Kimse izlemiyor olsa bile kurallara uyanlardan mısınız? Bunun altında yatan sebep sizi çok şaşırtacak!
Kimse izlemezken bile kurallara uyan insanlar var. Yeni bir araştırma, bu davranışın sandığımızdan çok daha yaygın olduğunu gösteriyor. İşte detaylar!
Yeni bir araştırma, insanların yaklaşık dörtte birinin, gözle görülür bir ceza ya da ödül olmamasına rağmen kurallara körü körüne uyduğunu ortaya koydu. Nottingham Üniversitesi’nden Simon Gächter’in liderliğinde yürütülen bu deneyler, geleneksel “çıkar odaklı insan” anlayışını sorgulatıyor.
ZARARINA DA OLSA KURALLARA UYANLAR
14 binden fazla kişinin katıldığı deneylerde, katılımcılara basit ama yönlendirici görevler verildi: örneğin, trafik ışığında yeşil yanmadan geçmemek gibi. İlginç olan şu ki, kurala uymak çoğu zaman maddi kayba neden oluyordu. Buna rağmen katılımcıların büyük bölümü kurallara sadık kaldı. Hatta yüzde 25'lik bir kesim, hiçbir dış etki olmadan daima kurallara uydu.
CEZA YOKSA BİLE İTAAT
Deneyde kimsenin onları izlemediği bilgisi verilmesine rağmen, çoğu kişi kuralı bozmadı. Bu da insanların sadece ceza korkusuyla değil, içselleştirilmiş değerler ve toplumsal normlarla hareket ettiğini gösteriyor. Gächter bu durumu “içsel kural saygısı” olarak tanımlıyor: “Bazıları için kural varsa, sorgusuz uyulmalıdır.”
SOSYAL ETKİ VE İSTİSNALAR
Araştırmada, başkalarının kurallara uyması ya da uymaması da denendi. Başkaları kuralı çiğnediğinde, bazı katılımcıların da kural dışına çıktığı görüldü. Bu durum, Milgram’ın meşhur otorite deneyini hatırlatıyor: bir kişi başkaldırınca, diğerleri de cesaret buluyor.
Elde edilen veriler, sadece cezaya değil, normlara dayalı yasaların da etkili olduğunu gösteriyor. Erasmus Üniversitesi'nden Pieter Desmet’e göre, “Çoğu kişi vergisini zamanında ödüyor” gibi ifadeler bile davranışı olumlu yönde etkileyebiliyor. Kurallar, insanlar için sadece sınır değil, aynı zamanda değer göstergesi olabiliyor.
Kaynak: New Scientist
