Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan’ın TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yaptığı sunum, ekonomideki mevcut tabloyu detaylı biçimde ortaya koydu. Fatih Karahan’ın konuşması, Merkez Bankası’nın ekonomi yönetimindeki stratejik duruşunu özetlemekle kalmadı, aynı zamanda piyasaların dikkatle izlediği faiz kararları, rezerv politikası ve enflasyon görünümüne dair önemli mesajlar verdi.
19 MART KUR SIÇRAMASI İŞLEM LİMİTLERİNDEN KAYNAKLI
➔Karahan, 19 Mart’taki kur sıçramasına yurt dışı bankaların Türk bankaları ile yapabilecekleri işlem limitlerinin dolmasının yol açtığını belirtirken şu açıklamayı getirdi:
➔"Yurt dışı bankaların Türk bankalarıyla yapabilecekleri işlem limitleri var. Bunlar bizim dışımızda koyulmuş limitler. Bu limitler kısa sürede dolunca ani yükseliş yaşandı.
➔Bunu takip eden birkaç günde de yine yüksek döviz talebi seyretti ama bizim aldığımız önlemler sayesinde 19 Mart'takine benzer bir hareket yaşanmadı. Piyasadaki oynaklığı kontrol altına aldık."
REZERVLER YETERLİ DEĞİL
➔Karahan, Türk lirasında reel değerlenmenin, dezenflasyon politikasının sacayaklarından biri olduğunu vurgularken, rezervlerin toparlanma sürecinde olduğuna dikkat çekti.
➔22 Mart 2024’te 124 milyar dolar seviyesinde olan brüt rezervlerin 14 Mart 2025’te 171 milyar dolara yükseldiğini ancak 25 Nisan 2025’te 141 milyar dolar seviyesine gerilediğini belirtti.
➔Swap hariç net rezervlerin ise 22 Mart 2024’te -65 milyar dolar seviyesinden 14 Mart 2025’te 66 milyar dolara ulaştığını ancak 25 Nisan 2025’te 17 milyar dolara düştüğünü kaydetti.
➔Rezerv biriktirme sürecinin devam edeceğinin altını çizen Fatih Karahan şunları söyledi:
➔ “Türk lirasında reel değerlenme, dezenflasyon politikamızın sacayaklarından biri.
➔Burada kısa vadeli borç oranına baktığımızda rezervler yeterli seviyede değil. Kendi değerlendirmemiz açıkçası rezerv yeterliliğinin tam olarak olmadığı yönünde.
➔Dolayısıyla önümüzdeki dönemde piyasa koşulları el verdiğince rezerv biriktirmemiz gerektiğini düşünüyoruz.
➔Döviz kurunun seviyesine yönelik herhangi bir hedefimiz yok. Bunu daha önceki sunumlarda söyledik.
➔Fakat kur politikamızı döviz kurunda aşırı oynaklığı engelleyecek şekilde belirliyoruz.
➔Arz talep dengesizliğinin çok yüksek olduğu dönemler oluyor. Bu dönemlerde biz rezervlerimizi döviz likiditesini piyasaya sağlamak için kullanıyoruz.
➔Bunu iki yönlü de kullanıyoruz. Geçen sene çok fazla döviz arzı olup, döviz talebi azken alım yönlü; son dönemde talebi çok arzı azken, satım yönlü müdahalelerde bulunduk, bulunuyoruz.”
İHTİYATLI VE SIKI PARA POLİTİKASI DURUŞU
➔Piyasalarda yaşanan dalgalanmalara rağmen para politikasında kararlı duruşlarını sürdüreceklerini belirten Fatih Karahan, sıkı para politikası duruşunun enflasyonda kalıcı düşüş sağlanana kadar devam edeceğini vurgulayarak şöyle konuştu:
➔ “Son dönemde finansal piyasalarda yaşanan gelişmelerin etkisiyle nisanda enflasyon beklentilerindeki iyileşme duraksadı.
➔Enflasyon beklentileri dezenflasyon patikamızın üzerinde seyretmeye devam ediyor. Bu görünüm para politikasındaki sıkı ve kararlı duruşumuzu korumayı gerekli kılıyor.
➔Belirsizliklerin geçmiş döneme göre daha yüksek olduğunu göz önünde bulundurarak ihtiyatlı ve sıkı para politikası duruşu sergiliyoruz.
➔Sıkı para politikası duruşumuz enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar da sürecek.
➔Fiyat istikrarı, sürdürülebilir büyüme ve toplumsal refah artışı için ön koşuldur.”
FİNANSAL İSTİKRARIN BOZULMASINA İZİN VERMEDİK
➔Karahan, enflasyonun yüzde 75'ten tek haneye inmesinin bir yıl içinde mümkün olmadığını dile getirerek, maliyetsiz "türbülans" olmadığını söyledi.
➔Görevlerinin bu maliyeti en aza indirgemek ve bu durumlarda piyasalara güven vermek, piyasaları sakinleştirmek olduğunu vurgulayan Karahan şöyle devam etti:
➔"Hamlelerimizi yaparken elimizdeki tüm para politikası araçlarını en etkin biçimde kullanmaya gayret ediyoruz.
➔Hem anlık hem de geleceğe yönelik tüm riskleri hesaba katıyoruz. Son dönemde de piyasalarda yaşanan çalkantıda yaptığımız aslında tam olarak budur.
➔Prensipler doğrultusunda bütün araçlarımızı doğru zamanda ve ölçüde kullanarak yaşanan çalkantının makro finansal istikrarı bozmasına izin vermedik. ➔Piyasayla uyumlu ve proaktif bir yaklaşım benimsedik. Bu yaklaşımımız sayesinde enflasyon görünümünde ciddi bozulma yaşanmadı."
EKONOMİK YAVAŞLAMA OLABİLİR
➔Son dönemdeki gelişmelerin enflasyon görünümü açısından risk oluşturduğunu belirten Fatih Karahan açıklamalarına şöyle devam etti:
➔ “İndirim patikasındayken neden yukarı yönlü hareket ettik? Son dönemdeki gelişmeler yukarı yönlü riskleri artırdı. Tedbirli bir faiz artışı olduğunu söyleyebiliriz.
➔Genel olarak böyle dönemlerde finansal piyasaların etkin işlemesi önemli. Üzerimize düşeni yapmaya gayret ettik, makro finansal istikrar bozulmadan önlemlerimizi aldık.
➔Kısa dönemli bir ekonomik yavaşlama olabilecek. Geçen sene de ikinci ve üçüncü çeyrekte ekonomi büyümenin bir miktar yavaşladığını gördük. Şu anda talepte dengelenme oluyor.
➔Dolayısıyla büyüme bir miktar eskiye göre daha düşük olsa da iç taleple dış talebin katkısı daha dengeli.”
PETROL KUR ARTIŞINI KISMEN TELAFİ EDECEK
➔Enflasyon görünümü hakkında değerlendirmede bulunan Karahan hane halkının özellikle kira ve gıda enflasyonundan doğrudan etkilendiğini, bu alanlardaki iyileşmenin manşet enflasyona göre daha sınırlı kaldığını ifade etti.
➔Nisan ayı fiyat gerçekleşmelerine ilişkin değerlendirmesinde ise başta petrol olmak üzere emtia fiyatlarındaki düşüşlerin döviz kurundaki artışın etkisini kısmen telafi ettiğini belirtti. Bunun yanı sıra, zirai don olayının enflasyona 0,4 puanlık bir etkisi olacağını öngördüklerini söyledi.
➔Karahan, enflasyon tahminlerinin güncellenmesine de değinerek "2025 yılı sonu için belirlediğimiz tahmin ve belirsizlik aralığı beklentilerle şu anda uyumlu. Mevcut veriler itibarıyla ciddi bir bozulma olmadığını değerlendiriyoruz" ifadelerini kullandı.
➔Merkez Bankası Başkanı Karahan "Özellikle uluslararası ham petrol fiyatlarının bir önceki Enflasyon Raporu'nda öngördüğümüz patikanın önemli ölçüde altına gerileyerek, ithalat fiyatlarının manşet enflasyona olan etkisini hafifletti" dedi.
GENİŞ TANIMLI İŞSİZLİK NİYE YÜKSELİYOR?
➔İşsizlik oranlarına da değinen Karahan, geniş tanımlı işsizliğin salgın dönemi sonrası esnek çalışma modellerinin yaygınlaşması ile arttığını belirterek şu açıklamayı yaptı:
➔"Farklı bir iş istediğini söyleyen insanlar atıl işgücünde sayılıyor. Bu geniş kapsama göre işsiz sayılıyor. Bunların zaten yüzde 60'ı tam zamanlı işte çalışıyor. Bu da aslında salgın döneminde ortaya çıkan ve yaygınlaşan çalışma koşullarını değiştirme isteğinin bir yansıması. Esnek çalışma modelleri de buna olanak veriyor."
➔Asgari ücretin enflasyona neden olduğu iddialarını kesin bir dille reddeden Karahan şöyle dedi:
➔"Enflasyonun nedeni asgari ücrettir gibi bir beyanımız olmadı. Bu bir gazete haberine dayanan bir yorum. O zaman da gerçek değildi, şimdi de gerçek değil.
➔Gerçek olan şu: yüksek enflasyondan dolayı ücretler eriyor. Bizim yapmamız gereken enflasyonu kalıcı olarak düşürmek. Bunu başardığımızda alım gücünde kalıcı düzelme olacağını değerlendiriyoruz."
2023’E GÖRE KURDAN GEÇİŞKENLİK SINIRLI OLACAK
➔ “Belirsizliklerin geçmiş döneme göre daha yüksek olduğunu da göz önünde bulundurarak ihtiyatlı ve sıkı bir para politikası duruşu sergiliyoruz” diyen Fatih Karahan pozitif yönde etkilerin olabileceğini de şu sözlerle ifade etti:
➔ “Nisan ayı fiyat gerçekleşmeleri, döviz kurunda gerçekleşen artışın tüketici enflasyonuna ilk yansımalarının, emtia fiyat düşüşlerinin de desteğiyle, 2023 yılına kıyasla daha sınırlı olduğunu ima ediyor.
➔Bu konuda daha sağlıklı bir değerlendirme için mayıs ayı fiyat gelişmeleri önemli olacak.
➔Emtia fiyatlarındaki düşüşün dezenflasyonu desteklemesi beklenmektedir.
➔Döviz kurunda gerçekleşen artışın tüketici fiyatlarına olan yansımasında toplam talep koşullarının seyri önemli bir rol oynayacak.
➔Buna ek olarak, küresel ticarete yönelik kaygılarla emtia fiyatlarında yakın dönemde gözlenen düşüşün, kalıcı olması durumunda kur kaynaklı yukarı yönlü etkinin bir kısmını telafi edebileceğini değerlendiriyoruz."
BÜYÜK KUPÜRÜN KAYIT DIŞILIKLA İLGİSİ
➔TCMB Başkanı Fatih Karahan nakit dışı ödeme araçlarının kullanımıyla ilgili değerlendirmelerini aktarırken "Üst kupür çıkarmadıkça kayıt dışılık azalıyor. Bunu da dikkate alıyoruz" dedi.
➔Karahan’ın Meclis’teki konuşmasından diğer önemli bulduğumuz konuları şöyle derlemek mümkün:
➔ “Son 12 ayda vadesi dolan KKM'den dövize geçiş yüzde 13,8'de kaldı.
➔2 Nisan tarihinde açıklanan ek gümrük tarifelerinin beklentilerin çok üzerinde olması, küresel piyasalarda oynaklığı ve satış baskılarını artırdı.
➔Bu hareket ülkemizi en çok risk priminde gözlenen artış üzerinden etkiledi.
➔Merkez Bankasının zararını faaliyet raporumuzda açıkladık. Bu dönem zararımız 700 milyar lira.
➔Bu yıl geçen seneden farklı. Bu yılki ana unsur faiz giderlerindeki artış.”
