli ve konforlu geçmesi için çağın en gelişmiş tekniklerini uygulamak üzere ameliyat süresince hastanın başında olur. Bunları bilmek hastanın korkularını yenmesine yardımcı olacaktır.

Kaynak: memorial/acibadem