Ettirgen fiil nedir, ne demek? Ettirgen fiil örnek cümleleri, ekleri ve konu anlatımı
Türkçedeki fiil yapıları, dilin zenginliğini ve ifade gücünü artıran çeşitli türlerde ve biçimlerde ortaya çıkar. Fiil yapıları, anlam bakımından farklılıklar gösterebilir ve bu yapılar, dilin daha özgün ve etkili kullanılmasına olanak sağlar. Türkçede fiil yapıları, tek başına kullanılan kök fiillerden, eklerle türetilen fiillere kadar geniş bir yelpazeye sahiptir. Bu yapılar, dilin morfolojik zenginliğini ve esnekliğini gösteren önemli dilbilgisel özelliklerdir.
Ettirgen fiiller, fiil çatısı konusunun bir alt başlığıdır. Fiil çatısı, fiillerin özne ve nesne ile olan ilişkilerini inceleyen bir dilbilgisi konusudur. Ettirgen fiiller de nesne-yüklem ilişkisi açısından fiillerin bir türünü oluşturur.
ETTİRGEN FİİL NEDİR?
Ettirgen fiiller, cümlelere işi başkasına yaptırma anlamı katarak anlatımı zenginleştirir. Ayrıca, eylemin kim tarafından gerçekleştirildiğine dair bilgi verirler. Bu nedenle, ettirgen fiiller dilin anlatım gücünü artıran önemli bir unsurdur.
Ettirgen fiiller, geçişli bir fiilin "-t, -r, -tır" eklerinden birini alarak geçişlilik derecesinin artırılmasıyla oluşturulur. Yani, fiilin nesne alma özelliği daha da belirgin hale gelir. Ettirgen fiillerde özne, eylemi doğrudan kendisi yapmaz, başkasına yaptırır. Bu ekler, fiilin anlamını, bir başkasına bir işi yaptırma biçimine dönüştürür.
Örneğin, "görmek" fiilinden "göstermek" fiili türetilmiştir. "Göstermek" fiilinde, kişi sadece görme eylemini gerçekleştirmekle kalmaz, aynı zamanda bir başka kişiye görme eylemini yaptırır. Diğer bir örnek ise "yapmak" fiilinden "yaptırmak" fiilinin türetilmesidir. Burada da kişi, doğrudan yapma eylemini gerçekleştirmek yerine, bir başkasına bir şeyi yapma eylemini yaptırır. Bu tür fiiller, bir eylemin başkasına zorla ya da isteyerek yaptırılmasını, aynı zamanda bir tür yönlendirme ve etkileme anlamını da taşır.
Ettirgen fiillerin kullanımı dilin etkinliğini artırır çünkü bir olayın veya eylemin başkalarına nasıl yönlendirildiğini anlatır. Bu, Türkçede hem dilin anlam yelpazesinde genişlemeyi sağlar hem de dilin ifade gücünü artırır. Ayrıca ettirgen fiiller, sosyal ilişkilerdeki güç dinamiklerini de yansıtır. Bir kişinin, başka birini bir eylemi yapmaya zorlaması ya da ikna etmesi, dilde bu tür fiiller aracılığıyla ifade edilir. Bu yönüyle ettirgen fiil, sadece dilbilgisel bir yapı değil, aynı zamanda kültürel ve toplumsal dinamikleri de içinde barındıran önemli bir dilsel özelliktir.
ETTİRGEN FİİL ÖRNEKLERİ
Ettirgen ve oldurgan fiiller, fiil çatısı konusunda sıkça karıştırılan iki kavramdır. Ettirgen fiiller geçişli fiillerden türetilirken, oldurgan fiiller geçişsiz fiillerden türetilir. Ayrıca, ettirgen fiillerde işi başkasına yaptırma anlamı varken, oldurgan fiillerde geçişsiz bir fiilin geçişli hale getirilmesi söz konusudur.
Ettirgen fiiller, Türkçede bir eylemi doğrudan değil, başka bir kişiye ya da varlığa yaptırma anlamı taşıyan fiiller olup, dilin ifade gücünü artıran önemli bir dilbilgisel yapıdır. Bu fiiller, çeşitli sosyal bağlamlarda ve dilin farklı işlevlerinde kullanılır. Ettirgen fiiller, insanlar arasındaki etkileşimleri, ilişkileri ve toplumsal dinamikleri anlatırken devreye girer. Kullanıldıkları yerler, dilin işlevselliğini artıran ve dilin daha etkili bir biçimde kullanılmasını sağlayan özellikler taşır.
Birincil olarak, ettirgen fiiller, bireyler arasında bir eylemin bir başkası tarafından yapılmasını sağlamak için kullanılır. Örneğin, "öğretmek", "yapmak", "göstermek" gibi fiiller, bir kişiye bir eylemi gerçekleştirmesini sağlamak anlamına gelir. Bu tür fiiller, işyerlerinde, eğitim ortamlarında ya da aile içindeki ilişkilerde yaygın olarak kullanılır. Bir öğretmenin öğrencilerine bir şeyler öğretmesi, bir patronun çalışanlarına bir işi yaptırması ya da bir ebeveynin çocuğuna bir işi yapmasını istemesi durumunda ettirgen fiiller devreye girer. "Öğretmek", "yaptırmak", "göstermek" gibi fiiller, bu tür bağlamlarda, bir başkasına bir şeyin yapılmasını sağlamak için kullanılır.
Ettirgen fiiller, dilde otorite, zorlayıcı güç ya da ikna etme gibi sosyal ilişkileri de yansıtır. Bir kişiye zorla ya da isteyerek bir eylemi yaptırmak, dilin bu tür yapılarıyla dile getirilir. Mesela, bir patronun çalışanına bir iş yaptırması veya bir öğretmenin öğrenciye bir ödevi bitirmesini istemesi gibi durumlar, ettirgen fiillerle ifade edilir. Bu fiiller, ilişkilerdeki güç dinamiklerini anlatırken, insanların birbirleri üzerindeki etkilerini ve bu etkileşimler sonucu ortaya çıkan eylemleri yansıtır.
Bunun dışında, ettirgen fiiller, bazı günlük yaşantıdaki eylemleri tanımlarken de kullanılır. Ev işlerinde, alışverişte, yemek yapmada veya çocuklarla ilgili sorumluluklarda, bir kişiye bir şeyi yaptırma anlamı taşıyan fiiller sıkça kullanılır. Bir ebeveynin çocuğuna odayı toplattırması, bir işyerinde bir çalışanının yöneticisi tarafından bir işi yapmaya zorlanması gibi durumlar ettirgen fiillerle dile getirilir. "Yıkatmak", "temizletmek", "öğrettirmek", "söyletmek" gibi fiiller, bir başkasına bir şey yaptırma eylemini anlatır ve bu bağlamda sıklıkla kullanılır.
Bu cümlelerde ettirgen fiil, bir kişinin başka bir kişiye ya da varlığa eylemi yaptırmasını ifade eder.
