Cips tüketmenin sağlığımıza olumsuz etkileri nelerdir?
Sinemada veya evde film izlerken, canımız atıştırmalık bir şeyler çektiğinde aklıma ilk gelen hazır gıdalardan biri olan cipsler, çıtır ve soslu olmaları sebebiyle çoğu insanın sevdiği bir atıştırmalıktır. Peki, cipsler lezzetli olduğu kadar da sağlıklı mı? İşte detaylar...
Birbirinden farklı çeşitleri olan ve açlığımızı yatıştırmak veya tamamen eğlence amaçlı da tüketmek isteyebileceğimiz bir gıda olan cipsler, sağlığımızı düşündüğümüzden çok daha kötü etkileyebilir.
CİPS KAÇ KALORİDİR?
Cipsin kalori içeriği, markaya, türüne, boyutuna ve eklenen malzemelere bağlı olarak değişebilir. Genellikle cipsler yüksek yağ ve karbonhidrat içeriğine sahip olduğundan, kalori değerleri genellikle yüksektir.
Tipik bir cips porsiyonu, genellikle 28 gram olarak kabul edilir ve genellikle bu porsiyonun kalori içeriği ambalajın üzerinde belirtilir. Ancak farklı markalar ve çeşitler arasında büyük farklılıklar olabilir. Örneğin, patates cipsleri genellikle 150-200 kalori arasında değişirken, mısır cipsleri daha düşük kalori içerebilir.
PAKETLENMİŞ CİPSLERDEKİ ZARARLI İÇERİKLER NELERDİR?
Birçok aromalı cips, sağlık riskleriyle ilişkilendirilen yapay renkler, aromalar, aroma arttırıcılar ve koruyucular içerir. Aşırı tuz, trans yağlar ve diğer kimyasallar da olumsuz risklere katkıda bulunur.
- Kırmızı 40, Sarı 5 ve Mavi 1 gibi yapay renklendirici maddeler yiyeceklere çekici renkler sağlar. Bu renklendirici maddeler çocuklarda hiperaktivite ve bağışıklık sistemine zarar verme ile ilişkilendirilmiştir.
- Yapay tatlandırıcılar doğal tatları taklit eder ancak nörotoksinler ve kanserojenler içerebilir.
-Monosodyum glutamat (MSG) gibi yapay tatlandırıcılar alerjik reaksiyonlara ve diğer olumsuz etkilere neden olabilir.
- Butillenmiş hidroksi-anisol (BHA) ve tert-butil-hidrokinon (TBHQ) gibi koruyucular raf ömrünü uzatmaya yardımcı olur. Ancak, 2023'te Gıda ve Tarım Bilimi Dergisi'nde yayınlanan bir araştırma makalesinde incelendiği üzere endokrin bozulması ve gen toksisitesi nedeniyle tiroid hasarı, metabolik ve büyüme bozuklukları, sinir hastalığı ve kanser riski ile ilişkilidirler.
- Neredeyse tüm aromalı cipslerde yüksek sodyum içeriği fark edilir. Kan basıncını, kalp hastalığı riskini ve böbrek ve karaciğer hastalıklarında komplikasyon riskini artırır. Sadece bir porsiyon günlük önerilen sınırın yüzde 15'inden fazlasını içerebilir.
- Bazı cipsler, kötü kolesterolü yükselten ve iyi kolesterolü düşüren trans yağ oranı yüksek kısmen hidrojene edilmiş yağlarda pişirilir. Trans yağların kalp hastalığı riskini artırdığı bilinmektedir.
- Akrilamid, nişastalı yiyecekler yüksek sıcaklıklarda pişirildiğinde oluşan bir kimyasaldır. Birçok çalışma, akrilamidi potansiyel kanser ve sinir hasarı riskleriyle ilişkilendirmiştir.
İNSAN SAĞLIĞINA ZARARLARI
1. YÜKSEK SODYUM İÇERİR
Cips içerisinde yüksek oranda bulunan ve Çin tuzu olarak bilinen monosodyum çocuklarda cips bağımlılığı ortaya çıkarmaktadır. En fazla çocuklarda olmasıyla birlikte yetişkinlerde de, tip-2 diyabet, kalp-damar hastalıkları, tansiyon yüksekliği, şişmanlık, sürekli uyku haline yol açmaktadır. Astım, epilepsi krizlerini tetikleme durumları, yorgunluk, halsizlik, akciğerde sıkışma hissi, kalp çarpıntısı gibi sonuçları da beraberinde getirmektedir. Yüksek sodyum içermesiyle kan basıncına, inme, kalp yetmezliğine, koroner kalp hastalığına ve böbrek hastalığına da yol açmaktadır.
2. KOLESTEROLÜ ARTIRIR
Kolesterol vücuttaki hücrelerde bulunan yağa benzeyen bir moleküldür. Bu madde hücre zarı ve hormon üretilmesini sağlar ancak bu maddenin kandaki oranın fazlalığı birçok hastalık için risk taşımaktadır. Kötü kolesterol kanda fazla birikmesiyle taşınamaz ve damarlara yapışır. Damarlara yapışmasıyla zamanla da damar sertliği, damar tıkanıklığı oluşturur. Söz konusu cips olduğunda ise sadece akrilamidlerden daha fazla endişelenmesi gereken konular mevcuttur. Cipsler çokça kolesterol içermekte ve felç riskini de artırmaktadır.
3. SAĞLIKSIZ KİLO ARTIŞI
Patates tek başına sağlıklı olup potasyum ve C vitamini içermektedir. Fakat trans yağlarda kızartılan cipslerin besin değeri ise kısa bir sürede yok olmaktadır. Bu nedenle sağlıksız kilo artışına neden olmaktadır.
4. KALP HASTALIĞI RİSKİNİ ARTIRIR
İşlenmiş yağlı yiyeceklerin tansiyon yüksekliğine ve kalbe zarar verebileceği bilinen bir gerçektir. Bir paket cipsin içerisinde kanserojen akrilamidler var olması kalp krizi ve kalp hastalığının oluşma riskini de artırmaktadır. Her beş kişiden dördü cipsi kontrolsüz tükettiği yapılan araştırmalarla bilinmektedir. Koruyucu madde, hazır gıda maddesi ve yüksek oranda doymuş yağ barındıran cips, kalp atışlarında etkili olan fonksiyonları düşürmektedir.
5. KAN ŞEKERİNİ HIZLI ŞEKİLDE YÜKSELTİR
Patates nişastadan oluşan karbonhidrat içerdiği için ve nişastanın kan şekerine hemen dönüşmesi tek başına kan şekeri için tehlikeli olabilmektedir. Cipsin yağlı ve kızarmış olması hem kan şekeri artmasında hem de kilo alımında tehlikelere yol açmaktadır. Ağır karbonhidrat ve nişasta içermesi ile kan şekerini hızlı ve ani yükseltmesine de neden olmaktadır. Bu yüzden diyabet hastalarının tüketimi için uygun değildir.
6. MİDE RAHATSIZLIKLARINA NEDEN OLUR
Cips gibi yağlı, tuzlu ve işlenmiş atıştırmalıklar, bazı insanlarda mide rahatsızlıklarına neden olabilir. İşlenmiş gıdaların ve cipslerin mide sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri şunlar olabilir:
Yüksek yağ içeriği: Cipsler genellikle yüksek miktarda yağ içerir. Yüksek yağlı gıdalar, mide asidinin salgılanmasını artırabilir ve bu da mide ekşimesi veya gastroözofageal reflü (GERD) semptomlarına yol açabilir.
Tuz içeriği: Cipslerdeki yüksek tuz içeriği, sodyum alımını artırabilir. Fazla tuz tüketimi, bazı insanlarda mide şişkinliği, su tutma ve yüksek kan basıncı gibi problemlere yol açabilir.
İşlenmiş içerik: Cipsler genellikle işlenmiş tahıllar, yapay tatlandırıcılar, renklendiriciler ve koruyucu maddeler gibi bir dizi katkı maddesi içerir. Bu katkı maddeleri bazı insanlarda sindirim sorunlarına ve mide rahatsızlıklarına neden olabilir.
Yüksek kalori içeriği: Cipsler genellikle yüksek kalorili atıştırmalıklardır. Aşırı miktarda cips tüketmek, kilo alımına ve obeziteye katkıda bulunabilir. Obezite, mide rahatsızlıklarını tetikleyebilir ve gastroözofageal reflü, ülserler ve sindirim sistemi rahatsızlıkları riskini artırabilir.
EVDE YAPILAN CİPSİN FAYDALARI NELERDİR?
- Sindirim sistemini rahatlatarak, kolay dışkılamayı sağlar.
- Yüksek oranda lif içermesi sebebiyle kabızlığı önler.
- Bağırsakları yumuşatır.
- A, B1, B2, C vitaminleri bakımından zengindir. Ayrıca kalsiyum, potasyum ve demir minerallerini bulundurur.
- Kolesterolün düzenlenmesine yardımcı olur.
- Kan basıncını arttırır.
- Kalp hastalıklarının önlenmesine yardım eder.
- Marketlerde satılan cipslere göre düşük kalori içeriği nedeniyle kilo aldırmaz.
- Kuru cilt ve kuru saçlara iyi gelir.
CİPS NASIL YAPILIR?
3 adet büyük boy patates, 1 tatlı kaşığı tuz ve 2 su bardağı kızartma yağı. Bu malzemelerin azlığını ya da çokluğunu istediğiniz gibi ayarlayabilirsiniz. Cips yapılırken yağın iyice kızmış olması oldukça önemli. Bunun yanı sıra bütün patatesleri aynı anda yağa atmamalısınız. Çünkü hepsini aynı anda attığınızda yağın ısısı aniden düşüyor ve patatesler yağ çekiyor. Bu durumda cipsler çıtır olmuyor. Patatesleri az miktarlarda atmak gerekiyor.
Patatesleri iyice yıkadıktan sonra bütün kabuklarını ve siyahlıklarını da atarak soyun. Soyduğunuz patatesleri ise soğuk suda bir süre bekletin. Daha sonra da incecik olacak şekilde doğrayın. Doğradığınız patatesleri de soğuk suyun içerisinde bekletmeye devam edin. Yağı iyice kızdıktan sonra patatesleri kurulayın ve kızartmak üzere patates dilimlerini yağın içerisine atın. Patatesler çok ince olduklarından kızarmaları için 3 dakika gibi bir süre yeterli olacak. Kızarttıktan sonra ise yağlarının süzülmesi için bir süzgeç üzerinde bekletin ve tuzlayın.
Kaynak: mediscuss/fit1001
