Türkiye ekonomisinin yakın tarihine yön vermiş, Merkez Bankası’nı kurumsal itibara taşıyan Süreyya Serdengeçti hayatını kaybetti.
➔Merkez Bankası’nın 2001 krizinden sonraki en çalkantılı döneminde direksiyona geçen, TL’den altı sıfırı atan ve 50 yıllık yüksek enflasyonla mücadelede kalıcı başarı sağlayan ilk ve tek isim olan Süreyya Serdengeçti artık aramızda yok.
➔Serdengeçti, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın tarihinde “içeriden gelen” ilk başkan olarak atandığında takvimler 2001’i gösteriyordu.
➔Türkiye bir ekonomik enkazın ortasındaydı. Bankacılık sistemi çökmüş, IMF desteğiyle yürütülen yapısal reformlar ise siyasi belirsizlik nedeniyle sallanıyordu.
➔Böyle bir dönemde göreve gelen Serdengeçti’yi özel kılan yalnızca kurum içinden gelmesi değil taşıdığı değerlerdi. Tam bir merkez bankacısı gibi yetişmiş ve donanmıştı. Liyakat, kurumsallık, tevazu, entelektüel derinlik ve tavizsiz dürüstlük vardı.
70’DEN 7’YE DÜŞEN ENFLASYON
➔2001’de göreve geldiğinde enflasyon yüzde 70’lerdeydi. Beş yıl içinde bu oranı yüzde 7’lere kadar indirdi.
➔Kurumun bağımsızlığı yasal hale getirildi, teknik kapasitesi arttı, rezerv yönetimi ve açık piyasa işlemleri modernleşti. Merkez Bankası 2001 krizinde kaybettiği güveni enflasyonun düşmesiyle sonraki yıllarda fazlasıyla geri kazandı.
➔Bu başarıların ardından 2005’te Türk Lirası’ndan 6 sıfır atıldı.
➔Serdengeçti’nin imzasını taşıyan bu karar, sembolik bir reformdan öte bir dönüm noktasıydı. Yalnızca paradan değil, zihniyetlerden de sıfırları atmak gerekiyordu. Belleklerde “yüksek enflasyon kaderdir” inancı vardı, artık yok.
➔Bu başarı, sadece teknik bir kazanım değildi. Türkiye’nin hane halkı psikolojisinde bir devrimdi bu. Sürekli artan fiyatlara, döviz krizlerine, yüksek faizlere alışmış bir toplum, ilk kez fiyat istikrarının mümkün olduğunu gördü.
SESSİZ VE GÖRTEŞİRSİZ DERİN İZ
➔Süreyya Serdengeçti, Merkez Bankası tarihinde bir ilki gerçekleştirdi. Banka içinden gelen ilk başkan oldu. “Doğma büyüme merkez bankacıydı” diyor yakın çalışma arkadaşı Prof. Dr. Fatih Özatay.
➔Şüphesiz ki bu başarıda siyasi koşullar, enflasyonu düşürmeye destek veren siyasi bir kadro, yeterince acı çekmiş ve bedel ödemiş bir toplum, ayrıca da uygun küresel şartların payı vardı. Onun başarısı bu koşulları iyi kullanmaktı.
➔Serdengeçti enflasyonda yüksek dönemi sonlandırdı ve düşük enflasyon dönemini başlattı. Türkiye gibi kronik yüksek enflasyonla yaşamaya alışmış bir topluma, fiyat istikrarının bir hayal değil gerçek olabildiğini gösterdi.
➔Onunla birlikte 8 yıl çalışan ekonomi yazarı Uğur Gürses “Hiçbir zaman siyasetçilerin gölgesinde yükselmedi” diyor. Mesleki kariyerinde güç değil, liyakat aradı. Genç uzmanlara sorumluluk verdi, inisiyatif tanıdı. Gece-gündüz demeden çalıştı. Eğitime önem verdi. Uzman kadroların yurtdışı eğitimlerinde yalnızca ders değil, kültürle tanışmalarını da teşvik etti.
➔Otoriter değildi. “Toplantılar saat 15.00’te başlayacaksa, 15.00’te oradaydı” diye anlatıyor kendisiyle Başkan Yardımcısı olarak çalışan Fatih Özatay. Önemli kararlar alınacakken kendi görüşünü en sona saklar, önce herkesi dinler, fikirleri tartıştırır, ortak aklı arardı. Doğrusunu dayatmaz, doğruyu buldururdu.
“İNSAN GİBİ İNSANDI”
➔Süreyya Serdengeçti, görev süresinin ardından TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi'nde akademik hayata geçti. TEPAV’ın çalışmalarına katkı sundu. Klasik müzik tutkusu, tarih merakı, nezaketi ve dakikliği ile tanındı. Yakın dostlarının ifadesiyle “insan gibi insandı.”
➔Prof. Dr. Bilsay Kuruç, onun sağlam makroekonomik bilgisine, kültürel zenginliğine ve kalkınmacı bakışına dikkat çekiyor. “Döviz ve faize kafası takılı biri değildi, dünyayı anlamaya çalışan bir ekonomi insanıydı” diyor.
➔Kendisinden sonra başkanlığa getirilen Durmuş Yılmaz ise bir başka vurguda bulundu: “Aynı yıl, aynı müdürlükte başladık, her zaman benden bir adım öndeydi. Öncülerimizin inşa ettiği kurumsal yapıyı daha yukarılara taşıdı, örnek oldu.”
➔Ve ardından en sade, en hakiki cümleyle uğurladı onu: “Şuydu, buydu deyip kelimeleri israf etmeyeceğim. İnsan gibi insandı.”
BAĞIMSIZLIĞIN VE LİYAKATIN SONUCU
➔Bugün Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nı hâlâ ayakta tutan kurumsal bir yapısı varsa, Süreyya Serdengeçti’nin emeği çoktur.
➔Onu asıl unutulmaz kılan şey, en fırtınalı günlerde bile pusulasını şaşırmamasıdır. Bağımsız merkez bankası ve liyakatlı kararlar tek haneli rakamları getirdi.
➔Enflasyonla mücadelede kalıcı başarı sağlayan ilk başkan olarak hafızalarda kalacak.
➔Kurumlar, tarihini yöneten insanlar gelir geçer. Ama bazıları, sessizliğin içinde bir çığlık gibi yankı bırakır.
➔Süreyya Serdengeçti işte o nadir seslerden biriydi.
