Türkiye’nin doğusunda geçen Türk filmlerinde rastlanan bu cümle nisan ayında ABD ve küresel piyasalardaki durumu tam yansıtır hale geldi. “Ağam bizimle oynir.” Dünya ekonomisi ve piyasalarının yön vericisi olarak ABD’nin başkanı Donald Trump piyasaları oynatıyor veya piyasalarla oynuyor.
Bundan kastım adına coin çıkarması değil. Onu geçtik.
➔ Yeni gümrük oranlarının açıklanması konusunda önce 2 Nisan beklentisi yarattı. Adına da ‘ABD’nin kurtuluş’ günü koydu. Piyasaları korku sardı.
➔ Sonunda beklenen açıklama da geldi. Her ülkeye taban yüzde 10 gümrük vergisi, 56 ülkeye daha yüksek vergiler koydu.
➔ Asıl hedef Çin’e yüzde 34 veri getirdi ve öncekilerle birlikte veri oranını yüzde 54’e çıkardı.
➔ ABD ile anlaşmak isteyenlere müzakere yolunun açık olduğunu da belirtti. Anlaşma yoluna gitmeyen ve misilleme yapanlara misliyle karşılık vereceğini de duyurdu.
➔ Nitekim Çin karşılık verince yüzde 125 vergi oranları uygulamaya konuldu. Çin’in ABD’ye gümrük vergisi oranı yüzde 85’e çıktı.
BORSALAR 19 TRİLYON DOLAR KAYBETTİ
➔ İthalata uygulanacak gümrük vergilerinin beklenenin bir hayli üstünde açıklanması finansal piyasaları alt üst etti. Tam bir deprem yaşandı.
➔ ABD borsaları 4 gün içinde zirveden dibe yüzde 18 düştü. Dünyanın geri kalan borsaları da MSCI endeksiyle yüzde 10.8 değer kaybetti.
➔ Dünya borsalarının piyasa değerinde zirveden dibe 19 trilyon dolar, dört günlük sert gerilemede de 12.3 trilyon dolar gerileme meydana geldi.
➔ Hisse senedi piyasalarının nabzını ölçen korku endeksi VIX de 15’ten 60’a çıktı.
➔ Brent petrol 75 dolar düzeyinden 60 dolara kadar geriledi. Diğer emtialar da düştü.
TRUMP’IN OYUNU
➔ Tam bir kara pazartesi yaşandığı saatlerde Trump’ın kıdemli ekonomi danışmanı Hasset “Trump, Çin hariç tüm ülkeler için gümrük vergilerinde 90 günlük bir ara vermeyi değerlendiriyor” açıklamasını yaptı.
➔ Çökmekte olan piyasalar toparlanma eğilimine geçti. Ancak kısa bir süre Beyaz Saray açıklamayı yalanladı.
➔ Trum Çarşamba sabahı “piyasalarda satın almak için harika zaman” diyerek yönlendirme yaptı, öğlen saatlerinde söylediklerini doğrularcasına Çin hariç diğer ülkelere yüzde 10’un üzerindeki gümrük oranlarının uygulanmasını 90 gün süreyle erteledi.
➔ Asya ve Avrupa kapandıktan sonra gelen bu açıklama ile ABD piyasaları dün yüzde 9.5 sıçradı. Bugün de Asya ve Avrupa yükseliyor. 2008 krizinden sonraki en büyük günlük artış gerçekleşti.
GERİ ADIMIN ARKASI NE?
➔ Trump’ın geri adımı ile döndük yine başa. Yüzde 10 baki, Çin ile ABD’nin yakın zamanda anlaşmaya varması ise güç görünüyor.
➔ AB’ye bu kadar laf ettikten sonra geri adımı anlamak zor.
➔ Bu geri adım Çin’i dımdızlak açıkta bırakıyor ve yalnızlaştırma politikasına iyi bir katkı sunuyor olabilir. Varılmak istenen hedef veya tek hedef bu mudur? Pek sanmam.
➔ Çünkü Amerikan piyasalarında yüzde 18’e varan kayıplar çok sarsıcı, ekonomiyi de resesyona sürükleyici büyüklüğe ulaşmıştı.
➔ Oranlar aynı kalsaydı gümrüklerden elde edilecek yıllık gelir 600 milyon dolardı. ABD’ye gelmesi öngörülen yatırım tutarı da 6 trilyon dolar açıklandı.
➔ Ama ülke borsalardaki kayıp şimdinin gerçeği ve 10 trilyon doları geçmişti. Trump’ın önce danışmanı aracılığıyla piyasaları yokladığını ve pozitif tepkiyi gördükten sonra geri adımı attığını düşünüyorum.
➔ Yani boşuna bir geri adım atmak istememiş olabilir. Ve belki de rakiplerinin iddia ettiği gibi seçimde kendisine destek veren Wall Street’lilere iyi bir pozisyon alma ve kazanç sağlama imkanı sağladı.
40 YIL ÖNCE GAZETELERE VERİLEN İLAN
➔ Bütün bunlara rağmen Trump’ın gümrük vergilerinde seçici ama ısrarcı olacağını tahmin etmek mümkün.
➔ Çünkü ABD’nin açık verdiği ülkelere karşı gümrük vergisi takıntısı yeni değil, gençlik hayali ve 40 yıl önceye kadar gidiyor.
➔ Doç.Dr. Derya Hekim, Donald Trump’ın 1987’de gazetelere ilan vererek görüşlerini açıkladığını bildirdi. İlan New York Times, Washington Post ve Boston Globe’da yayımlanan ilanda;
➔ Trump ilanda ABD’nin diğer ülkelere savunma desteği sağlamasından şikayet ediyor.
➔ Güçlü dolar istemiyor.
➔ Vergilerin düşürülmesinden ve kamu harcamalarının kesilmesinden yana.
➔ Trump “Amerikalıları değil, ABD’ye karşı dış ticaret fazlası veren ülkeleri vergileyin” diyor.
➔ Ve de ikinci dönem başkanlığında bu gençlik hayallerini realize aşamasına geldi.
➔ Ancak belirtmemiz gerekiyor ki, gümrük vergileri ve ABD’de üretimin desteklenmesi sadece Trump’ın politikası değil. Artık ABD’nin genel politikası.
➔ Biden hükümeti Trump’ın ilk döneminde uyguladığı politikaları daha ileriye götürdü. Bu aşamadan sonra da artık geriye dönüş çok zor.
