"Alalım mı almayalım mı?" İşte bütün mesele bu

Günümüzde ebeveynlerin en büyük kaygılarından biri, çocuklarının çok zaman geçirmesi halinde esiri haline gelebileceği sosyal medyanın olumsuz etkilerine maruz kalması. Bu nedenle İngiltere kraliyet ailesinin çocuklarının cep telefonu kullanması yasak. Araştırmalar, Türkiye'de çocukların cep telefonuna sahip olma oranının bir hayli arttığını gösteriyor. Ebeveynlerin zihinleri, bu ikilem arasında bir hayli sıkışmış durumda

Mehmet Çalışkan

mcaliskan@cyh.com.tr

Giriş: 19.10.2025 - 00:43 Güncelleme: 19.10.2025 - 01:09

ABONE OL

ABONE OL

Bodrum Uluslararası Film Festivali'nin etkinliklerinden birinin düzenlendiği Yunanistan'ın Kos Adası'ndan dönerken röportaj yaptığım SİSAY (Sinema Salonu Yatırımcıları Derneği) Onursal Başkanı Cenk Sezgin, yeni neslin sinemaya gitmediğinden yakındı. Sezgin, izleyici sayılarının düşmesinin nedenleri hakkındaki soruma şöyle cevap verdi; "Benim SİSAY başkanı olduğum dönemde Kültür ve Turizm Bakanlığı ile birlikte yeni neslin sinema alışkanlığı kazanması için kampanyalar başlattık. Çünkü sinemaya gidenlerin yaş ortalaması belli. Sinemaya gidenlerin % 60 - % 70'i öğrencilerdir. Yeni neslin bir kısmını sosyal medyada süratle kaybediyoruz. Onları tekrar kazanmamız gerek."

İstanbul'a döndüğümün ertesi günü okuduğum bir haberde, Kral Charles'tan sonra İngiltere tahtının ilk adayı olan Cambridge Dükü Prens William ile eşi Galler Prensesi Catherine Middleton'ın, sosyalleşmelerini engellediği gerekçesiyle çocuklarının telefon kullanmasına yasak getirdiği yazıyordu.

♦ Prens George... 12 yaşında

♦ Prenses Charlotte... 10 yaşında

♦ Prens Louis... 7 yaşında

Birkaç gün sonra ise Sussex Düşesi Meghan Markle, çocukları Archie ile Lilibet'in dijital çağda büyümelerine dair endişelerini dile getirdi.

Ailenin nadir paylaşılan fotoğraflarından biri, birkaç yıl öncesine ait...

Meghan Markle, bu konudaki düşüncelerini şu şekilde ifade etti; "Çocuklarımız Archie; 6, Lili ise henüz 4 yaşında. Neyse ki sosyal medya için henüz çok küçükler ama o günün geleceğini biliyoruz. Birçok ebeveyn gibi biz de teknolojinin faydalarını nasıl benimseyip tehlikelerine karşı nasıl korunacağımızı sürekli düşünüyoruz.

Hemen akabinde bir haber daha okudum.

Haberde; 1 milyar 400 milyon dolarlık servetiyle dünyanın en zengin futbolcusu olan Cristiano Ronaldo'nun 15 yaşındaki oğlu Jr.'a cep telefonunu yasakladığı yazıyordu. Nedeni de şuydu; Ronaldo, kendisi gibi futbolcu olan oğluna bir cep telefonu almış. Oğlunun sosyal medyada bir günde 1 milyon takipçisi olduğunu görünce, bu yaşta bu kadar ilgi görmenin, okul ve futbol motivasyonunu bozacağını düşünerek telefonu geri almış.

Elbette kraliyet ailesinin ve Cristiano Ronaldo'nun tuzunun kuru olduğunu düşünmek yersiz olmayacaktır. Zira ev dışındayken çocuklarının nerede olduğunu merak edecek değiller. Yanlarında korumalar, yardımcılar olduğundan dolayı, gözleri arkada kalmıyor.

Çocukların cep telefonu kullanımı, yararlarının yanı sıra zararları açısından da günümüz ebeveynlerini düşündüren bir konu. Çocukların kaç yaşından sonra cep telefonu olmalı yönündeki tartışma oldum olası süregeliyor.

Ebeveynleri, çocuklarının sosyal medyayla uzun süreler haşır - neşir olup sosyalleşememe ve uygunsuz içeriklere maruz kalma risklerinden dolayı bir hayli kaygılansalar da onlara cep telefonu almak kaçınılmaz oluyor.

Türkiye'de bir çocuğa kaç yaşındayken cep telefonu alınacağı, ebeveynlerin vermesi gereken bir karar. Uzmanlar, genellikle çocuğun sorumluluk bilinci, olgunluk seviyesi ve ihtiyacına göre hareket edilmesini tavsiye ederken, okullarda ise dikkat dağıtıcı etkileri nedeniyle cep telefonu kullanımına, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından getirilen kısıtlama ve yasaklar bulunuyor.

Okul İçi Yasak: Öğrencilerin sınıf içinde cep telefonu başta olmak üzere bilişim araçlarını bulundurmaları (pedagojik amaçlar dışında) yasaklanmıştır.

Kreş ve Anaokulları: Kreş veya anaokullarına cep telefonu veya tablet getirilmesi genellikle yasaktır.

Çocukların % 98.2'si cep telefonunu düzenli olarak kullandığını ifade etmiştir. Cep telefonunu düzenli kullanan çocukların % 32.6'sı, cihazlarını en az 30 dakikada bir kontrol ettiğini dile getirdi.

REKLAM

Peki çocukların sosyal medya kullanma oranı ne ölçüde?

Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2024 yılı 'Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması' verilerine göre çarpıcı bir tablo ortaya çıkıyor.

Sosyal medya platformlarının çoğu, yasal olarak 13 yaş altındaki kullanıcıların ebeveyn izni olmadan hesap açmasını kısıtlayan kurallara sahiptir. Ancak TÜİK verileri, bu kurala rağmen 6 - 10 yaş grubunda dâhi kullanımın çok yaygın olduğunu gösteriyor.

REKLAM

Resmi Eurostat verilerinde, küçük yaş grupları (6 - 15 yaş) için sosyal medya kullanımı oranı doğrudan verilmese de, bu konuda genel bilgiler bulunuyor.

• Erken Kullanım Yaşı: Bazı Avrupa ülkelerinde ilk internet kullanım yaşının 8'e kadar düştüğü rapor edilmiştir. Bu, çocukların internete ve dolayısıyla sosyal medya platformlarına erişiminin erken yaşlarda başladığını göstermektedir.

• Problemli Kullanım: Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölge Ofisi'nin 'Okul Çağındaki Çocukların Sağlık Davranışları' çalışması, özellikle 13 yaşındaki çocuklarda problemli sosyal medya kullanımının yaygınlaştığını ortaya koymuştur.

Bu veriler, genç yaş grubunda sosyal medya kullanımının neredeyse tam doygunluğa ulaştığını, çocuk yaşlarda da kullanımın yaygın olduğunu ve ülkeler arasında ciddi farklar bulunabildiğini göstermektedir.

REKLAM

Uzmanlar, sosyal medyayı tamamen yasaklamak yerine, ebeveynlerin çocuklarına bilinçli sosyal medya kullanımı alışkanlıkları kazandırmasını, yaşa uygun sınırlamalar koymasını ve onlarla dijital dünyadaki riskler hakkında aktif iletişim kurmasını öneriyor. Aynı uzmanlar, sosyal medya bağımlılığının zararlarının oldukça yüksek olduğunu da dile getiriyor.

Cep telefonunun çocukların sosyal ilişkilerini güçlendirmesindeki rolü yadsınamaz. Örneğin; düzenli olarak görmediği aile üyeleri ve arkadaşlarıyla iletişimde kalmasını sağlar. Cep telefonu, çocukların eğitim - öğretim sürecine katkı sağlayıcı bir rol oynayabilir. Çocuğun arkadaşları ve öğretmenleriyle aktif iletişimde olması, sorumluluk paylaşımı gibi kişisel becerilerini geliştiren faydalar sağlayabilir.

Elbette bir de madalyonun öteki yüzü bulunuyor. Bağımlı hale gelecek kadar cep telefonu kullanmanın zararları, ebeveynleri bir hayli kaygılandırıyor.

REKLAM

UZMANLARIN UYARILARI

♦ DEPRESYON VE ANKSİYETE

Araştırmalar, birden fazla sosyal medya platformu kullanmanın depresyon ve anksiyete belirtileriyle doğrudan ilişkili olduğunu göstermektedir. Sürekli kıyaslama ve olumsuz geri bildirimler, çocuklarda olumsuz duyguları tetikleyebilir.

♦ DÜŞÜK BENLİK SAYGISI VE KIYASLAMA

Çocuklar, sosyal medyada gördükleri, filtrelenmiş ve idealize edilmiş "mükemmel" hayatlar, vücutlar veya başarılarla kendilerini kıyaslar. Bu durum, benlik saygısının düşmesine, kötü vücut imajı gelişimine ve yetersizlik hislerine yol açabilir.

♦ SOSYAL BASKI VE ONAYLANMA KAYGISI

Çocuklar, paylaşımlarının yeterli sayıda beğeniye ulaşıp ulaşmayacağı veya takipçileri tarafından kabul görüp görmeyeceği konusunda sürekli endişe duyabilir. Bu durum, öz saygılarını dış onaya bağımlı hale getirir.

♦ İZOLASYON VE YALNIZLIK

Sosyal medya, arkadaşlarıyla iletişim kurmanın bir yolu olsa da, aşırı kullanım gerçek hayattan geri çekilmeye ve yakın, derinlikli ilişkilerden mahrum kalmaya neden olabilir.

♦ UYKU BOZUKLUKLARI

Gece saatlerinde cihaz kullanımı ve mavi ışığa maruz kalma, çocukların uyku düzenlerini bozar ve kalitesiz uykuya neden olur. Kaliteli uyku, psikolojik sağlık için elzemdir.

♦ FİZİKSEL SAĞLIK SORUNLARI

Uzun süreli hareketsizlik ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları, obezite riskini artırır. Ayrıca, uzun süreli ekran kullanımı göz hastalıklarına ve postür bozukluklarına yol açabilir.

♦ OKUL BAŞARISINDA DÜŞÜŞ

Sosyal medyaya ayrılan zamanın artması, ders çalışmaya ayrılan zamanı azaltabilir ve okul performansının düşmesine neden olabilir.

♦ GÜVENLİK VE GELİŞİMSEL RİSKLER

Çocukların dijital okuryazarlık ve mahremiyet bilinci tam olarak gelişmediği için çevrimiçi ortamlar ciddi güvenlik riskleri barındırır.

♦ SİBER ZORBALIK

Çocukların sosyal medyada karşılaştığı en büyük risklerden biri, tehdit, alay veya dışlanma şeklinde gerçekleşen siber zorbalıktır. Bu, ciddi psikolojik travmalara yol açabilir.

♦ UYGUNSUZ İÇERİĞE MARUZ KALMA

Algoritmalar, çocukları bazen tartışmalı, şiddet içeren veya uygunsuz / müstehcen içeriğe yönlendirebilir.

♦ ÇEVRİMİÇİ İSTİSMAR RİSKİ

Çocuklar, sosyal medyada tanıştıkları ve kendilerini gizleyen yetişkinler (pedofiller) tarafından istismar, şantaj veya tehlikeli durumlara sürüklenme riski altındadır. Çocukların, % 80'e yakını, çevrimiçi konuştuğu kişinin yetişkin olduğunu anlayamamaktadır.

♦ MAHREMİYET VE KİMLİK SORUNLARI

Çocukların kişisel bilgi ve konumlarını paylaşması, yabancılar tarafından takip edilme ve kimlik hırsızlığı riskini artırır. Ayrıca, takipçi kazanmak için sahte kimlik yaratma çabası, gençlerde kimlik karmaşasına neden olabilir.

REKLAM

Haberi hazırlarken, TUİK verilerinde çarpıcı bir detay karşıma çıktı. Türkiye'de; çocuk nüfusu, 90 yıl içinde % 18.4 oranında azaldı. 2080'de ise çocuk nüfusunun genel nüfus içindeki oranının sadece % 19 olacağı ön görülüyor. Bu da nüfusumuzun bir hayli yaşlanacağı anlamına geliyor.