Temmuz ayında ihracat yüzde 11 artışla 25 milyar dolara çıkarken, ithalat yüzde 5,4 artarak 31,4 milyar dolara ulaştı. Dış ticaret açığı 6,4 milyar dolar oldu. Bu da ihracattaki tarihi başarıya rağmen altın ve otomobil ile dışa bağımlı üretim yapısının ithalatı tetiklemesinden kaynaklandı.
➔7 aylık ihracat da 156 milyar dolarla geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5.2 yükseldi. Ancak ithalat da aynı hızda büyüyor. 2024’e göre yüzde 6.9 artarak 212 milyar dolara çıkan ithalat bu artışı ile dış ticaret açığı 55.8 milyar doları buldu.
➔Bu tablo ihracatta yüksek performansa rağmen otomobil ve altın talebi ile ithalat bağımlılığının sürdüğünü net biçimde ortaya koyuyor.
ABD İHRACATTA 3. SIRAYA DÜŞTÜ
➔İhracat liginde en dikkat çeken gelişme, ABD’nin sıralamadaki konumuydu. Geçmiş yıllarda ikinci sırada yer alan ABD, 2025 Ocak-Temmuz döneminde sadece yüzde 2’lik artışla 9.4 milyar dolara çıkabildi ve İngiltere’nin gerisine düşerek üçüncü sıraya geriledi.
➔Bunun nedeni ise ABD’nin uygulamaya koyduğu yeni tarifeler olabilir.
➔İngiltere ise yüzde 14.8’lik sıçramayla 9.8 milyar dolara yükselerek ikinci sıraya yerleşti. İlk sırada ise Almanya 12.9 milyar dolarla yerini korudu.
➔En çok ithalat yaptığımız Çin’in ise ihracatta adı yok. 7 ayda 28.6 milyar dolar ithalata karşılık bu ülkeye sadece 1.8 milyar dolarlık mal satabildik. Çin ihracatı yüzde 8 düzeyinde geriledi.
YÜKSEK TEKNOLOJİ İHRACATI MİLYAR DOLARI GEÇTİ
➔Temmuz ayında bir ilk yaşandı. Yüksek teknolojili ürün ihracatı aylık bazda yüzde 71’lik artışla 1 milyar doları aştı.
➔Orta yüksek teknoloji ürünleri ihracatı da aylık bazda 10 milyar dolara dayandı ve yüzde 24 artış kaydetti.
➔Bunun arkasında, özellikle savunma sanayi ihracatındaki sıçrama yatıyor.
➔Bu başarı, Türkiye’nin uzun süredir hedeflediği teknoloji odaklı ihracat stratejisinin sonuç vermeye başladığını gösteriyor.
OTOMOBİL TÜKETİM GİBİ YATIRIM
➔Temmuz ayında otomobil ithalatı yüzde 22.6 artışla 3.4 milyar dolara ulaşarak bu kalemde son yılların en sert sıçramasını yaptı.
➔Yılın ilk 7 ayında bu kalemdeki ithalat ise 18.3 milyar dolardan 21.1 milyar dolara yükselerek yüzde 15.3 arttı.
➔Bu artışın arkasında birkaç dinamik dikkat çekiyor.
➔Yüksek enflasyon ortamında otomobil bir yatırım aracına dönüştü. TL’de kalmayı yeterince cazip bulmayanlar döviz ya da otomobile yöneliyor.
➔Faizlerin yüksekliği taşıt kredilerini daraltsa da bireysel tasarruf sahipleri ve şirketler, stok ya da filo yatırımlarıyla bu alanda ithalata yöneliyor.
➔Elektrikli araç teşvikleri ve kur beklentileri, ithalatın öne çekilmesine neden oluyor.
➔Bu tablo ticaret dengesini bozuyor. Geçtiğimiz hafta ithal otomobillere getirilen OTV artışı da yüksek seyreden ithalatı kısmayı amaçlıyor.
➔İthalata karşı bu önlem alınırken aynı zamanda getirilen vergiler ikinci el otomobillerin değerini yükseltici etki yarattı. İstenmeyen bu yan etki de otomobilin yatırım özelliğini korumasına yol açıyor.
MAKİNE VE TEÇHİZAT İTHALATI ARTIYOR
➔Sürpriz bir başka veri ise yatırım malları ithalatında gerçekleşiyor. Üst üste rekor kırılan iki yılın ardından, yüksek faize ve kredi kısıtlamalarına rağmen yatırım ayağında durgunluğun henüz tam anlamıyla hissedilmediğini gösteriyor.
➔Yatırım malları ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3.9 artışla 30.5 milyar dolara yükseldi. Bu gidişle yılın sonunda 50 milyar dolar aşılacak. Yatırım malları 2023 yılında 52.7, 2024 yılında 50.6 milyar dolara ulaşmıştı.
➔Demek ki yüksek faiz ortamına rağmen yatırım iştahı sönmedi. Ya da başlayan yatırımların devamı getiriliyor. “Kazanlar, makinalar ve nükleer reaktörler” ithalatı Ocak-Temmuz’da yüzde 2.8 artarak 23.8 milyar dolara ulaştı.
FİNANSAL SIĞINAK İHTİYACI ALTIN TALEBİNİ ARTIRIYOR
➔Bir diğer dikkat çeken kalem ise altın ve değerli taşlar. “Kıymetli taşlar, metaller ve mücevher eşyası” faslında ithalat Ocak-Temmuz 2025’te yüzde 21.8 artarak 12.8 milyar dolardan 15.6 milyar dolara fırladı. Temmuz ayında ise 1.2 milyar dolarlık altın ithalatı gerçekleşti.
➔Altının bu kadar yoğun ithal edilmesi birkaç nedenle açıklanabilir.
➔Vatandaşlar ve bazı kurumlar yüksek enflasyon karşısında korunma amaçlı altına yöneliyor.
➔Faize karşı duyarlılık gösterenler yanında reel faizi cazip bulmayanlar ve altının dünyadaki değer artışından yararlanmak isteyenler de, altın talebini artırıyor.
➔Yaz aylarında düğün sezonu ve mücevher talebi mevsimsel artış yaratıyor.
REKORLAR KADAR RİSKLER DE BÜYÜK
➔Ancak bu ithalat eğilimi, Türkiye'nin döviz ihtiyacını artırıyor ve cari açık üzerindeki baskıyı büyütüyor. Enerji fiyatları görece durağan kalırken, altın ve otomobil talebi cari açığın yeni ayaklarına dönüşmüş durumda.
➔Ekonomi yönetimi bu bağımlılığı azaltacak cesur adımlar atmak zorunda. Aksi takdirde rekor ihracat bile cari açığın büyümesine engel olamaz.
➔2025’in ilk 7 ayında ihracatta kırılan rekorlar ve teknoloji tabanlı sıçramalar umut verici. İhracat cephesinde ABD gibi stratejik pazarlardaki daralmaya karşılık, Avrupa ülkeleriyle artan ticaret hacmi telafi edici rol oynuyor.
➔Ancak ithalatın kompozisyonu dikkatle izlenmeli. Özellikle tüketim mallarına yöneliş cari açık riski barındırıyor.
➔Önümüzdeki aylarda iç talebin kontrolü, yüksek teknolojili üretimin teşviki ve alternatif pazar arayışları dış ticaret dengesinin sürdürülebilirliği açısından belirleyici olacak.
