Sanayinin 500 büyüğü 2024’te tahmin edildiği gibi bir yıl geçirdi. Avrupa büyümesinin yüzde 1.1’e indiği bir yılda ihracat yerinde sayarken yurtiçi talep uygulanmakta olan dezenflasyon programı çerçevesinde durgunlaştı. Yurtiçi ortalama üretici enflasyonu yüzde 41.1 iken 500 Büyükte net satış artışı yüzde 36.9’da kalarak reel anlamda yüzde 3.4 azaldı.
➔ Sanayinin faaliyet giderleri artışı yüzde 72.8’e çıkarken faaliyet karı bir önceki yıla göre yüzde 31.6 azalarak 640.9 milyar liraya indi.
➔ Ancak 301.9 milyar lira ile bu karın yarıya yakını sanayi şirketlerinin ana faaliyetinden değil, diğer faaliyetlerinden geldi. Böylece uzun yıllar sonra sanayi şirketlerinin üretim faaliyeti dışı gelirleri, üretim gelirlerinin yüzde 13 üzerine çıktı.
➔ Finansman giderlerinin yüzde 16 arttığı bir yılda finansman öncesi kar azalması yüzde 21.7 oldu. Bunun sonucunda da dönem karı yüzde 58.5 azalarak 267.4 milyar liraya indi.
BÜYÜK SANAYİNİN ÜÇTE BİRİ ZARARDA
➔ Karlardaki dramatik azalma kendini zarar eden şirket sayılarının patlama göstermesinde de ortaya koydu. 500 büyük şirketten 348’i kar, 152’si zarar açıkladı. Büyük sanayi şirketlerinin üçte biri zarar etti. Bu sayı en son 2018’de 119 ile en yükseğe çıkmıştı.
➔ Karlılıktaki keskin azalma şirketlerin yarattığı net katma değerin paylaşımında da kendini gösterdi. Net katma değer içinde ödenen maaş ve ücretlerin payı sıçrama göstererek yüzde 38.8 düzeyinden yüzde 66.7’ye çıktı. Bu oran 2018 yılında yüzde 54.7 idi.
➔ Buna karşılık milli gelir anlamında karın net katma değerden aldığı pay 2023’te yüzde 36.1’den yüzde -0.5’e indi. Bu oran krizin yaşandığı 2018 yılında yüzde 10.9 ile en düşük düzeydeydi.
➔ Net katma değerin paylaşımı da gösteriyor ki, asgari ücret artışı ve çalışanları şirkette tutma gayreti 500 Büyükte 2024 yılı ücret-maaşlarını enflasyonun üstünde artırdı. Faiz giderleri de yüzde 33.8’e yükselince karın payı sıfırlandı.
ÖZKAYNAKLAR KORUNUYOR
➔ Bu açıdan bakılınca sanayi şirketlerinin patronları geçen yıl kar azalmasından dolayı kasadan yedi denilebilir.
➔ Tabi ki ödenen ücret ve maaşlar içinde şirkette yönetici olarak yer alan bazı patronların aldığı ücret de bulunuyor.
➔ 500 Büyükte tablo iç açıcı değil. Ancak durum göründüğü kadar kötü de değil. Şöyle ki; faiz, amortisman ve vergi öncesi duruma bakıldığında 481 şirket karda, 19 şirket zararda görülüyor.
➔ Ayrıca şirketlerin karlarındaki büyük düşüşe rağmen özvarlıklarındaki azalma çok sınırlı kaldı.
➔ 2023 yılında enflasyon düzeltmesi ile şirketlerin özkaynaklarının görünenden daha iyi olduğu anlaşılmıştı.
➔ 2022’de yüzde 35.2 olan özkaynaklara karşılık borçların payı yüzde 64.3 iken enflasyon düzeltmesi ile 2023’te özkaynağın payı 21.3 puan arttı. Özkaynaklar yüzde 54.5’e çıkarken borçların oranı ilk kez yüzde 50’nin altına inerek yüzde 45.5 değerini aldı.
ŞİRKETLER BU BİLANÇO İLE KREDİ ALIR
➔ İşte bu borç/özkaynak oranı 2024 yılında çok az bozuldu. Borçların oranı 2.4 puan artışla yüzde 47.9’a çıkarken özkaynaklar aynı oranda azalarak yüzde 52.1’e indi. Ancak özkaynaklar halen borçların üzerinde ve bu iyi bir durum.
➔ Çünkü parasal sıkılaştırma ve kredi kısıtları gevşetilmeye başlandığında şirketler borç verilebilir bilançolara sahip. O zaman bankalar kredi vermede iştahlı olacaklardır. Malum bizim özel sektör de borçlanarak büyür.
➔ Özetle büyük sanayi şirketleri 2024’te kasadan yedi ama fazla da yemedi.
Karlılık anlamında 2025 de 2024’ün devamı şeklinde geçiyor. Yutiçi talep kısıtlı, yurtdışı pazarlar henüz açılmadı. ➔ Cirolar reel olarak azalabilir. Karlar da artmaz ve düşük kalmaya devam edebilir. Durum bu yıl böyle sürebilir.
➔ Ancak 2026’da temel ekonomik faaliyet ortamında iyileşme olmazsa o zaman dökülmeler başlayabilir.
➔ Tabi ki bu tesbitler sanayinin büyükleri için. Orta ve küçük boy işletmeleri kapsayan İkinci 500 Büyük Sanayide durumun ne olduğunu yakında öğreneceğiz.
HİZMETLERİN DURUMU DAHA İYİ
➔ Üretim dışında hizmetler sektöründe ise durumun daha iyi olduğunu varsayabiliriz.
➔ Ne de olsa hizmetlerde talep aşağı yukarı canlılığını koruyor. Fiyatlama davranışları ve sonuçta ortaya çıkan enflasyon da bunu gösteriyor.
➔ Nitekim 500 Büyük Sanayi Kuruluşu sonuçlarını açıklayan İstanbul Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan gelen bir soruyu yanıtlarken bu duruma dikkat çekti. Bir de grafik paylaştı.
➔ TÜİK verileriyle TÜFE’yi gösteren grafiğe göre OVP’nin uygulamaya girdiği Eylül 2023’ten Nisan 2025’e temel mal enflasyonu yüzde 53.2’den yüzde 20.3’e, hizmetler enflasyonu yüzde 86.5’dan yüzde 54.6’ya iniyor. Hizmetler yavaş, temel mallar hızlı düşüyor.
➔ İSO Başkanı Erdal Bahçıvan da “En büyük bedeli yüksek faiz üzerinden biz ödüyoruz” dedi ve şöyle devam etti:
➔ “Sanayi enflasyona destek vermek adına bir sorumluluk gösteriyor. Ancak diğer sektörlerdeki direnç devam ediyor. Bu da krediye en çok ihtiyacı olan sanayiyi vuruyor. Bu durumun bir süre sonra bir arz problemi yaratmaya doğru dönüşme riski oluşuyor.”
