Karabasan nedir? Tedavi yöntemleri nelerdir?
Halk arasında karabasan olarak bilinen uyku felci, birçok kişinin uykularını kabusa çeviren bir rahatsızlık olarak bilinir. Sağlıklı ve ideal bir uyku için tedavi edilmesi zorunlu olan bir durum olan karabasanın öncelikle belirtilerini bilmek gerekir. İşte detaylar...
Geceleri aniden gelen korku ve hareketsizlik hissi, uykularınızı kabusa çeviriyor olabilir. Karabasan tedavisi ise sanıldığı kadar karmaşık bir durum değildir.
KARABASAN (UYKU FELCİ) NEDİR?
Uyku felci veya halk arasındaki ismiyle karabasan, rüya görülen evre olan REM uykusu sırasında uyanık veya uykuya yeni dalındığı an beynin vücudu kilitlediği, kişinin hem hareket edemediği hem de konuşamadığı uykudaki geçici felç anıdır. Uyku felcinin fiziksel açıdan kişiye bir zararı olmasa da bazı kişiler için psikolojik olarak korkutucu olabilmektedir.
Uykunun aşamalarında vücut, bir rüyayı gerçekleştirmenizi engelleyebilecek geçici bir felç durumuna girer. Uyku esnasında bu durum normaldir fakat uykuda olunduğu için kişi bunun farkında olmayabilir. Uyandıktan sonra birkaç saniye sürse de felçli olma hissi, hareket edememe ve konuşamama durumu kişileri rahatsız edebilmektedir.
KARABASAN NEDEN OLUR?
Uyku felcinin en önemli tetikleyici nedeni uyku düzensizliğidir.
Bu nedenle;
- Uyku düzeni bozuk olanlarda,
- Vardiyalı çalışanlarda,
- Depresyon yaşayanlarda,
- Bazı ilaçları kullananlarda karabasan daha sık görülebilir.
Halk arasında uyku hastalığı olarak bilinen narkolepsinin belirtileri arasında karabasan da bulunur. Bir uyku bozukluğu olan narkolepside kişi gün içerisinde baş etmesi zor uyku atakları yaşar ve gün içinde kendisini her zaman halsiz hisseder. Uyku düzeni, non-REM (göz hareketinin olmadığı uyku evresi) ve REM (göz hareketinin olduğu, rüya görülen uyku evresi) şeklinde birbirini takip eden süreçlerden oluşur.
Narkolepsi olanlar uykuya doğrudan REM ile başlar. Bu kişiler tüm uyku süresi boyunca daha fazla REM yaşadıkları için bazen sık sık rüyalar görebilir. Bazen de ‘uyku felci’ denilen durum ile karşılaşılır. Bu durumda kişi uyanma sırasında kısa süreli ‘felç’ yaşayabilir ve bazen serçe parmağını bile hareket ettiremez.
KARABASAN NEDEN GELİR?
Halk arasında karabasan olarak bildiğimiz uyku felci, geniş çaplı bir uyku probleminin işareti sayılır. Karabasana neden olan durumların en başında uyku düzeninde bozukluk, kronik stres, yoğun çalışma saatleri, yemek yedikten hemen sonra uyumak, depresyon ve sigara-alkol kullanımı gelir.
- Yemek yedikten sonra uyumak
- Yoğun ve düzensiz çalışma saatleri
- Gün içerisinde uyuma eğilimi
- Uyku düzeninin olmaması
- Jet lag
- Narkolepsi
- Stres
- Depresyon
- Yaşam tarzının ya da ortamın ani bir şekilde değişmesi
- Uyku sorunu yaşanma durumunda kullanılan ilaçların etkisi
- Aç uyumak
- Aşırı sigara ve alkol kullanımı
- Sırt üstü uyumak
- Genetik faktör
KARABASAN KİMLERE GELİR?
Karabasan, stres altında olan ve uyku düzeninde problemler yaşayan kişilerle birlikte genellikle uyku düzeni olmayan, gün içerisinde aşırı uyuyan, stres altında çalışan, vardiyalı çalışma düzenine sahip olan, aşırı sigara-alkol tüketen ve ailesinde uyku felci geçmişi olan kişilerde daha yaygın olarak görülebilir.
KARABASAN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Karabasan belirtileri birçok kişide aynı şekilde ortaya çıkar. Karabasanın yaygın görülen belirgin semptomları nefes darlığı, korku ve panik hissi, halüsinasyonlar, odanın içinde başka birisinin varlığını hissetmek, ölüm korkusu ve aşırı terlemedir. Bu belirtilerin varlığı kişiyi psikolojik anlamda olumsuz etkiler ancak uyku felcinin yarattığı belirtileri bilmek, yaşandığında sakinleştiren ve rahatlatan bir durumdur.
Karabasan belirtileri genel olarak şu şekilde açıklanabilir:
- Nefes darlığı çekmek
- Aniden gelen korku ve panik duygusu
- Yatarken ittirilme ya da bastırılma hissinin olması
- Odanın içerisinde bir varlığın olduğunu hissetmek
- Uyku esnasında ya da hemen sonrasında halüsinasyonlar görmek
- Göğüs kafesi üstünde baskı oluşması
- Ölüm hissine kapılmak
- Aşırı terleme
Karabasan (uyku felci) esnasından ani duyguların geçişi yoğun bir şekilde oluşabilir. Normal zamanda fark edilmeyen seslere aşırı tepkiler verilebilir. Bu durumdan çıkmanın yollarından bir tanesi kişinin kendini hareket ettirmesidir. Bunun yanına uyku felci acil müdahale gerektirmeyebilir. Nadir de olsa halüsinasyonlar uyandıktan sonra da devam edebilmektedir.
KARABASAN (UYKU FELCİ) CİDDİ BİR RAHATSIZLIK MI?
Karabasan yani uyku felci yaşandığı durumda ölüm korkusu gibi hisler doğabilmektedir. Fakat uyku felci (karabasan) ciddi bir problem olarak kabul edilmez. Sık görülmesi durumunda kişiyi psikolojik olarak etkileyerek kaygı ve anksiyetenin oluşmasına sebep olabilir.
KARABASAN TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?
Uyku felci için uygulanabilecek tedavi yöntemlerinden bir tanesi terapi desteği almaktır. Uyku düzeni olmayan kişiler üzerinde bu durum fayda sağlayabilir. Öncelikle karabasan yaşayan kişinin uzman bir doktordan görüş alması gerekmektedir. Uzman doktor, uyku felcinin sebebini araştırır ve bunun üzerine çalışır. Bu durumun altında yatan en önemli neden strestir. Bu yüzden uzman doktor sizi psikolog ya da psikiyatriste yönlendirebilir.
