Havayolları bir yandan kabin içi eğlence sistemlerini geliştirmeye çalışırken diğer taraftan gelişen yeni teknolojiler ise bu adımların hepsini alt üst edecek gibi görünüyor. Herhangi bir havayolunun yolcu koltuğu önünde yer alan ekranından size sunulan filmler, belgeseller, oyunlar, müzikler ve diğer imkanlar şu an için tercih sebebi olabilir. Hatta kısa uçuşlarda ekranı olmayan havayollarında ve ekranları olanlarda bile tablet, bilgisayar ve mobil telefon gibi cihazlara da havayolunun özel uygulamalarıyla bu hizmetler getirilebiliyor. Fakat yeni uydu teknolojileriyle maalesef bütün bu hizmetlerin yeniden tanımlanması ve konumlanması gerekebilir.
Şu an itibariyle bazı havayolları uçaklarında kesintisiz hızlı, kaliteli ve ücretsiz internet sunabilmek için bu alandaki çeşitli firmalarla görüşüp, gelecek planlarını yapıyorlar. Kabin içinde eğlence dünyasındaki rekabet, uydu teknolojileri üzerinden internet hizmetlerine taşınıyor. Günümüzde internet olunca “stream platformlar” üzerinden film, müzik, dize, belgesel gibi her türlü eğlenceye de erişilebiliyor. Dolayısıyla önümüzdeki yıllarda yolcuların havayolunun eğlence sistemleriyle ilişkisi farklı bir boyut kazanacaktır.
Mesela gelecek yıldan itibaren American Airlines, kendisiyle sürekli uçan sadık müşterilerine, sadakat programına dahil olanlara, uydular kanalıyla hızlı ve ücretsiz internet sunmaya başlayacağını, aynı zamanda da kabin içi eğlence sistemlerini de ücretsiz hale getireceğini açıkladı.
Türk Hava Yollarının iştiraki TCI Kabin İçi Sistemler şirketinin de TÜRKSAT ile yürüttüğü, uydular üzerinden internet sunmak için bir çalışması var. Önce AJET uçaklarında sonra THY’de hizmete girecek. Ama diğer taratanda ne olur ne olmaz denerek TCI kabin içi eğlence sistemi (IFE) de geliştiriyor. THY iştiraki TCI, Hamburg Kabin İçi Ekipmanlar Fuarı’nda tanıttığı IFE sistemini 1 yıl sonra 2026’da pazar sunacak. Halihazırda dünyada bu alanda pazarı paylaşan 3 önemli şirket var; Panasonic %60, Thales % 30 ve Safran %7.
Uydu interneti tüm havayollarının gündeminde, ama pahalı ve yavaş. Alçak yörünge / Low Earth Orbit (LEO) alanında hizmetler vermeye çalışan şirketler mi, yoksa rakipleri Elon Musk’ın Starlink mi havayollarının taleplerini karşılayacak, zaman gösterecek. Eğer uçaklarda internet yaygınlaşırsa her yolcu kendi IFE sistemine de sahip olacak duruma gelecek. Bu durumda THY’nin IFC sistemi daha değerli hale gelecektir.
TCI tarafından yerli/milli olarak geliştirilen ve önce AJET uçaklarını TÜRKSAT’ın genişbant uydularına bağlayacak “Kabin İçi Bağlantı – IFC” (In-Flight Connectivity) sistemi daha sonra THY’yi uluslararası alanda American Airlines’ın gibi şirketlerin rakibi konuma getirecek. Havada internet bağlantısı TÜRKSAT 6A uydusu ve diğer anlaşmalı uydular üzerinden yapılacak. THY Teknik AŞ’in (Turkish Technic) sertifikasyon kabiliyetleri ve katkılarıyla özgün hale getirilen IFC sistemi, AJET yolcularına yüksek hızlı internet erişimi sağlayacak. THY de TCI vasıtasıyla hem kabin içi eğlence (IFE) hem de kabin içi bağlantı (IFC) tarafını küresel ölçekte iyi yöneten havayolları arasında yer alacak.
American Airlines (AA), Ocak 2026'dan itibaren ücretsiz hizmetlerini AAdvantage sadakat programı üyelerin sunacak, ancak şirketin filosundaki uçakların yaklaşık yüzde 90’ında bulunacak kablosuz hizmete erişebilecek. Böylece ABD havayolları içinde de bu imkânı en yaygın sunacak havayolu konumuna gelecek ve yolcuları da hızlı internet imkanıyla her türlü ihtiyaçlarını görebilecekler.
Bakalım başta THY olmak üzere ülkemizdeki havayolları uydular kanalıyla hızlı, kaliteli ve ücretsiz internet hizmetini ne zaman sunmaya başlayacak?
ABD - Çin tartışması havada Boeing’i vuruyor
ABD ile Çin arasındaki tarife mücadelesi dünyanın en büyük iki uçak üreticisinden birisi olan Boeing’in yeni siparişlerini ve teslimatlarını da etkilemeye başladı. Havacılık özelinde de tarife savaşlarının en büyük zarar göreni Boeing olacak gibi…
Son tartışmalar üzerine Çin devlet yetkililer, kendi havayollarına Boeing uçakları için yeni sipariş vermemelerini ve halihazırda sipariş edilen uçakları da teslim almadan önce kedilerinden onay almalarını talep ettiklerini açıkladılar. Ancak bu gelişme aynı zamanda Çin’in geliştirmekte olduğu sivil yolcu uçaklarının tedarik zincirini de bozacağından iki taraf da gelişmelerden etkilenecektir.
Boeing’in tarife savaşıyla içine düşeceği sıkıntılar ise Çin ile sınırlı kalmayacak. Zira Boeing, uçakları için birçok ülkede üretim yaptırıyor. Geniş ve kırılgan tedarik zincirine sahip. Diğer ülkelerden gelen misilleme tarifeler Boeing üretim süreçlerini etkileyecektir. Bu da havayollarının beklediği teslimatları geciktirecek ve hava yolculuğunu etkileyecektir. ABD-Çin tarife savaşı da Boeing’in Avrupalı rakibi Airbus’a karşı zayıflatacaktır. Ama günün sonunda zarar gören küresel havacılık sektörü olacaktır.
Halbuki geçen yıl yapılan tahminlere göre Çin’in önümüzdeki yirmi yıl içinde Boeing’in en büyük pazarı olması bekleniyordu. Şayet bu sene Çin’in tüm teslimatları durdurması halinde bile geçen yıl 67 milyar dolar gelir elde eden Boeing’in bu sene tartışmalar sebebiyle Çin dolayısıyla 1,2 milyar dolarlık bir zarar göreceği ifade ediliyor.
Çin, MAX kazasının ardından Boeing uçaklarının kullanımı ve teslim alımlarını uzun süre durdurmuştu. Geçen yaz yeniden normale döndü. Bu senenin başlarında da gecikmiş çok sayıda uçağı Boeing, Çin’e teslim etti. Tam iki ülke işleri havada normale döndü denecekken tarife tartışması başladı.
Öte yandan Boeing CEO’su Kelly Ortberg de tarife tartışmalarının tedarik zinciri üzerindeki etkisine de dikkat çekerek, parça ve malzeme vergilerinden kaynaklanacak artışların uçak maliyetlerini de etkileyeceğini açıkladı.
Daha ilginç olan ise Boeing’e rakibi olarak konumlanan Çin’in sivil yolcu uçağı üreticisi COMAC da bu tartışmalardan ciddi olarak etkilenecek. Çünkü COMAC, gelişimini ABD’li tedarikçilere endekslediğinden onun tedarik zinciri de zora girecektir. COMAC, 2024’te sadece 13 uçak teslim edebildiği dikkate alınırsa, bu gelişmeler sonrasında hiç teslimat yapamayabileceği gibi mevcut uçakların da operasyonunda sorunlar yaşanabilir.
Avrupalı Airbus bu tartışmalardan önce de Çin’de rakibi Boeing’den öndeydi. Ben de pandemi öncesinde Airbus’ın Çin’deki iki son montaj hattından birisi olan A330 tesislerini ziyaret ettiğimde bu duruma şahit olmuştum. Boeing’in ise Çin’de böyle bir yatırımı bulunmuyor. An itibariyle Airbus, bu tartışmalar sonrası Çin’de daha fazla mevki kazanabilir gibi görünüyor, ama bu yaz ne tür gelişmeler olacağını da bugünden kestirmek zor…
Dünyanın en şirin havalimanı: Samui
Dünyanın en sempatik, en şirin havaalanlarından birisi Tayland’da bulunuyor; Samui Havalimanı. Havaalanları bulundukları bölgenin veya merkezin ihtiyacına göre şekillenirler ve ona göre inşa edilirler. Tayland’daki bu şirin havaalanı da ziyaretçilerini şaşırtanlardan. Havalimanının bulunduğu Koh Samui Adası da “cennet ada” olarak adlandırılıyor. Bu durumda cennetin havalimanı nasıl diye de merak ediliyor. Phuket’den sonra Tayland’ın en büyük ikinci adası konumundaki bu adaya Türkiye’den Türk Hava Yollarının direkt uçuşu bulunmuyor. İstanbul’dan 9 saatlik Bangkok uçuşundan sonra 1 saatlikle uçuşla adaya, Samui Havalimanı’na ulaşılıyor.
Samui Havalimanı, dünyada genelinde benzer konumdaki meydanlarla kıyaslandığında en sempatik olanı olarak öne çıkıyor. Onu farklı kılan önemli özellikleri söz konusu…
Samui Havalimanı, muhteşem doğal çevresiyle uyum içinde en güzel ve en iyi tasarlanmış meydan olmasıyla biliniyor. Özel bir şirkete ait ve Bangkok Airways tarafından işletiliyor. Zaten adaya yapılan uçuşların çoğu da Bangkok Airways tarafından gerçekleştiriliyor. Tayland’ın bayrak taşıyıcı havayolu Thai Airways ise Samui uçuşlarına Şubat 2008'de başlamış.
Adanın kuzeyinde, Bo Phut Plajı yakınlarında yer alan Samui Havalimanı, 1982 yılında inşa edilmeye başlanmış, ama Nisan 1989’da resmi olarak açılabilmiş. Havalimanı günde 16 bin, yılda ortalama 6 milyon yolcuya hizmet veriyor. Şu anda buraya Bangkok Airways, Scoot Airlines, Tibet Airlines, West Air ve Chengdu Airlines sefer düzenliyor. Toplam 11 ayrı uçuş rotası bulunuyor.
Tatil köyünden uçuş
Samui Havalimanı, bulunduğu coğrafyanın ruhunu ve doğasını mükemmel bir şekilde yansıtıyor. En ilginç tarafı ise bu havalimanının uçuş yapacağınız bir yerden çok masaj yaptırıp şemsiye altında kokteylinizi yudumlayacağınız bir tatil köyüne benzemesi… Tropik bahçelere, palmiye ağaçlarına ve ahşap tavanlara sahip…
Duvarlar yok
Samui Havalimanı, ferahlatıcı bir açık hava düzeni içinde yer alıyor. Burada yolcu kuyrukları, yoğunluk içinde sıkışıp kalma hissi akıllara bile gelmiyor. Yeşillikler içinde açık alanda uçağınızı beklerken ortada herhangi bir duvara da rastlamıyorsunuz. Uçağın biniş kapılarına ulaşırken veya mağazalara göz atarken kendinizi aniden yeşillikler içinde, temiz okyanus havasıyla baş başa yürürken bulabiliyorsunuz.
Açık alanda lounge
Samui Havalimanı'nın güzel mekânları uçuş öncesi veya sonrası için de dinlenmek ve zaman geçirmek için çok cazip. Bangkok Airways’in işlettiği havalimanı, bazı özel imkanlar da sağlıyor. Kahve, çay, meyve suyu, su ve küçük atıştırmalıklar dahil olmak üzere ücretsiz içecekler almak için “Nezaket Köşesi” isimli bir özel bölümü bulunuyor. Yiyecek ve içecek barı tüm Bangkok Airways yolcularına açık özel yolcu salonu gibi hizmet veriyor…
Uçağa tuk tukla biniliyor
Tuk tuk, Tayland ulaşımının sembolü, özgünlüğü ile de çok farklı. Bu motorlu macera aracıyla da bu havalimanında yolcular uçağa gidebiliyor. Böylece unutulmaz bir deneyim yaşıyorlar. Burası Tayland’ın ilk özel havalimanı olmakla birlikte aynı zamanda ülkede Sera Gazı Yönetimi Örgütü’nden “Karbon Ayak İzi İşareti” sertifikası alan ilk havalimanı.
Netice itibariyle bu havalimanına yolunuz düşürse çok sakin ve gürültüsü olmayan bir yere doğru yola çıktığınızı bir kenara not edin. Adaya Hindistan cevizi plantasyonu hâkim olduğu için havalimanında bu ağaçtan üretilen ahşaplar ve diğer doğal malzemeler kullanılmış. Bu havalimanına adım attığınızda tatiliniz de başlıyor, geri dönüşünüzde ise gözleriniz burada kalıyor.
