Haftasonu ABD’nin resmen dahil olmasıyla İran-İsrail çatışması bölgesellikten çıkıp uluslararası boyut kazandı.
13 Haziran’da İsrail’in İran nükleer tesislerini yok etmeye yönelik hava saldırıları belirli bir sonuç verdi ve bir yere kadar geldi. Dağın altına inşa edilen tesislere bir şey yapamadı. İşte böyle bir aşamada İsrail’in koruyucusu olarak ABD devreye girdi.
İran’ın Fordo gibi nükleer tesisleri için özel olarak geliştirilmiş ve sadece ABD’nin elinde bulunan “sığınak delici bomba” kullanıldı. 37 saatlik operasyon başarıyla bitti, ABD uçakları kayıpsız geri döndü, nükleer tesisler de ağır hasar gördü.
İŞİN AYRINTISI NE?
➔ Ancak bir ayrıntı var. Saldırı öncesinde atom bombası için zenginleştirilmiş uranyum başka bir bölgeye taşınması ihtimali. Çünkü saldırı öncesi tesiste önemli araç hareketliliği görülürken saldırı sonrası herhangi bir sızıntı da tesbit edilmedi.
➔ Dolayısıyla nükleer tehlikenin bertaraf edilmesi bitmemiş olabilir. Her ne kadar ABD “Hedefleri vurduk, işimizi bitirdik, geri döndük” diyorsa da saldırıların artçıları gelebilir.
➔ Zaten ABD’nin saldırısı ardından İsrail’in hava operasyonları aynı hızla devam ediyor. Saldırıların açıklanan hedefi ise İran’ın atom bombasını yapmasını engellemek ve tesisleri imha etmekti. Hedefe de hafta sonu itibariyle ulaşıldı ve ABD durdu.
➔ Ama İsrail durmuyor ve saldırılar devam ediyor. İran da karşılık veriyor. Karşılıklı saldırılar iyiye işaret değil. Bağrında yeni ve daha büyük saldırıları besliyor.
➔ Ve de bu saldırılar daha fazla kan akıtıcı, tarafları radikalleştirici, savaşı tırmandırıcı nitelik taşıyor.
➔ Normalde daha saldırgan olması gereken taraf İran. Çünkü ABD’nin oyuna girmesiyle nükleer tesislerini kaybetti.
KAPALI HÜRMÜZ ABD’YE PARA KAZANDIRIR
➔ Şimdi savaşın yeni aşaması İran’ın ABD’ye vereceği yanıtta. Bunun ilk adımı İran Meclisi’nin Hürmüz Boğazı’nın gemi trafiğine kapatma kararıyla geldi. Ancak kararın yürürlüğe girmesi için bir üst kurum olan Konsey’in ve dini lider ➔ Hamaney’in onaylaması gerekiyor. Bu onayların ardından eğer gerçekleşirse Hürmüz Boğazı ilk kez kapatılmış olacak.
➔ Dünya petrolünün yaklaşık beşte birinin su yolu olan Hürmüz Boğazı aynı zamanda en büyük doğalgaz ihracatçısı Katar’ın da LNG taşımacılığı yaptığı rota.
➔ Doğalgaz daha çok Avrupa’ya petrol de Asya’ya gidiyor. Onların canını yakar. Başta Çin, Japonya, Güney Kore ve Hindistan olmak üzere. Ancak bunun Amerikalılar için bir sakıncası yok. Hatta yararı olabilir.
➔ Çünkü Hüzmüz Boğazı’nın kapatılmasının ABD’ye etkisi sadece fiyat artışları yoluyla olacak ve enflasyonu artıracak.
➔ Onun dışında Boğazın kapatılması ABD’ye para bile kazandırır. Çünkü en büyük petrol, doğalgaz üreticisi ve de ihracatçısı durumunda.
PİYASALARIN TEPKİSİ
➔ Petrol fiyatlarının haftaya önce yüzde 2 yükselişin ardından yüzde 1.5 düşüşle dalgalı girdi. Geçen haftayı 75.94 dolardan kapatan varil fiyatı 78.84 dolara kadar çıktı ve 76.34 dolara geri döndü.
➔ ABD doları çok hafif değerlendi. Büyük paralara karşı doların değerini gösteren Dolar Endeksi DXY sadece yüzde 0.30 yükseldi.
➔ Dünyanın temel faizi olarak kabul edilen ve jeopolitik dönemlerin güvenli sığınağı haline gelen ABD 10 yıllık tahvilleri ise yüzde 4.376 düzeyinden yüzde 4.406’e çıktı. Talep göreceğine ve faizi düşeceğine tahviller satış bile yemiş. Ya da daha yüksek bir enflasyon beklenir olmuş.
➔ Savaş dönemlerinin güvenli sığınağı altın ise 3.368 dolardan 3.389 dolara yükseldi ardından satışlarla 3.356 dolara indi. Son düzeyi ile hafta sonu kapanışının altına geriledi.
➔ Riskli varlıkların başında gelen Bitcoin ise cumartesi günü 104.120’den Pazar günü 98.594’e kadar geriledi ve yüzde 5.3 değer kaybetti. Bugün ise yüzde 3.5 kadar toparlanarak 102.020’ye çıktı. ABD operasyonunun etkisi yüzde 2 kayıp olarak yansıdı.
İRAN TESLİM OLUR MU?
➔ Finansal piyasalara yönelik veriler öyle savaş fiyatlamasını göstermiyor. Savaşın yeni bir boyut kazanması küçük oranlı, günlük normal volatilite çerçevesinde geçti.
➔ Riskli varlıklarda satış var ama güvenli liman talebi de yüksek değil. Bu küçük adımlar ve sakinlik piyasaların olaya bakışını yansıtıyor. Piyasalar İran olayına “Hafta sonu oldu, bitti” gözüyle bakıyor.
➔ Halbuki taraflar binlerce yıldır savaşıyor. Olaya yeni dahil olan devletin ise 250 yıllık bir geçmişi var.
➔ ABD saldırısının ardından İran’a yapılan teklif barış masasına gel, yani yapılanları sineye çek ve teslim ol.
➔ İran bunu yapar mı?
➔ Yaparsa da kendi sonunu getirir.
➔ Peki İsrail durur mu? İran’a İsrail’in güvenliği için atom bombası izni çıkmadı ama buna sahip başka bir Müslüman ülke de var.
➔ Bunlar elbette bir sonraki aşama. İlk aşamada İran’ın ABD’ye vereceği tepkinin boyutu belirleyici olacak.
