Avrupa'da kadınlar için zorunlu askerlik neden yaygınlaşıyor?

Son 10 yıldır, kimsenin zorla askere alınmamasını sağlayacak kadar gönüllü var, ancak Danimarka daha fazla gencin askerlik hizmeti yapmasını istiyor, bu nedenle bu durum önümüzdeki yıllarda değişebilir.

Genç Danimarkalı kadınlar arasında askerlik hizmetine katılım konusundaki görüşler farklı.

"Ölmek istemiyorum. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) de istemiyorum. Ayrıca, bir kadın olarak savaş meydanındaki hayattan da korkuyorum," diyor dört yıl içinde askere alınma kurasına girmek zorunda kalacak Isabella.

Askeri değerlendirme merkezinde gönüllü olarak askerlik hizmetine katılan 19 yaşındaki Sarah, "Öncelikle yalnızca erkeklerin yapabileceği bir şey olarak görülen bir şeye dahil edilmemiz güzel," diyor.

Bu, 1998'den beri kadınlar için mümkün ve geçen yıl askerlik hizmetini tamamlayanların dörtte birini kadınlar oluşturdu.

İLK ADIM NORVEÇ'TEN GELMİŞTİ

Avrupa'da cinsiyet ayrımı gözetmeyen askerlik uygulamasını başlatan ilk ülke olan Norveç 2013 tarihli bu kararını kısmen, tüm vatandaşların aynı hak ve sorumluluklara sahip olması gerektiği inancına dayandırdı.

İsveç, Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesinin ardından 2017'de Norveç'in yolunu izledi ve 2020'de Hollanda, erkeklerin yanı sıra kadınların da askere alınmasını öngören bir yasa çıkardı. Ancak Hollanda'da çağrıya katılım herkes için gönüllülük esasına dayanıyor.

Son zamanlarda, birçok kişi tarafından Rus saldırganlığının en olası hedefleri olarak görülen Baltık ülkeleri (Estonya, Letonya ve Litvanya), kadınların askere alınması konusunu tartışmaya başladı.

Estonya Askeri Akademisi'nde araştırmacı olan Eleri Lillemäe, "Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik 2022'deki saldırısı bu tartışmayı değiştirdi" diyor:

"Sanırım bu, kimsenin beklemediği bir şeydi."

Letonya Savunma Bakanı Andris Spruds, kadınların 2028'den itibaren askere alınması için çabalıyor. Bunun birçok nedeni olduğunu söylüyor:

"Çünkü saldırgan bir ülkenin yanında yaşıyoruz. Kapsamlı savunmamızı güçlü bir şekilde artırmamız gerekiyor.

"Ayrıca vatandaşlarımızın ulusal savunmayı ve ulusal güvenliğimizi güvence altına almada eşit hak ve sorumluluklara sahip olmasını sağlamamız gerekiyor.

"İşte bu yüzden, prensipte, evet, bir bakan olarak, cinsiyet ayrımı gözetmeyen bir yaklaşımı destekliyorum."

DÜŞEN DOĞUM ORANLARI

Ancak askerlik hizmetine çağrılacak genç erkek havuzunun azalması da bir sorun.

Nüfusu iki milyondan az olan bir ülkede her çocuk önemlidir.

Letonya'nın doğurganlık oranı - bir kadının doğurduğu ortalama çocuk sayısı - 1,36'ya düştü.

Bir nüfusun istikrarlı kalması için 2,1'lik bir oran gerekiyor.

Aynı eğilim diğer Baltık ülkelerinde de gözlemleniyor; Estonya ve Litvanya'nın oranları sırasıyla 1,31 ve 1,18.

Eleri Lillemäe'ye göre, Baltık ülkelerinde kadınların askere alınması sayısal açıdan kaçınılmaz:

"Sorun yaklaşık 2040 yılında ortaya çıkacak, çünkü son iki veya üç yılın doğum grupları o kadar düşük ki, aynı güvenlik durumunda kalırsak, yeterli insanımız olmayacak."

Kendi ülkesi Estonya'yı örnek veriyor: Estonya şu anda, fiziksel olarak en uygun adayları seçerek uygun gruplardaki genç erkeklerin yaklaşık %40'ını askere alıyor.

Asker sayısını aynı tutmak isterlerse, 2040 yılına geldiklerinde tüm erkek çocuklarının yaklaşık %90'ının askere alınması gerekecek.

"Ya askere aldığımız kişilerin sayısını genişletmeliyiz ya da başka yollar bulmalıyız" diyor Lillemäe.

Litvanya'da kadınların askere alınması konusu kamuoyunda tartışılıyor, ancak Letonya'da olduğu gibi politikacılar bölünmüş durumda.

Finlandiya gibi, üç Baltık ülkesinde de erkekler için zorunlu askerlik hizmeti varken, kadınlar katılıp katılmamayı seçebiliyor.

Rusya'nın Kaliningrad bölgesine komşu olan Polonya, 2026'dan itibaren tüm erkekler için askeri eğitimi yeniden başlatmayı planlıyor ve kadınların da gönüllü olabilmesini sağlamak istiyor.

UKRAYNA ÖRNEĞİ

Eleri Lillemäe'ye göre, Ukrayna'daki savaş, kadınları savaşa hazırlamanın önemini ortaya koydu. Ukrayna Savunma Bakanlığı, 70 binden fazla kadının silahlı kuvvetlerde görev yaptığını ve bunların 5 bininin cephede olduğunu belirtti.

Lillemäe "Bunlar kadınların askerlik hizmetinde ne kadar gerekli olduğunun, ülke çok zor bir durumdayken herkesin ne kadar katkıda bulunması gerektiğinin en iyi göstergesi oldu" diyor.

Ancak Ukrayna'da askeri personel sıkıntısına rağmen, bugüne kadar hiçbir politikacı kadınların zorunlu olarak askere alınmasını talep etmedi.

Bu kadınların tamamı gönüllü olarak orduya katıldı.

Ukrayna'daki savaş NATO'nun, Avrupa'nın savunmasında oynadığı önemli rolün altını çizdi.

Kısmen ABD Başkanı Donald Trump'ın baskısı altında, NATO üyeleri bu yaz Lahey'de düzenlenen bir zirvede savunma harcamalarını artırmayı kabul etti.

Ancak Avrupa ülkeleri, artık kendilerini savunmak için ABD'ye güvenemeyeceklerinin ve kendi kendilerine yetebilmeleri gerektiğinin de farkındalar.

Reuters

Almanya şu anda 2026 yılında gönüllü askerlik hizmetini başlatma önerilerini tartışırken, Fransa mevcut gönüllü askerlik programını çatışma eğitimine daha fazla ağırlık verecek şekilde yenilemek istiyor.

Askerlik hizmetinin niteliği ve süresi ülkeden ülkeye değişiyor; bazı ülkeler askere alınan kişileri daimi askeri birliklere yerleştirirken, diğerleri ayrı olarak eğitiyor.

Zorunlu hizmete yönelik kamuoyu desteği de değişkenlik gösteriyor.

Avrupa Dış İlişkiler Konseyi tarafından Mayıs 2025'te yaptırılan bir anket, Fransa, Almanya ve Polonya'da toplumun büyük kısmının zorunlu askerlik hizmetinin geri getirilmesini ya güçlü bir şekilde desteklediğini ya da destekleme eğiliminde olduğunu ortaya koydu.

Kadınların zorunlu askerliği söz konusu olduğunda, Danimarka'da muhalefet sessiz kalırken, Baltık ülkelerinde yapılan anketler sadece küçük bir azınlığın bu fikri desteklediğini gösteriyor.

Savunma Bakanı Andris Spruds, "Letonya toplumu elbette bunu tartışıyor ve şu anda Letonya toplumunun çoğunluğu böyle bir yaklaşım konusunda oldukça çekingen" dedi.

Ancak Letonya'nın Estonya ve Litvanya'dan çok daha yavaş bir şekilde erkekleri yeniden askere almaya başladığına dikkat çekiyor.

"Letonya'da zorunlu askerlik ancak 2023 yılında yeniden uygulamaya konuldu. Yani bu da biraz zaman aldı."

KADINLARIN GÜVENLİĞİ

Bir diğer konu ise altyapı.

Çoğu ordunun birdenbire çok daha fazla askeri bünyesine alma kapasitesi yok.

Kışlaların inşa edilmesi ve eğitmenlerin eğitilmesi gerekiyor.

Erkekler için tasarlanan standart kıyafetler kadın bedenine uygun olmadığından yeni üniformalar ve sırt çantaları da satın alınmak zorunda.

Ordunun erkek egemen kültürüne ve orduların kadınlar için güvenli bir alan olup olmadığına ilişkin sorular da gündeme geliyor.

Danimarka Kadın Derneği Başkanı Louise Vinter Alis, "Danimarkalı kadın gazilerin örgütüyle toplantılar yaptık ve onlara göre Danimarka ordusunda kadın olmak hiç de kolay değil. Toksik ortamla ilgili sorunlar var" diyor.

Danimarka Savunma Bakanlığı tarafından 2023 yılında gerçekleştirilen bir anket, Danimarka ordusundaki kadınların %20,3'ünün son 12 ay içinde rıza dışı cinsel ilgi veya tacize maruz kaldığını ortaya koydu.

Bakanlık, istismarı ortadan kaldırmak için çabalarını sürdüreceğini belirtirken, istismara uğrayan kadınların oranının Danimarka toplumunun geneline göre daha düşük olduğuna dikkat çekti.

Baltık Denizi'nin diğer tarafında Letonya'da Savunma Bakanı Andris Spruds, Letonya ordusunun kadınlar için tehlikeli bir yer olmadığından emin. Ne şu anda gönüllü olarak görev yapanlar (tüm askeri personelin %18'i) ne de gelecekte askere alınabilecek olanlar için böyle bir tehlike olduğu düşünülüyor.

Kadınların askere alınması uluslararası alanda oldukça nadir.

2019 yılında Pew Araştırma Merkezi, İsrail ve Kuzey Kore'de ve en az dört Afrika ülkesinde herkesi kapsayan askerlik hizmetinin mevcut olduğunu bildirdi. Bunlar, Eritre, Mali, Fas ve Tunus.

Genellikle askerlik hizmetini yerine getiren erkek ve kadınlar yedek güçlerin bir parçası olur ve sonraki yıllarda daha ileri eğitim için çağrılabilirler veya savaş zamanında savaşmaları istenebilir.

Avrupa'daki pek çok kişi için zorunlu askerlik konusu, hele de kadınların zorunlu askerliği, aniden ortaya çıkmış gibi görünüyor.

Buna rağmen Eleri Lillemäe hala işlerin olabileceği kadar hızlı gelişmediğini düşünüyor:

"Danimarka çok hızlı bir karar aldı ve şaşırtıcı derecede hızlı bir şekilde harekete geçti. Ancak diğer ülkelerde çok laf var ama eylem yok."