Birleşik Krallık'tan çıkış: Batı Balkanlar gerginliğin yeni merkezi mi?
Rusya-Ukrayna Savaşı'nda ABD'nin Rusya ile masaya oturması ve birçok konuda Avrupa ile Ukrayna'dan desteğini çekmesinin ardından başta Birleşik Krallık olmak üzere birçok Avrupalı lider, bir diğer gerginlik noktası olarak Batı Balkanları gösteriyor. Sırbistan ve Kosova arasında tırmanan gerginliğin Rus lider Putin tarafından 'istikrarsızlık yaratmak' amacıyla daha da körükleneceği öne sürülürken, Birleşik Krallık; Sırbistan, Kosova, Bosna Hersek, Kuzey Makedonya, Arnavutluk ve Karadağ'ın Avrupa Birliği üyesi olmasını öneriyor.
ABD Başkanı Donald Trump'ın Başkan seçilmesinden sonra ABD dış politikasını keskin bir şekilde değiştirmesi ve Rusya-Ukrayna Savaşı'nı bitirmek amacıyla Rus lider Putin'le görüşüp, ilan ettiği gümrük vergileriyle tarihsel müttefiki olan Kanada ve Avrupa'yla olan bağını koparması; dünya siyasetini ve dengesini her açıdan sarstı.
Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı David Lammy'e göre -zaten gergin olan- ancak değişen dengelerin ardından daha da kritik bir sürece giren Belgrad, Kosova ve Saraybosna'da alarm zilleri çalıyor.
Avrupa'nın dikkati Ukrayna'ya odaklanmışken, Batı Balkanlar'da gerilimin tırmandığını belirten Lammy, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in eski Yugoslavya'daki fay hatlarını 'daha da istismar etmek için' kullanacağını öne sürüyor.
"Çözüm AB üyeliği"
Birleşik Krallık, Rus etkisini önlemek için bölgedeki altı devletin de, -Sırbistan, Kosova, Bosna Hersek, Kuzey Makedonya, Arnavutluk ve Karadağ- AB'ye katılması için baskı yapıyor.
Lammy bölgeye yaptığı bir ziyaret sırasında POLITICO'ya verdiği demeçte, "Avrupa'da savaşın yaşandığı ve Rusya'nın bölgeye uzun süredir müdahale ettiğini gördüğümüz bu dönemde, gözünüzü hala aşılmayı bekleyen eski sorunların bulunduğu Batı Balkanlar'dan ayırırsanız aptallık etmiş olursunuz" dedi.
"Putin'in buradaki çıkarı bölgeyi istikrarsız tutmak. Batı Balkanları oluşturan ülkeleri diken üstünde tutmak, istikrarsızlaştırılmış bir nüfusa sahip olmak ve siber ve hibrid bir savaş yürütmek onun çıkarına."
Altı Batı Balkan ülkesinin tamamı, AB üyesi olmayı hedef olarak belirlemiş durumda. Ancak bu süreçte hem kendi içlerinde hem de komşularıyla önemli zorluklarla karşı karşıyalar. Örneğin Bosna-Hersek, ülkenin üçlü cumhurbaşkanlığının Sırp üyesi Milorad Dodik'in ayrılıkçı politikaları nedeniyle tutuklanmakla karşı karşıya. Dodik, tutuklanma tehdidi nedeniyle Bosna Hersek içindeki Sırp Cumhuriyeti bölgesinden çıkamıyor.
Sırbistan Kosova'yı Sırp azınlığa baskı uygulamakla suçlarken, Kosova da Sırbistan'ı kendi topraklarındaki şiddetten sorumlu tutuyor.
"Rusya'nın amacı bölgeyi istikrarsızlaştırmak"
Dış politika uzmanları ve Avrupalı bakanlar, Kremlin'in Balkanlar'da daha fazla huzursuzluk yaratmak için köklü etnik ve dini gerilimlerden faydalanmaya çalışacağından, Rusya'nın kendi çıkarlarını sağlamlaştıracağından ve AB'nin arka bahçesinde daha fazla sorun yaratacağından korkuyor.
Lammy, Sırbistan'ın -demokratik gerilemesine, Rusya'ya yakınlaşmasına ve Kosova'yı tanımayı reddetmeye devam etmesine rağmen- 2009 yılında başlattığı AB'ye katılım sürecini gerçekten istediğine inanıyor:
"Ancak bu noktaya nasıl, ne kadar hızlı ve ne kadar ciddi bir şekilde ulaşılacağı konusunda farklı bakış açıları var. Alternatif bir vizyon var ve bu daha karanlık bir vizyon. Oligarşiye, yolsuzluğa, ağır devlet kontrolüne, çok daha fazla polis devletine işaret eden bir pozisyon. Böyle bir vizyon da var ve bunlar dünyanın bu bölgesinde tartışılıyor."
Sırbistan'ın bloğa katılmak için aşması gereken büyük engeller Belgrad sokaklarında açıkça görülüyor. Kısa bir süre önce Dodik'i kollarını açarak karşılayan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić liderliğindeki giderek otoriterleşen hükümet, Sırbistan'da daha önce hiç görülmemiş ölçekte bir protesto dalgası tarafından ciddi bir şekilde sınanıyor.
Bu protesto dalgaları, Sırbistan Başbakanı Milos Vucevic'in istifa etmesine yol açtı.
Kosova ve Sırbistan arasında gerilim yükseliyor
Kosova'nın 2021'den bu yana görevde olan Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani, "çılgın hegemonyacı komşuları" olarak tanımladığı Sırbistan ile ilişkilerde her şeyin yolunda gitmediğini açıkça ifade ediyor.
Son dönemdeki parlama noktaları arasında 2023 yılında Kosova'nın kuzeyindeki Banjska köyünde bulunan bir Sırp Ortodoks manastırının zırhlı araçlardaki silahlı kişiler tarafından kuşatılması da yer alıyor. Kosova'nın Sırbistan'ı suçladığı ancak Belgrad'ın reddettiği şiddetli çatışmada bir polis ve üç Sırp saldırgan öldürüldü.
Kosovalı lider, "İstikrarsızlaştırma peşindeki bu otokratlar istediklerini yapabilirlerse, bu bölgede gerilim çok ama çok hızlı bir şekilde tırmanabilir. Dolayısıyla önleme ve caydırıcılık kilit önem taşıyor ve Putin'in istediğini yapmasına izin vermemeliyiz. Vučić çok uzun zamandır Putin'in dümen suyunda dans ediyor. Ülkesini nereye götürmek istediğine karar vermesinin zamanı geldi" dedi.
Bosna-Hersek'te, ülkenin Sırplar tarafından yönetilen cumhuriyetinin lideri Dodik, bölgenin tekrar savaşa sürüklenmesini engellemek için oluşturulan uluslararası barış elçisinin emirlerine karşı geldiği gerekçesiyle bir yıl hapis cezasına ve altı yıl kamu görevinde bulunma yasağına mahkum edildi. O zamandan beri ülke çapındaki tutuklama emrinden kaçarak Sırbistan'da Vučić ve Moskova'da Putin tarafından karşılandı.
Belgrad'ın ülkesindeki Sırplara baskı yapmakla suçladığı Kosova Başbakanı Albin Kurti, Sırbistan'ın Osmani'nin "şeytan üçgeni" olarak adlandırdığı Rusya, Çin ve İran ile artan işbirliğini gerekçe göstererek uzun zamandır "yeni bir savaş tehdidinin" gerçek olduğu uyarısında bulunuyor. Vučić ayrıca Kosova'nın Sırp toplumuna adaletsiz davrandığını iddia ederek bölgede yeni bir çatışma alametini sık sık tekrarladı.
Kosova Gücü olarak görev yapan 29 ülkeden NATO liderliğindeki birlikler, kırılgan barışın korunması için hayati önem taşıyor.
Osmani, Sırbistan'ın Kosova'daki son genel seçimlere müdahale ettiğini; Kosova sınırındaki "Sırp-Rus İnsani Yardım Merkezi "nin aslında bir "Rus casusluk merkezi" olduğunu; ve Moskova'nın Ukrayna'yı işgalinden bu yana Batı Balkanlar'da dezenformasyon için harcadığı miktarı üç katına çıkardığını iddia ediyor.
