Araştırma yapıldı: Anne babalar hangi çocuğunu daha çok kayırıyor?
Anneler... Babalar... Hani evlat dediğin bir elin parmakları gibiydi, hangisini kessen aynı derecede acırdı? Bilimsel araştırma, ebeveynlerin çocukları arasında ayrım yaptığını kanıtladı. Anne-babalar açısından favori çocuğun hangisi olduğu tespit edildi
“Ben ona vurduğumda ‘Yapma’ diyorsun, ama o bana vurduğunda hiçbir şey söylemiyorsun!”
Kardeş kavgalarından çıkabilecek bu yaygın şikayet, size de bir yerden tanıdık geliyor mu?
Anneler... Babalar... Hani evlat dediğin bir elin parmakları gibiydi, hangisini kessen aynı derecede acırdı?
Ne yani... Ebeveynini, kardeşini kendine tercih etmekle suçlayan çocuklar haksız mı?
Aslında hiçbirimiz tarafsız değiliz ve eleştiriyle karşılaştığımızda hepimiz kendimizi mağdur taraf olarak görmeye yatkınız. Kardeşler söz konusu olduğunda bir dereceye kadar karşılaştırma yapmak da kaçınılmaz. Hangi ebeveyn ödevini yapan, dişlerini fırçalayan veya kitabını okuyan çocuğu, kardeşine kıyasla daha fazla övmüyor ki...
Her ailenin kendine özgü bir dinamiği olsa da araştırmacılar, çoğu ailede evlat kayırmanın aslında benzer bir kalıp izlediğini keşfetti. Amerika'da, Brigham Young Üniversitesi ve Western Üniversitesi'nden araştırmacılar, "ebeveynlerin farklı muamelesi" veya "ebeveynlerin kardeşlere farklı davranma biçimlerine" ilişkin analizler için onlarca bilimsel makale, tez ve veri tabanından yararlandı.
Araştırmacılar, ebeveynlerin eylemlerini, "çocuklarıyla ne kadar zaman geçirdiği veya onlara verdikleri, onlara tanıdıkları özgürlük alanı" gibi özelliklerden yola çıkarak kategorilendirdi.
BÜYÜK ÇOCUĞA DAHA FAZLA ÖZGÜRLÜK ALANI
Bir ebeveyn, örneğin bir çocuğuyla daha fazla zaman geçirerek veya ona daha fazla para harcayarak farklı muamele gösterebilir. Araştırmacılar bu farklı muamelenin çocukların doğum sırası ve cinsiyetinin yanı sıra mizaç ve kişiliğine göre nasıl değiştiğini inceledi.
Çalışma, kız çocuklarının daha fazla kayırıldığını ortaya çıkardı. Yani, hem anneler hem de babalar, kız çocuklarına farklı muamele gösterme eğilimindeler.
Araştırmacılar, şaşırtıcı olmayan bir şekilde, “hoşgörülü veya vicdanlı" çocukların daha fazla kayırıldığını tespit etti.
Cinsiyetten sonra doğum sırasına gelince, ebeveynlerin ilk doğan çocuklarına daha fazla özgürlük ve özerklik verme eğiliminde olduklarını görmek de sürpriz değildi.
FAVORİ ÇOCUK ‘ABLA’
Araştırmacılar, bu kardeş kayırmacılığının yetişkinlikte de devam ettiğini, büyük kız çocuğunun yeterliliğine güvenmek gibi bazı kalıpların çocuklukta başlayıp yetişkinlik boyunca devam ettiğini söyledi.
Ebeveynlerin neden kızları tercih etme eğiliminde olduklarının bir açıklaması olarak araştırmacılar, kızların davranışsal olarak erkeklere göre daha kolay yönetilebildikleri konusunda bir üne sahip olduklarını belirtiyor.
Uzmanların tespitine göre, kız çocuklarına ebeveynlik yapmak biraz daha kolay görünüyor. Kızların okulda erkeklere göre daha az davranış sorunu yaşaması durumunda evde de benzer bir modelin ortaya çıkması mantıklı görünüyor. Anne-babalar, genel olarak kızlara ebeveynlik yapmanın daha kolay olduğu inancında.
Şöyle bir teori de akla yatkın: Ebeveynler kızlarına farklı davranıyor, çünkü bir gün yaşlı ebeveynlerinin bakıcısı olacaklarını varsayıyor.
AŞIRI KAYIRMACILIK SORUNU
Tabii ki asıl soru, evlat kayırmanın neden önemli olduğu…
Çocukluktaki diğer birçok ilişki dinamiği gibi, ailedeki kayırmacılık da farklı sonuçlar doğurabilir.
Araştırmacılara göre, kayırılan çocuklar daha iyi zihinsel sağlığa sahip olma, okulda daha başarılı olma ve aile ilişkileri daha iyi olma eğiliminde; madde kullanımına başlama olasılıkları diğer gençlere göre daha az. Tercih edilmeyen çocukların olumsuz sonuçlara sahip olma olasılığı ise daha yüksek. Hatta kayırmacılık aşırıya kaçtığında, kayırılan çocuğun bile bundan zarar görmesi mümkün.
Aileler, kızlarını, büyük çocuklarını veya daha vicdanlı olduğunu düşündükleri çocuklarını tercih etme alışkanlığına sahip olsalar da, ebeveynlerin duygularında da yıllar içinde büyük miktarda farklılıklar olabilir.
Araştırmacılara göre, genel anlamda insanlar, mizaç olarak kendilerine benzeyen kişilere kendilerini daha yakın hissetme eğilimindeler. Örneğin, duygusal açıdan yoğun bir çocuğun daha az duygusal bir ebeveyni varsa, bir çocuğun nasıl bu kadar tepkisel olabileceğini anlamazlar.
Ebeveynlerin, öğretmenleri tarafından şikayet edilmeyen, uysal çocukları tercih etme eğiliminde oldukları bir gerçek. Ayrıca bir kişinin ebeveynliğinin ilk çocuktan sonraki çocuklara doğru önemli ölçüde değişebileceğini de unutmamak gerekiyor.
Çocuklar büyüdükçe ebeveynlerin hoşuna giden bazı davranışlar, kardeşler arasında karşılaştırmalara ve kardeş kayırma suçlamalarına yol açabiliyor.
ELEŞTİRİYİ ÖVGÜDEN DAHA FAZLA HATIRLIYORUZ
Araştırmacılardan ilginç bir tespit: Reddedilmeyi, övgüyü hatırlamaktan çok daha fazla hatırlama eğilimindeyiz.
Eğer eşit miktarda övgü ve reddedilme alıyorsanız, yani yüzde 50 övgüyü, yüzde 50 reddedilmeyi ölçebiliyorsanız, ebeveynleriniz sizi davranışlarınız nedeniyle eleştirdiğinde, bunu daha çok hatırlayacaksınız. Kardeşinize yönelik olumlu övgüyü, reddedilmelerini hatırladığınızdan çok daha fazla hatırlayacaksınız.
Dolayısıyla bir ebeveyn olarak çocuğunuzun söylediğiniz veya yaptığınız şeyleri nasıl hatırladığını ve yorumladığını her zaman kontrol edemezsiniz. Bununla birlikte, ister kayırmacılıkla, ister başka bir şeyle ilgili olsun, çocuğunuzun endişelerini açık fikirlilikle dinleyebilirsiniz.
Çocuklardan biri, kayırmacılıktan yakınıyorsa ona, “Benim açımdan durum öyle değil, ama sen kendin ne görüyorsun, söyle?” demeyi öneriyor uzmanlar. Bu durumda ona yaşadığı şeyi adlandırıp etiketleme fırsatı vermiş olacaksınız. Bunu yapmak, çoğu zaman çocuğun daha az üzgün hissetmesini sağlama etkisine sahip.
Uzmanlar, ebeveynlere, ortaya çıkan herhangi bir duygu hakkında gecikmeden, çocuklarıyla konuşmalarını tavsiye ediyor. Kendini bir şekilde kusurlu olarak gören çocuğun bu duyguyu yerleştirmemesi için durumla hemen ilgilenmek gerekiyor.
Peki, konuşurken ona nasıl bir duygu yansıtmalısınız?
Uzmanlar şöyle yanıtlıyor: Çocuğunuza matematik notları veya müzik yeteneği kardeşininkiyle karşılaştırıldığında değil, onu benzersiz kılan şeyler için sevdiğinize dair güvence vermelisiniz.