Mevcut savaşları bir günde bitireceği, vergileri indireceği, gümrük vergilerini artıracağı, düzenlemeleri azaltacağı gibi iddialı ve farklı vaatlerle ABD başkanlığına ikinci kez seçilen Donald Trump’ın koltuğa oturmasının üzerinden 1.5 ay gibi çok kısa bir süre geçti.
➔Kongre’nin her iki kanadına Cumhuriyetçilerin hakim olması kendisini çok güçlü kıldı, elbette normal bir başkan gibi davranması beklenmezdi. Fakat bu kadar ileri gideceği de tahmin edilmezdi.
➔Dünya kendini aşmış, hiçbir ölçü ve sınır tanımayan, astığım astık, kestiğim kestik diyen bir ABD lideriyle 4 yıl yaşamak zorunda.
TRUMP ORTALIĞI KASIP KAVURUYOR
➔Başkanlığının ilk haftalarından görünen o ki askeri, siyasi, ekonomik ve finansal olsun her gün dünyanın gündemini tamamiyle Trump dolduruyor. Piyasaları tamamen Trump ve izlediği politikalar domine ediyor.
➔Birinci başkanlık döneminin ardından geçen 4 yılda kendisine karşı açılan davaların da etkisiyle daha bilenmiş, öfke dolmuş, kızgın, dersine iyi çalışmış ve iyi hazırlanmış olarak ikinci dönemine başlayan Trump yaptıkları ile ortalığı kasıp kavuruyor. Her şeyi iyi planladığı da anlaşılıyor.
➔Trump ikinci başkanlık döneminin ilk aşamasında tam bir yıkıcı rolü oynuyor. Hem ülkesindeki yapıyı hem de ABD’nin 2. Dünya Savaşı sonrası kurduğu dünya düzenini büyük bir hızla yıkıyor. Buldozer gibi eze eze geçiyor, duvarın altında kimlerin kaldığı umrunda bile değil.
➔80 yıldan beri NATO’da ABD’ye müttefiklik yapan Avrupa ülkelerine bir anda sırtını döndü, “kendi başınızın çaresine bakın” dedi.
➔Baştan itibaren teşvik ettiği, silah ve finansman sağladığı savaşın bitmesi için, Ukrayna’nın devlet başkanı Zelenski’yi Beyaz Saraya çağırarak barışın imzalarını atmaya ramak kalmışken, medya önünde yardımcısı Vance ile birlikte misafirini eleştirmesi hatta küçümsemesi tüm dünyada şok etkisi yarattı ve ters tepti. Barışı da şimdilik suya düşürdü.
ASIL YUMRUK AVRUPA’YA
➔Saldırıya uğrayan ve savaşan bir ülkenin başkanına karşı takındığı tutum, özellikle başkan yardımcısının tartışmayı alevlendirmesi muhtemelen ABD’li Cumhuriyetçi seçmenleri memnun etti. Bu da popülizmin bir başka örneği olsa gerek.
➔Hatta bu tür görüşmelerin önce kapalı kapılar ardında pazarlıkları yapıldığı ve uzlaşmanın ardından basın toplantısıyla imzalandığı dikkate alınırsa medya önünde fırça atmanın planlandığı dahi düşünülebilir.
➔ABD’nin diplomatik olmayan tavrı Avrupa ülkelerini ve Ukrayna halkının bir kısmını Zelenski’nin arkasında destek için adeta kenetledi.
➔Denilebilir ki Zelenski, savaştaki en önemli sınavını Beyaz Saray’da bu skandal görüşme sırasındaki dik duruşuyla verdi ve tarih sahnesinden silinip gitmesini de önledi.
➔Cuma akşamı görünüşte yumruk Zelenski’ye atılsa da, aslında Avrupa liderlerini yere çaktı. Çünkü ABD, Ukrayna’ya “Ben barış pazarlığını Rusya ile yaparım, seninle yapmam” derken masaya çağrılmayan Avrupa’nın da yine Rusya ile pazarlığı yapılmış oluyor.
➔Sovyetler Birliği’ne ve daha sonra Rusya’ya karşı 80 yıllık Batı müttefiklikliği, ana oyuncunun karşı tarafa geçmesiyle hazin bir şekilde son buluyor.
➔Bunun üzerine Avrupa ülkeleri harekete geçti. Hem Ukrayna’ya destek için açıklamalar yapıldı ve toplantılar organize edildi hem de seçimden yeni çıkan Almanya’da uzun koalisyon görüşmelerinin kısaltılması kararı verildi. Olağanüstü durumdan ve AB’nin toparlanması gereğinden hareketle Alman koalisyonunun bir an önce kurulması amaçlanıyor.
ABD’NİN DOSTU OLMAK ÖLÜMCÜL MÜ?
➔80 yıllık müttefikliğin ABD tarafından bir kenara konulmasıyla artık Avrupa ile ABD’nin arası iyice açıldı. Üzerine gümrük vergilerinin artırılması, pahalı doğalgaz satışı, Avrupalı şirketlerin ABD’ye taşınması eklenince ticari ve ekonomik bağ da zayıflıyor.
➔Batı merkezli 80 yıllık dünya düzeninin yıkılması, en gelişmiş iki kıtanın yollarının da ayırmasıyla sonuçlanıyor.
➔Son 1.5 ayda Trump’ın yaptığı açıklamalara göre ABD, Kanada’yı eyalet yapmak, Grönland’ı satın almak, Panama Kanalı’nı devralmak ve Gazze Şeridine yerleşmek istiyor.
➔Avrupa’nın yanında bu ülkelerin de ABD’ye dost ve müttefik gözüyle bakması çok zor. Geriye Japonya, Güney Kore ve Avustralya gibi çok sınırlı sayıda ve uzak ülkeler kalıyor. ABD de gümrük vergilerini önce dostları için yükseltiyor. Düşmanlarına sıra herhalde daha sonra gelecek.
➔Bütün bunlar dikkate alınınca aslında ABD’nin dünyada pek dostu ve müttefiki kalmadı dahi denilebilir. Zaten ABD’nin eski dişişleri bakanı Henry Kissinger "ABD'nin düşmanı olmak tehlikeli ama dostu olmak ölümcüldür" sözünü boşuna dememişti.
‘BAŞKASINA YAR OLMASIN’ YIKIMI
➔Trump’ın seçime belli bir ajandayla girdiği, seçim sonrası açıklamaları ve yaptıklarının da bu ajandaya uygun olduğu görülüyor.
Bu nedenle Trump’ın ajandasında önce yıkmak var.
➔Çünkü ABD öncü sınıfları ve devleti de anladı ki, ikinci dünya savaşı sonrası kurdukları serbest piyasa ekonomisi ve küreselleşmeye dayalı dünya düzeninde boruları eskisi gibi ötmüyor. Üretim gücü ve büyüklüğü olarak Çin küresel ekonomiye hakim olmaya başladı.
➔Lideri olamayacağı ve hükmedemeyeceği ekonomik yapıyı da, başkasına yar olmasın diye her şeyiyle yıkıyor, yakıyor. Şu an sadece yıkmakla meşgul. Yıkımdan veya yangından geriye ne kalırsa onu yönetmeye bakacak.
➔ABD ve Trump’ı durduracak herhangi bir güç de yok. Savaşlı, kavgalı, kutuplu, yüksek maliyetli üretimin yapıldığı bir sürece doğru ilerliyor dünya.
➔Başlayan yıkım sürecinin ekonomik verileri henüz ortaya çıkmadı. Ancak ABD’deki verilerde ilk bozulma sinyalleri geliyor.
➔Finansal piyasalar da deflasyonu fiyatlamaya başladı gibi. Risk iştahı artık kapandı, korku başladı.
PİYASALARDA YAPRAK DÖKÜMÜ
➔ABD tahvillerine talep yoğun ve 10 yıllık tahvil faizi yüzde 4.53’ten 4.20’ye kadar indi. Ocak ayı ortasında gördüğü son yılların en yüksek düzeyi olan yüzde 4.81’i göre de düşüş yüzde 12.6’ya vardı.
➔Son dönemin en gözde araçlarından altın ise yatırımcıların ve piyasaların kötü günlerde likiditeye duyduğu ihtiyaçtan dolayı satışta. Aynen 2008 krizinde olduğu gibi. Bu nedenle geçen haftanın ilk gününde onsu 2.956.37 dolarla rekora çıkan altın fiyatları 4 iş gününde yüzde 3.3 geriledi ve 2858.60 dolardan haftayı kapattı.
➔Riskli varlıklar olarak Nasdaq Bileşik Endeksi geçen hafta yüzde 3.4 değer yitirdi, 18 Şubat’a göre de yüzde 6.2 düştü.
➔S&P500 ise geçen hafta sadece yüzde 1 değer kaybederken 19 Şubat’taki 6.147.43’lük zirvesine göre yüzde 3.1 geriledi.
➔Tüm dünya borsaları da MSCI endeksiyle geçen hafta ABD borsalarının tersine yüzde 1.8’lik değer kazandı. Ancak 18 Şubat’taki rekor düzeyinden yüzde 2.8 geride bulunuyor.
➔Gelişmekte olan borsalar ise ABD borsalarından daha fazla yara aldı. Önceki hafta sonu 1147.3 puanla son dönemin en yükseğine çıkan MSCI Gelişen Ülkeler Endeksi bir haftada yüzde 4.3 düşüş kaydetti.
➔En riskli varlıklar olan kripto varlıkları ise en çok değer kaybını yaşadı. Bitcoin 28 Şubat haftasında yüzde 12.1 düştü. 28 Şubatı 84.672 dolardan kapatan Bitcoin gün içinde en düşük 78.651 dolara kadar indi. Buradan yüzde 7.6’lık toparlanmaya rağmen haftalık kaybı çift haneli oldu. 20 Ocak’ta 109.410 doları gören Bitcoin’in zirvesine kayıp yüzde 22.6 düzeyinde.
➔ Bu yazının yazılması ardından Trump'ın kripto para rezervi açıklaması geldi. Bitcoin de 1 Mart'taki 86.382 dolardan dün gece 95.283 dolara kadar yükseldi. Kripto paradaki bir günlük yükseliş yüzde 10.3 olarak kaydedildi.
DÜNYADA BOLLUK VE UCUZLUĞUN SONU
➔Küresel ortam yıkım ve yangın ortamı. Barışa ön anlaşmasının imzalanacağı toplantı bile şok etkisi yaratacak kavgayla bitiyor. Her şey yıkılıp dağılırken ortaya yeni yapı da çıkmıyor. Ortaya çıkan tehdit, gümrük vergileri, küresel sistemde dağılma ve korku. İşbirliği içeren herhangi bir mesaj yok.
➔Kavganın olduğu ortamda ticaret yapmak zor. Üretim de hem ABD’ye ve yakın ülkelere taşınacağından hem de tedariğin dost ülkelerden yapılacağından daha maliyetli olacak.
➔Maliyetin yükseldiği ve üretimin pahalılaştığı ortamda ucuza ticaret zorlaşır. Ticaret ucuza olmazsa tüketim azalır ve dünya ekonomisi yavaşlar, çarklar eskisi gibi dönmez. Bu nedenle ekonomide daralma içinde yüksek enflasyonu ifade eden deflasyon piyasaların gündemine girdi. Önümüzdeki dönemdeki rakamlar bu yolda ilerlenip ilerlenmediği konusunda ipuçları verecek.
➔Pandeminin arkasından çıkan Ukrayna Savaşı ile dünyada küreselleşme de, bolluk, bereket ve ucuzluk dönemi de bitti. Fiyatlar da, ekonomik veriler de elbette bu döneme uyum sağlayacak ve daha yüksek olacak.
PARADA MACERA VE RİSK DÖNEMİ BİTTİ Mİ?
➔Geçiş süreçlerinde belirsizlik arttığından risk iştahı azalır, hatta kapanır. Para ve sermaye de, yatırımcılar da macera ve risk almaktan savunmaya ve sığınaklara geçer. Bu nedenledir ki, geçmiş dönemin finansal yatırım araçları gözden düşmeye ve son günlerde satış yemeye başladı.
➔Önümüzdeki dönem bu eğilim daha baskın hale gelebilir. Dünya sistemi sarsılır ve yıkılırken finansal piyasalar nasıl sapasağlam ayakta kalacak?
