2023 seçimleri sonrası ekonomide en çok mesafe döviz konusunda sağlandı. Merkez Bankası rezervlerinin swaplar hariç neti -77.7 milyar dolarlık dip düzeyinden 58.8 milyar dolara çıktı. Brüt rezervler de 97 milyar dolardan 167 milyar dolarla tarihi zirvesine yükseldi.
➔Dün açıklanan verilere göre cari işlemler açığı 2023’teki 40 milyar dolar düzeyinden 2024’te 10 milyar dolara geriledi. Aralık ayı açığı 4.65 milyar dolarla beklentilerin biraz üzerinde geldi ve yıllık açığın yaklaşık yarısını oluşturdu.
➔Bu yönüyle cari açık bütçeye benzemeye başladı. Bütçedeki açığın büyük kısmı da son ayda gerçekleşiyor.
➔2024’te döviz ihtiyacı cari açık kadar azalırken döviz arzı arttı. Sonuçta Merkez Bankası’nın alımları olmasaydı dolar kuru daha düşük düzeylerde oluşabilirdi.
➔Geçen yılki cari açığın yüzde 75 gerilemesinde dış ticaret açığının 30 milyar dolar azalması, hizmetler dengesinin 5 milyar dolar daha iyileşmesi etkili oldu.
DIŞARIDA DOĞRUDAN YATIRIM 5 YILDA 25 MİLYAR DOLAR
➔10 milyar dolarlık cari açık tahmin edilen GSYH’nın yüzde 0.7’si kadar. Buna paralel cari açığın finansmanı 2023’te 51.4 milyar dolardan yarı yarıya azalarak 2024’te 23 milyar dolara indi.
➔Denilebilir ki 10 milyar dolarlık cari açıkla Türkiye son dönemin en rahat yıllarından birini yaşadı.
➔Ödemeler dengesinde dikkat çeken noktalardan biri yurtiçi yerleşiklerin yurtdışında yaptığı doğrudan yatırımlardaki artıştı. Dışarıda yatırım kalemi ilk kez yılda 6.6 milyar doları buldu.
➔2023’teki rakam 6 milyar dolar, 2022’de 4.8 milyar dolardı. Her yıl giderek artan bir eğilim var.
➔Yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı doğrudan yatırımları son 5 yılda 25.2 milyar dolara vardı.
➔Son 10 yılda 40 milyar dolar olan yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı doğrudan yatırımları 2002’den bu yana geçen 23 yılda toplam 67.2 milyar doları buldu.
2.2 MİLYAR DOLARLIK YURTDIŞI GAYRİMENKUL YATIRIMI
➔Dikkat çeken bir başka kalem aslında yurtdışına yapılan doğrudan yatırım kalemi içinde yer alan gayrimenkul alımları. 2024 bu konuda da bir rekor yılı oldu. Yurtdışında alınan konutlara 2 milyar 153 milyon dolar ödendi.
➔Gayrimenkulün ne kadarının ilgili ülke finansal sisteminden kredi kullanılarak alındığına göre değişir ama biz diyelim yüzde 75’i krediyle yüzde 25’i peşin parayla satın alandı.
➔O zaman 2.15 milyarı dolar peşin, 6.46 milyar doları kredi olmak üzere toplam 8.61 milyar dolarlık gayrimenkul edinildiğini varsayabiliriz.
➔Bu da yerlilerin yurtdışında yerleşme eğilimleri yanında dövizle kira gelirine hem döviz yatırımı hem konut yatırımını birleştirmeye, uygun koşullarda borçlanarak konut edinmeye yatkınlığını gösterir.
NET HATA VE NOKSANDAN YÜKSEK ÇIKIŞ
➔Bir diğer dikkat çeken gelişme net hata ve noksan başlığı altında dışarıya sermaye çıkışının 12.7 milyar dolara varması. 12 ayın 8 ayı bu kalem altında çıkış yaşandı. Seçim yılı olan 2023’te rakam 11.3 milyar dolardı.
➔2024’te hesaplanamayan veya çıkış olduğu varsayılan rakamın önemli bölümünün ülkeye kayıtdışı altın girişinden kaynaklanmış olabilir.
İthalatına kota getirilmesinden dolayı altının yurtiçi fiyatı ile yurtdışından yüzde 3-5 daha pahalı hale geldi.
➔Bu da altının kaçak yollardan girişini karşılayacak büyüklükteydi. 2025’te kotaların artırılmasının etkisiyle bu durumun ortadan kalktığı belirtiliyor.
CARİ AÇIĞI 2025’TE ARTIRACAK 4 NEDEN
➔2024’te cari açık kasım ayında 7 milyar dolarla dip yaptı. Bu veri son 5 yılın en düşüğü idi. Aralıkta başlayan cari açık yükselişinin ise 2025’te devam etmesi beklenir.
➔Altın ithalatı: Kota artırıldığından dolayı bu yıl daha fazla altın ithal edebiliriz. En azından altın fiyatlarının dünyada yükselmesi ithalat tutarını artırıcı bir gelişme.
➔İthalat artışı: İthalatta kasım sonrası başlayan yukarı yönlü kıpırdanmanın da sürmesi beklenir. Döviz kurunun düzeyinden dolayı ithal mallar daha ucuz ve stokların da eritildiği anlaşılıyor. Talep artışı ile üretimi o da ithalatı artacak gibi görünüyor.
➔Düşük baz etkisi: Ayrıca 2024 yılında altın ithalatı bastırıldığından ve büyüme yavaşladığından dolayı cari açık için istisnai bir yıldı ve düşük baz etkisi oluştu. Aynı durum 2025’te söz konusu olmadığı gibi, baz etkisi tersine çalışacak.
➔Büyümenin artması: Faizler indirilmeye başlandı ve bu yıl büyümenin yarım puan daha yükselmesi amaçlanıyor. OVP’ye göre GSYH’nın yüzde 4.5 artması hedefleniyor. Ne kadar büyüme o kadar ithalat demek. 2024 büyümesinin ise yüzde 3’e doğru indiği tahmin ediliyor.
İKİ KATINA ÇIKSA BİLE SORUN DEĞİL
➔Bütün bunlardan dolayı bu yıl açık yükselebilir. Piyasa katılımcıları ve ekonomist tahminleri açığın 2025 yılında yaklaşık bir kat artarak 20 milyar dolara yaklaşacağı yönünde.
➔Bu tahmin gerçekleşse bile OVP’de 2025 için 28.6 milyar dolar ve GSYH’nın yüzde 2’si düzeyinde açık öngörüldü. Yani gerçekleşme yine de resmi hedefin altında kalacak.
➔Cari açıkta düşüş dönemi bitti ve ılımlı yükseliş başladı ama yakın vadede ciddi bir sorun olarak gündeme gelmeyecek gibi.
