Zorbalığa maruz kalındığında ne yapılmalı? Akran zorbalığı nasıl anlaşılır?
Akran zorbalığı, çocukların sosyal gelişimlerini olumsuz etkileyen büyük bir sorun haline geliyor. Okulda, sokakta veya dijital platformlarda yaşanan zorbalık, genellikle görünmeyen bir yara bırakır. Peki, akran zorbalığına karşı ne gibi adımlar atılmalı? İşte detaylar...
Zorbalık, sadece fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik etkileriyle de çocukların hayatını karartabiliyor. Okulda yaşanan zorbalık vakaları, çocukların güven duygusunu zedelerken, ailelerin de endişelenmesine neden oluyor.
AKRAN ZORBALIĞI NEDİR?
Akran zorbalığı, bireyler arasında tekrar eden ve kasıtlı zarar verme eylemlerini ifade eder. Bu davranış biçimi, fiziksel saldırı, hakaret, dışlama ya da sosyal medyada yapılan olumsuz paylaşımlar şeklinde ortaya çıkabilir.
Zorbalığın temelinde güç dengesizliği ve kontrol sağlama isteği yatar. Mağdurların özgüveni düşerken, zorbalık yapanların ise güç gösterisi arayışında oldukları görülür. Bu durum, eğitim ortamlarında ve sosyal çevrelerde ciddi sorunlara yol açar.
AKRAN ZORBALIĞININ BAŞLICA NEDENLERİ NELERDİR?
Genel olarak akran zorbalığının nedenleri şu şekildedir:
- Güç dengesizliği yaygın görülen ilk faktördür. Çocuk, kendini güçlü göstermek amacıyla sıklıkla bu yola başvurarak akranlarına baskı oluşturabilir.- Ailevi problemler, çocukların baş etmekte zorlandığı ve öfkelendiği durumlar arasındadır. Çocuk, öfkesini kontrol edemeyerek arkadaşlarına karşı zorba tavırlar oluşturabilir.- Çocuklar, sosyal medyada kendilerine bir karakter belirleyebilir. Belirledikleri karakteri, yansıtabilmek adına onun kötü hareket ve davranışlarını da tekrar edebilir.- Arkadaş grubu baskısı da sorunun nedenleri arasında yer alır. Okul ya da mahalle içerisinde yer alan baskın grubun kurallarına uymak adına bu yaklaşımlar görülebilir.
AKRAN ZORBALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Zorbalık yapan çocuk diğerini kimi zaman fiziksel kimi zaman duygusal yönden “zayıf” görür, tahakküm etmeyi, baskı kurmayı ya da acı çektirmeyi amaçlar. Zorba tutumlar ve akran zorbalığı belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Küçümseyici söylemler- Dalga geçmeler- Arkadan yapılan dedikodular - Eşyalarına el koyma- Kendisine yiyecek aldırma- Ödevini yaptırma veya dışlama- Görmezden gelme
AKRAN ZORBALIĞI TÜRLERİ NELERDİR?
1. SİBER ZORBALIK
Siber zorbalık, dijital platformlar üzerinden yapılan zorbalık türüdür. Sosyal medya, mesajlaşma uygulamaları ve internet forumları, bu tür davranışların en yaygın görüldüğü alanlardır. Siber zorbalık, mağdurların itibarını zedeleyebilir, psikolojik travmalara yol açabilir ve sosyal izolasyona neden olabilir. Dijital dünyanın hızla yayıldığı günümüzde, bu tür zorbalığa karşı bilinçlendirme ve koruyucu önlemler almak önemlidir.
2. SÖZEL ZORBALIK
Sözel zorbalık, kelimelerle yapılan saldırıları içerir. Hakaret, alay, küçük düşürücü ifadeler ve dedikodu, bu tür zorbalığın başlıca örneklerindendir. Sözel zorbalık, mağdurların psikolojisini derinden etkiler ve özgüvenlerini azaltır. Okul ve sosyal çevrelerde, bu tür davranışlar hızla yayılabilir. Erken müdahale, sözel zorbalığın zararlarını azaltmak açısından büyük önem taşır.
3. FİZİKSEL ZORBALIK
Fiziksel zorbalık, doğrudan saldırı ve şiddet içeren davranışları kapsar. Bu tür zorbalıkta, yumruklama, itme, vurma gibi eylemler sıklıkla görülür. Fiziksel müdahaleler, mağdurların beden sağlığını ve duygusal durumunu olumsuz etkiler. Fiziksel zorbalık, özellikle okul ortamında ve sosyal etkinliklerde ortaya çıkabilir. Öğretmenler, veliler ve rehberlik uzmanları, erken farkındalık ve müdahale ile bu tür davranışların önüne geçmelidir.
4. DUYGUSAL ZORBALIK
Duygusal zorbalık, mağdurun duygusal bütünlüğüne yönelik aşağılayıcı, dışlayıcı ve tehditkar davranışları içerir. Bu tür zorbalık, bireylerin kendine olan güvenini sarsar ve duygusal dengesini bozar. Duygusal saldırılar, genellikle uzun süreli ve tekrarlayan bir süreç olarak yaşanır. Bu durum, mağdurların sosyal ilişkilerinde ve akademik başarılarında düşüşe yol açabilir.
SOSYAL DIŞLAMA VE MANİPÜLASYON
Sosyal dışlama, bireylerin bilinçli olarak gruplardan uzaklaştırılmasıdır. Manipülasyon ise, sosyal ilişkilerde kontrol sağlama amacıyla yapılan aldatıcı davranışları kapsar. Her iki durumda mağdurların sosyal yaşamını ve benlik saygısını derinden etkiler. Sosyal dışlama, öğrencilerin kendilerini yalnız ve değersiz hissetmelerine yol açarken, manipülasyon güven ilişkilerini bozar.
AKRAN ZORBALIĞINA KARŞI AİLELER NE YAPMALI?
1. Mağdur olan bir çocuğa, kendisinde bir sorun olduğunu veya böyle bir muameleyi hak ettiğini iletmemeye dikkat edin. Bir çocuk akranları tarafından istismara maruz kaldığında, çocuğun sosyal becerilerini suçlamak adil değildir. Saygı temel bir haktır, tüm çocuklar nazik ve saygılı muamele görme hakkına sahiptir. Çocuğunuzu kendisinin hatalı olmadığına ve sorunun kaynağının zorbanın davranışı olduğuna ikna edin.
2. Çocuğunuz akran zorbalığına maruz kaldıysa okulu aramanız uygun olacaktır. Sorunu ele almak için okul personeli ile iş birliği içinde çalışın. Çocuğunuzun okulda yaşadıkları hakkında okul personeliyle yapacağınız görüşmelerde net olabilmek için olayların kaydını tutun.
3. Zorbayla veya ebeveynleriyle konuşmak genellikle önemli olsa da yaklaşımınızda dikkatli olun. Zorbayla doğrudan konuşmak, zorbaya çocuğunuzun zayıf biri olduğu sinyalini verebilir. Zorbanın ebeveynleriyle konuşmak hiçbir işe yaramayabilir çünkü ebeveynlerin çocuğun hayatına dahil olmaması zorbaların ebeveynlerinin tipik bir özelliğidir. Zorbaların ebeveynleri de zorbalıkta yanlış bir şey görmeyebilir ve bunu “kendini savunmak” ile eş tutabilir.
4. Çocuğunuza destek verin ancak size bağımlı olmasını teşvik etmeyin. Çocuğunuzu zorluklardan kurtarmak veya işler iyi gitmediğinde sorumluluğu kendiniz üstlenmek çocuğunuza bağımsızlığı öğretmez. Bir çocuk ne kadar çok seçim yapmak zorunda kalırsa, o kadar çok bağımsızlık geliştirir ve bağımsızlık özgüvene katkıda bulunabilir.
5. Çocuğunuzu agresif olmaya veya karşılık vermeye teşvik etmeyin. Muhtemelen bunu yapmak onun doğasında yoktur. Bunun yerine, çocuğunuza özgüvenli olmayı öğretin. Bir zorba genellikle tehditlerinin ve gözdağının işe yaradığına dair bir gösterge arar. Gözyaşları ya da kabullenme sadece zorbanın davranışını pekiştirir. Zorbanın istediği gibi tepki vermeyen bir çocuğun kurban olarak seçilmesi olası değildir. Örneğin, çocuklara saldırganlığı kabullenmek yerine mizah ile karşılık vermeleri öğretilebilir.
6. Sabırlı olun. Çocuklar arasındaki çatışma büyük olasılıkla bir gecede çözülmeyecektir. Çocuğunuzla birlikte zaman geçirmeye hazırlıklı olun, çocuğunuzu yeni ilgi alanları geliştirmeye veya var olan yetenek ve becerilerini güçlendirmeye teşvik edin, bu onun özsaygısının gelişmesine ve iyileşmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca çocuğunuzun yeni arkadaşlıklar geliştirmesine veya mevcut arkadaşlıklarını güçlendirmesine yardımcı olun. Arkadaşlar genellikle zorbalığa karşı tampon görevi görür.
Görsel Kaynak: shutterstock
