Ocak ayı verileri de gösterdi ki, hizmet enflasyonu düşüşe direniyor. TÜFE’nin yıllık yüzde 42.12’ye inmesini mal grubu fiyatları aşağı çekerken hizmet grubu fiyatları yukarı itiyor.
➔Ocak ayında enflasyon sepetinin yüzde 69’unu oluşturan malların fiyat artışı yüzde 2.69 olurken, yüzde 31’lik paya sahip hizmetler grubunun fiyat artışı yüzde 10.26’ya yükseldi.
MAL-HİZMET MAKASI ZİRVEDE
➔Yıllık bazda da malların fiyatı yüzde 33.65, hizmetlerin fiyatı yüzde 62,95 oldu. Neredeyse bire iki oranında bir fark oluştu. Mal enflasyonu 100 ise hizmet enflasyonu 187’ye çıktı. Daha önce makas hiç bu kadar açık olmamıştı.
➔Ocak 2024’de mal fiyat artışı yüzde 55.65 iken hizmet enflasyonu yüzde 89.72 idi ve hizmet enflasyonu yüzde 61 daha yüksekti. Bu yükseklik bu ocakta yüzde 87’ye vardı.
➔2023 Ocak ayında da hizmet enflasyonu yüzde 12 daha fazlaydı.
➔2022 Ocak ayına baktığımızda ise bu kez mal enflasyonu hizmet enflasyonunun üstündeydi.
➔Çünkü kur sıçramış, TL hızlı değer kaybetmiş ve enflasyon fırlamak üzereydi.
➔Malum hizmet enflasyonu mal enflasyonunu geriden izliyor. Yükselişe geç katıldığı gibi, düşüşlere de geç uyum sağlıyor.
MAL FİYATLARINDA KURUN ETKİSİ BÜYÜK
➔Buradaki anahtar kelime de döviz kuru ile sektörün rekabete açık olup olmadığı.
➔Döviz kurundan mal fiyatlarına geçiş hızlı. Dolayısıyla son bir yılda döviz kurundaki artış enflasyonun yarısı düzeyine bile ulaşamadı ve fiyat artışlarını törpüledi.
➔Ayrıca mallar küresel rekabete açık. İçerideki fiyat çok yüksek ise ithal edilebiliyor. İthal fiyatları da döviz kuru artışının sınırlı kalmasından dolayı ucuz hale geldi.
➔Ancak hizmet sektöründe ki içinde kiralar, sağlık, ulaştırma, lokanta ve oteller alt grup hizmetler ithal edilemiyor.
➔Maliyetler içinde döviz kuruna bağımlılık düşük, hatta dolaylı. Rekabet de sınırlı. Sonuç da ortada. Enflasyonun yükselişini arkadan izlemişti ama çıkışa ayak uydurması daha hızlıydı. Şimdi düşüşe ayak diremesi veya uyum sağlaması daha uzun zaman alıyor.
PANDEMİYLE BAŞLAYAN SÜREÇ
➔Bitişikte TÜİK’in verilerinden Hazine’nin hazırladığı tabloda hem hizmetlerin hem malların yıllık fiyat artışları yer alıyor.
➔2020 yılının ilk üç çeyreğinde hem mallarda hem hizmetlerde fiyat artışları birbirine çok yakın seyrediyor.
➔Yılın son çeyreğinde mal fiyatları daha hızlı hareket etmeye başlıyor. Burada pandeminin ve kapanmanın etkisi büyük. Malüm dünyada tedarik zincirleri bozuldu, bazı mallar bulunamaz hale geldi.
➔Mal fiyatlarının daha hızlı seyretmesi 2021 yılında devam edip 2022 yılının ilk çeyreğinde zirve düzeyine çıktı. Nisan 2022’de malların fiyatı yüzde 80.44 artarken hizmetlerin fiyat artışı yüzde 36.72 düzeyindeydi. Yani bugünkü tablonun tam tersi söz konusuydu.
➔Mal fiyatlarının hizmet enflasyonuna göre daha hızlı artması ve ayrışması 1.5 yıl kadar sürdü.
HİZMETLERİN 2 YILLIK ÜSTÜNLÜĞÜ
➔Sonra hizmetlerdeki fiyat artışı 9 ayda arayı kapattı ve 2023 başında eşitlendi. Sonrasında da mal grubu fiyat artışının üzerine çıktı ve iki yıldır arayı açmaya devam ediyor.
➔Mal grubunun fiyat yüksekliği 1.5 yıl sürmüşken hizmetler grubunun fiyat yüksekliği iki yılı bile geçti ve devamı da var gibi görünüyor.
➔Çünkü hizmetler ithal edilemiyor, mallara göre daha düşük rekabet ortamında faaliyet gösteriyorlar. Ekonomideki canlılık ve büyüme de asıl hizmetler üzerinden devam ediyor.
➔Fiyat artışına paralel hanehalkı tüketimi içinde daha fazla yer aldığından dolayıdır ki, enflasyon sepeti içindeki ağırlığı da geçen yıla göre 2025 yılında 3.11 puan arttı. Yüzde 27.72’den yüzde 30.83’e yükseldi. Buna karşılık malların payı yüzde 72.28’den yüzde 69.17’ye indi.
➔Enflasyon önümüzdeki aylarda yıllık bazda da aylık bazda da düşmesine düşecek. Hatta bu düşüşler baz etkisiyle yılın ilk yarısında da sürecek.
➔Asıl zor olanı ondan sonrası. Çünkü mal grubunu döviz kuru yoluyla ve ithalatla aşağı çekmek mümkün. Ancak döviz kuru ve ithalatın hizmetlere etkisi yok gibi.
3 ANA ALANDA REFORM GEREKLİ
➔Bunun için üç büyük alanda ciddi yapısal dönüşüme ve reformlara ihtiyaç var.
➔Biri konut ki, yüzde 100’ün üzerindeki kira artışlarını kontrol altına almak için konut inşaatlarının mutlaka hızlandırılması lazım.
➔Ancak bu sayede konut fiyatları uzun vadeli dizginlenebilir kiralarda da belli bir istikrara kavuşabilir. Kira pek çok hizmet alt kaleminin önemli bir maliyet unsuru.
➔İkincisi de tarımsal reform ve atılımı içeriyor. Gıdada artık yapısal hale gelen fiyat artışlarını dizginlemek bu alanda beklenen reformları yapmaktan, üretimi ve verimliliği artırmaktan geçiyor.
➔Bunun yanında ince eleyip sık dokuyacak uzun ince bir yolumuz daha var. Hizmet sektörünün ana gövdesini oluşturan ticareti konsolide etmeden, dönüştürmeden ve verimli çalışmasını sağlayacak bir dizi reformları yapmadan enflasyon zor düşer.
➔En azından hizmetler kesiminde.
➔Aksi taktirde mal enflasyonu ile hizmet enflasyonu arasında büyük makas biraz daralsa da devam eder diye tahmin ediyoruz.
