Yeni yıldan itibaren cari açığın aylık bazda 4 milyar dolar civarındaki seyri sürüyor. Mart ayında 4.08 milyar dolarlık açıkla birlikte yılın ilk çeyreğinde 12.28 milyar dolarlık açığa ulaşıldı. Geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 26’lık bir büyüme var.
➔ Geçen yılı 10 milyar dolarlık açıkla kapatmıştık. 3 ayda 12 milyar dolara gelinmesine karşılık yıllık bazda 20 milyar dolarda kalınması yüksek olasılık.
➔ Çünkü en büyük açık kalemi olan enerjide fiyatlar yüzde 20 geriledi bile ve öyle de kalacağı bekleniyor.
➔ 20 milyar dolarlık cari açığın finanse edilmesi de zor değil.
➔ Ancak cari işlemler dengesinde dikkat çeken iki kalem var ki, giderek büyüyor. Ve de önlem alınmazsa her ay artmaya da aday görünüyor.
GAYRİMENKUL DIŞ TİCARETİNDE AÇIK
➔ Kalemlerden biri yurtiçi yerleşiklerin yurtdışında yaptığı gayrimenkul yatırımı. Yılın üç aylık döneminde 561 milyon dolara vardı. Böyle devam ederse yıllık 2 milyar doları aşacak.
➔ Hemen belirtelim ki, geçen yıl ilk kez 2 milyar doları geçen yurtdışı gayrimenkul yatırımı yapıldı.
➔ Bitişikte yer alan Merkez Bankası verilerinden izlenebileceği gibi, 2.15 milyon dolara varan yurtdışı gayrimenkul yatırımı 2017’den beri tutuluyor ve istatistiklerde en yükseği.
➔ Pandemi bitimine kadar yıllık 400 milyon doların altında seyreden yerlilerin yurtdışı gayrimenkul yatırımı 2022’den itibaren hızlanarak 2 milyar doları devirdi.
➔ 2025 yılının ilk çeyreğinde yeni olan durum ise yurtiçi yerlilerin yurtdışı gayrimenkul yatırımları, yabancıların yurtiçindeki gayrimenkul yatırımlarını ilk kez geçti.
➔ Yerlilerin bu amaçla ülke dışına çıkardıkları para 561 milyon dolar iken yabancıların getirdiği 415 milyon dolarda kaldı.
➔ Halbuki 3 yıl önce 2022’de aradaki fark tam 10 kattı. Yerlilerin 628 milyon dolarına karşılık yabancıların Türkiye gayrimenkullerine yatırımı 6.273 milyon dolara çıkmıştı.
➔ 2022 Türkiye’de konut fiyatlarının yüzde 186.8’e ulaşarak rekor kırdığı ve dünyada en yüksek değer artışına ulaştığı yıldı.
➔ Özetle gayrimenkul dış ticaretinde de artık açık vermeye başladık. Nedenleri üzerinde duracağız.
TURİZMDE GİDER HIZLA ARTIYOR
➔ Gelelim ödemeler dengesinde dikkat çeken ikinci kaleme. Bu da aslında en güçlü olduğumuz yerden, turizmden gelen yenilen darbe.
➔ Yurda gelen turist sayısına paralel turizm gelirleri turizm giderlerinden çok fazla, yaklaşık 8 kattır.
➔ Mesela 2024 için ödemeler dengesindeki turizm geliri 56.3 milyar dolar iken turizm gideri 7.4 milyar dolardır.
➔ Fark hala da gayet iyi ama giderek azalıyor. 2022 yılında 4.8 milyar dolar olan turizm giderleri, verilerin bozulduğu pandemi dönemini hariç tutarsak 2010-2019 arasında yılda ortalama 5 milyar dolardır.
➔ Bu rakam 2023’de 7.9 ve 2024’te 7.4 milyar dolara çıktıktan sonra 2025’in ilk çeyreğinde 2 milyar 445 dolara çıktı.
➔ Geçen yılın aynı dönemine göre gider yüzde 37.6 büyüdü. Aynı dönemlerde turizm gelirlerindeki artış ise yüzde 5.5 düzeyinde.
➔ İlk çeyreklerde turizm giderleri 2022’de yüzde 124 ve 2023’te yüzde 11.3 artarken gelirler aynı dönemlerde yüzde 32.7 ve yüzde 5.9 yükseldi. Gider artışı gelir artışını ikiye katlamış.
➔ Tehlike burada zaten. Gelir yavaş, gider çok hızlı artıyor.
➔ Yılın geride kalan aylarında seyir değişmezse 2025’te 10 milyar dolara varan turizm gideri ile karşılaşabiliriz.
KİRA GIDA, GİYİM ENFLASYONU
➔ Ne oluyor da giderler hızla artıyor?
➔ Yurtiçinde kiralardan, yüksek enflasyondan ve ücret artışlarından dolayı konaklama daha pahalı.
➔ Gıda fiyat artışı, kira artışı ve işçilik maliyetlerinden dolayı yeme içme de pahalı hale geldi.
➔ Yine ilginç biçimde turistlerin önemli harcama kalemlerinden giyim eşyası da yurt dışına göre daha pahalı hale geldi.
➔ Bu durum yerlileri yurt dışı tatile yöneltiyor.
➔ Tatilini yurt dışında yapanlar konaklama ve yeme içmeyi, yurt içine göre daha düşük fiyata getirince alışverişini yaparak dönüyor Türkiye’ye.
➔ Başka türlü turizm giderleri bu kadar hızlı artamaz.
