Emekliliği gelen işçi işten çıkartılabilir mi?
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yasası çoğu kişiyi memnun ederken, emekliliği hak ettiği için genç yaşta işten çıkartılanları da zor durumda bıraktı. Eylül ayında 43 yaşına girecek bir okurumuz, emekliliğe hak kazandığında işvereni işten çıkartacağı için çözüm arayışına girdi. İşini kaybetmemek için, bir inşaatta 16 yaşında iken sigortalı gösterildiği 5 günü iptal ettirmeye çalışıyor. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı...
İŞÇİ EMEKLİLİĞE ZORLANABİLİR Mİ?
Biraz garip gelebilir ama emekli olmak istemeyen bir EYT’liyim. 1982 doğumluyum. 1998 yılında şahıs inşaatında çalışırken yapılan 5 günlük sigortam var. Bu tarihten sonraki ilk sigorta primim 2005 yılına ait. Ben emekli olmak istemiyorum ama maalesef çalıştığım işletme emekliliği hak eden personeli işten çıkartıyor. İşe iade davasını kazansak bile yine tazminat ödemesi yaparak iadeyi gerçekleştirmiyor. İşverenin emekliliği gelen işçiyi işten çıkarma, emekliliğe zorlama hakkı var mı?
İşverenin böyle bir hakkı varsa ben 1998 yılında yapılan 5 günlük sigortamı sildirmek gibi bir yol izleyebilir miyim? Bu nedenle dava hakkım varsa emekliliği hak edeceğim 29 Eylül 2025 tarihine kadar karar aldırabilir miyim? (Mehmet T.)
SORULARINIZ İÇİN: akivanc@haberturk.com
Devlet memurları için emeklilikte yaş haddi 65’tir. Memur daha önce emekli olmamışsa 65 yaşını doldurduğu gün emekliye sevk edilir. Öğretim üyesi, büyükelçi gibi bazı mesleklerde yaş haddi 67’dir. İş Kanununa tabi çalışanlar için ise yaş haddi bulunmuyor. Sadece kamuda 4/d sürekli işçi kadrosuna geçirilen taşeron işçileri için çıkartılan kanun hükmünde kararnamede emekliliğe hak kazanmış olanların çalışamayacaklarına dair hüküm vardır.
Emekliliğe hak kazanan işçilerin işten çıkartılabileceğine dair yasal bir düzenleme bulunmuyor. İşverenin emekliliği gelen işçiyi zorla işten çıkarması hukuken geçerli değildir. İşveren kıdem tazminatını ödeyerek işten çıkarmış olsa bile işçi iş akdinin feshinden itibaren 30 gün içinde önce arabulucuya gidip, ardından işe iade davası açar. İşe iade davasını kazanan işçi boşta geçen sürelerin 4 aya kadar kısmına ait ücrete hak kazanır. İşveren işe iade kararı verilen işçiyi işe başlatmazsa ayrıca mahkemece belirlenen 4 ila 8 aylık ücret tutarında işe başlatmama tazminatı öder.
Bazı durumlarda işyeri yönetmeliğinde, işçi ile imzalanan iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde emekliliğe hak kazanan işçilerin çalıştırılamayacağına dair hüküm bulunabiliyor. Yargıtay, bu tür yazılı kural olan işyerlerinde işverenin emekliliğe hak kazanan işçiyi işten çıkartabilmesi için tüm işçilere aynı kuralın uygulanmasını şart koşuyor. İşverenin emekliliğe hak kazanan işçilerin çoğunluğunu işten çıkartıp, bazılarını çalıştırmaya devam etmesi eşitlik ilkesine aykırı olacağından Yargıtay tarafından haksız fesih olarak değerlendirilir.
Hizmet tespiti davaları genellikle sigorta başlangıcını öne çekmek, eksik yatırılan primlerin tamamlatılmasını sağlamak için açılıyor. Yatırılan primlerin silinmesi talebi çalışanlardan pek gelmez. Ancak, 1998 yılında 16 yaşında iken şahıs inşaatında fiilen çalışmadığınız halde sigortalı gösterildi iseniz dava açmak yerine Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan söz konusu prim günlerinin silinmesi için yazılı talepte bulunabilirsiniz. Bir anlamda kendinizi ihbar edeceksiniz. Bunun size karşı bir yaptırımı olmaz.
SGK fiilen çalışmadığı halde çalışmış gibi gösterildiği sonradan tespit edilen kişilerin emekli aylıklarını iptal ettiği gibi emekli aylığı ödemeleri ile sağlık harcamaları için geriye dönük yüz binlerce liralık borç çıkartabiliyor. Bu durumu gerekçe göstererek 5 günlük prim gününü sildirdiğiniz takdirde sigorta başlangıcınız 2005 yılına çekilir.
Diğer yandan bu işlemle birlikte emeklilik koşullarınız da tümüyle değişir. Mevcut durumda eylül ayında 43 yaşında emekli olma hakkınız var iken sigorta başlangıcınız 2005 yılına çekildiğinde 60 yaşını doldurmadan emekli olamazsınız.
VERGİ İNDİRİMİ RAPORU BULUNANLAR ENGELLİ EMEKLİLİKTEKİ DEĞİŞİKLİKTEN ETKİLENECEK Mİ?
Sigorta başlangıcım 22.03.2007. Yüzde 72 engelli raporum var. (Onkoloji 60, obezite 30, fizik tedavi 3 olmak üzere ortalama yüzde 72) Emeklilik için gün sayarken yeni kanun ile şoke oldum. 2016 yılında kansere yakalandım ve 2017 yılı sonunda yendim. O tarihten bu zamana kadar 2 yıllık geçici raporlar ile engelli kadrolarında çalışıyorum. Raporum bitmek üzere, tekrar yenilemek için başvuracağım. Büyük ihtimalle aynı raporu tekrar alacağım.
Eski kanun ile 5100 gün primim olduğu için 22.03.2025 tarihinde vergi indirim raporu ile kontrol şartlı emekli olacağımı bildirdiler. SGK il müdürlüğü bu şekilde bilgi verdi. Yeni kanundan sonra bu rapor ile emekli olabilecek miyim? (Alaattin Y.)
Sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden önce başlayan SSK (4/a) statüsündeki çalışanların engelli emeklilik koşullarında değişiklik yapan kanun Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Artık, engelli vergi indirimi raporu ile emeklilik hakkı sona erdi.
Sosyal Güvenlik Kurumu, bundan sonra engelli emeklilik hakkından yararlanmak için başvuru yapanlardan yeni rapor almalarını isteyecek. Yeni raporlar SGK sağlık kurullarınca verilecek. Maliye Bakanlığının vergi indirimine esas raporlarında engellilik oranı belirlenirken birden fazla hastalığı olanların tüm hastalıklarına ait engellilik oranlarının toplamı dikkate alınıyor. SGK’nın sağlık kurulu raporlarında ise kişinin çalışma gücünde en fazla kayba sebep olan tek hastalığa ait oran dikkate alınacak.
Daha önce süreli veya süresiz engelli vergi indirimi raporu almış olanlar bu raporlara dayanarak vergi indiriminden yararlanmaya devam edecekler. Ancak, bu raporlar emekli olmalarını sağlamayacak.
Sizden de SGK sağlık kurullarından yeni rapor almanız istenecek. Ancak, onkolojik rahatsızlığınız devam ediyorsa tek başına bu hastalığınızın çalışma gücünde ortaya çıkardığı kayıp emekli olmanıza yeterli olur. Yeni kanun uyarınca mart ayını beklemeden SGK’ya emeklilik başvurusu yapabilirsiniz.
NE ZAMAN EMEKLİ OLABİLİRİM?
Doğum tarihim 1974. SSK sigorta başlangıcım 01.01.1995. SSK’dan 3702 gün, BAĞ-KUR’dan 700 gün primim bulunuyor. Son 700 gün BAĞ-KUR prim borcum var. Bu verilerle nasıl ve ne zaman emekli olabilirim? (Hamdi A.)
SSK’dan iki türlü emekli olabilirsiniz. Toplam prim günlerinizi 5750’ye tamamladığınız tarihte emeklilik dilekçesi verebilişiniz. İkinci yol ise bundan sonra hiç çalışmasanız bile 60 yaşını doldurduğunuz tarihte kısmi emeklilik hakkından yararlanırsınız.
Her iki durumda da BAĞ-KUR prim borcundan kurtulmanız gerekir. Zaman zaman çıkan yapılandırma kanunlarında BAĞ-KUR prim borcunun ödenmemesi halinde prim borcu siliniyor ve borca ait hizmet süresi durduruluyor. Yapılandırma kanunu çıkarsa bu yolu denediğinizde hiç çalışmazsanız bile 60 yaşında emekli olabilirsiniz.
Prim borcunu ödeyip 4/a’lı (SSK) olarak çalışarak prim günlerinizi 5750 güne tamamlamanız halinde ise tamamladığınız tarihte dilekçe vererek emekli aylığı bağlatabilirsiniz.
