Gökyüzüne açılan evler: Çatalhöyük'te evler neden çatıdan girilerek kullanılıyordu?
Binlerce yıl öncesine uzanan bir yerleşim yeri: Çatalhöyük. Bu antik kentte evlerin kapısı yerde değil, gökyüzüne bakıyordu. Peki, neden insanlar evlerine çatılardan giriyordu? Sıradışı bu mimari tercihin ardında hem güvenlik hem de inançlar yatıyor...
Kapısız evler, sokaksız bir kent ve gökyüzünden gelen ziyaretçiler... Neolitik dönemin en çarpıcı yerleşimlerinden Çatalhöyük’te yaşam, bildiğimiz anlamda değildi. Çatılardan girilen evler sadece mimari bir detay değil, bambaşka bir yaşam biçiminin ipuçlarıydı.
KENT MİMARİSİNDE FARKLI BİR YAKLAŞIM
Neolitik dönemin en dikkat çekici yerleşimlerinden biri olan Çatalhöyük, M.Ö. 7100-5950 yılları arasında Anadolu’da kurulmuş, sıra dışı şehir planlamasıyla öne çıkan bir topluluktur. Buradaki evler, günümüz yapı anlayışının aksine, çatıdan girilen bir yapıya sahiptir.
Evler arasında sokaklar bulunmaz; tüm yapılar bitişik düzende inşa edilmiştir ve insanlar yaşam alanlarına çatıdaki bir açıklıktan girip çıkmışlardır. Bu tercih yalnızca mimari değil, aynı zamanda sosyal, kültürel ve güvenlikle ilgili nedenleri de yansıtır.
GÜVENLİK VE KORUNMA AMAÇLI TASARIM
Çatalhöyük’te evlere çatıdan giriş yapılmasının başlıca nedenlerinden biri, topluluğun güvenlik kaygılarıdır. Olası tehditler karşısında sokakların olmaması ve girişlerin yukarıdan sağlanması, yerleşim alanını dışarıdan gelen saldırılara karşı daha dayanıklı hale getiriyordu.
Böylece topluluk, kendi içine kapalı ama bir o kadar da korunaklı bir yaşam sürdürebiliyordu. Çatılar aynı zamanda yürüyüş alanı olarak da kullanılıyordu; bireyler çatıdan çatıya geçerek dolaşıyorlardı.
İKLİMSEL VE PRATİK NEDENLER
Çatıdan giriş, aynı zamanda iklimsel koşullarla da yakından ilişkilidir. Merkezi Anadolu’nun iklimine uygun şekilde tasarlanan bu yapı formu, iç mekânın sıcaklık dengesini korumada etkili oluyordu.
Ayrıca evlerin tek odalı olması ve çatıların gündelik yaşamda da aktif kullanılması, mimarinin sadece bir barınma değil, çok amaçlı bir yaşam alanı sunma görevini de üstlendiğini gösteriyor.
