Piyasalar belirsizlikleri sevmez. Ancak her belirsizliği değil. Tahmin edebildiği, ölçebildiği belirsizlikleri aslında sever ve bunun üzerinden oynaklık yaratarak, iddialaşmaya girerek para kazanır. Sevmediği ise tahminini dahi yapamadığı, ölçemediği, üzerinde iddiaya giremediği ve fiyatlayamadığı belirsizliklerdir.
➔20 Ocak’ta ABD başkanlık koltuğuna ikinci kez oturan Donald Trump şimdi piyasalara böyle bir belirsizliği yaşatıyor. Konu Trump olunca doğal olarak en çok etkilenen piyasalar da ABD piyasaları oluyor.
➔Denilebilir ki koltuğa oturana ve belki üzerinden 1-2 hafta geçene kadar Trump’ın ikinci başkanlık döneminin piyasalardaki pozitif etkisi devam etti. Balayı dönemi hemen bitmedi.
➔Ancak 1.5 aylık sürenin sonunda dönüp baktığımızda görüyoruz ki, Trump hiç beklenmedik ve köklü değişiklikler içeren gündemler açtı, bunlar da piyasalarda şok etkisi yaptı ve risk iştahını kaçırdı.
ABD BORSALARI SEÇİM SONRASI PRİMLERİ SILDİ
➔Bu da Trump ticareti olarak bilenen ve seçim öncesinden başlayıp bu yılın ilk haftalarına kadar süren piyasa rüzgarını tersine çevirdi.
➔ABD borsalarından Nasdaq seçimlerin yapıldığı 4 Kasım’dan başkanlık koltuğuna oturduğu 20 Ocak’a kadar yüzde 8.8 prim yaparken Trump 2.0 döneminde yüzde 10 geriledi. 7 Mart itibariyle teknoloji borsası seçim tarihindeki düzeyinin bile altına indi.
➔En büyük 500 şirketin yer aldığı S&P 500 Endeksi de yüzde 5.9 prim yaptıktan sonra yüzde 6.3 değer kaybetti. Bu endekste seçim tarihinin altına geriledi.
➔Trump politikalarından en çok orta boy ve küçük şirketlerin yararlanacağı belirtiliyordu. Bu şirketleri temsil eden Russsell 2000 Endeksi başta Trump’tan bayağı umutlandı ve üç haftada yüzde 11 prim yaptı. Ancak bu priminin bir kısmını geri veren endeks seçim tarihine göre 20 Ocak’a yüzde 4.4 artışta kaldı. 20 Ocak’tan bu yana Russell 2000’in kaybı ise yüzde 10.5’e vardı.
EN ÖNEMLİ SORUN BELİRSİZLİK
➔Çünkü Trump seçim vaatlerinden bir kısmını süratle yerine getirirken bunlar arasında bulunmayan ama şok etkisi yaratan icraatlara da imza atıyor. Grönland’ı, Kanada’yı, Gazze’yi alacağını seçmenine söz vermemişti.
➔Verdiği sözlerden yasadışı göçmenleri ülkeden gönderirken de aslında şirketlerin işgücünü zayıflatıyor. Özellikle küçük ve orta boy şirketlerin.
➔Tasarrufu artırmak adına kamuda çalışanlar işinden kovulurken işsizlik oranı artıyor. İşgücüne katılımın düşmesi ile şubat verilerini kısmen kurtardı. Ancak önümüzdeki aylarda istihdam verileri giderek kötüleşecek.
➔Tarifeler yükselecekti de böyle mi olacaktı. Pazartesi açıkladığı tarifeyi, Salı günü bir kat daha artırıyor, Çarşamba günü ise bir ay erteliyor. Her gün daha önce söylediklerine düzeltme yapıyor, iki ileri bir geri gidiyor.
➔Öyle ki bu belirsizlik, gümrük oranlarının yükselmesinin getireceği zarardan belki de daha beter bir etki yaratıyor.
SIKINTI VE BELİRSİZLİĞİN KAYNAĞI AYNI
➔Avrupa ile köprüler atılması ve ikinci dünya savaşı sonrası kurulmuş dünya ekonomik düzeninin yıkılması zaten başlı başına büyük etkiye sahip köklü değişiklikler.
➔Bu yetmezmiş gibi değişimin yapılma şekli, icraat ve açıklamaları ülkelerin de, ekonomilerin de, küresel piyasaların da en büyük sıkıntısı.
➔Her an bir oldu bittiyle karşılaşmak, kararsızlık ve sık sık şoklarla yüzleşmek belirsizliğin kaynağı. Sıkıntının ve yüksek belirsizliğin kaynağı da aynı, Trump.
➔Artık dünya ekonomisi normal çalışma düzenini sürdüremiyor. Hangi tarifeye göre vergileneceğini bilmiyor. Birkaç kez değiştirilen kararlardan dolayı ticaret büyük bir bilinmezlik yaşıyor.
➔ Konulmuş kurallara ve verilere göre işleyen ekonomiler artık yok, dünya Trump’ın iki dudağı arasına bakıyor.
BARIŞ DİYE GELDİ TİCARET SAVAŞI BAŞLATTI
➔Birincisine göre Trump’ın ikinci başkanlık döneminin daha iyi olacağı umuluyor ve bekleniyordu. Buna göre piyasalar Trump’ın rüzgarına kapılmış, savaşın ilk günden biteceğine inanmış ve tarihi seviyelerine ulaşmasına karşılık yeni zirveleri görmüştü.
➔Ancak ikinci döneminde bambaşka bir Trump ortaya çıktı. Özellikle de seçimi ezici bir çoğunlukla ve Kongre’nin her iki kanadını da alarak kazanan Trump’ı denetleyecek veya frenleyecek bir güç kalmaması bunda önemli bir oynuyor.
➔Sıradışı atamalar, ölçüsüz ve pervasız konuşmalar, Gröndland, Kanada, Gazze ve son olarak İran açıklamaları ile dolu dolu geçen 1.5 aylık maceracı dönem hemen herkesi hayal kırıklığına uğrattı.
➔Savaşı bitirecek diye geldi ama herkesle kavga ediyor ve ticaret savaşlarını başlattı. Bunun sonucunda dünya ekonomisi daha iyi olmayacak, daha ileri gitmeyecek.
BORSALARDA ABD, AVRUPA AYRILIĞI
➔Nihai amacı üretimi yeniden ABD’ye çekmek olabilir ama bunun maliyetleri artıracağı ve fiyatları yükselteceği açık. Saatlik 36 dolarlık ortalama ücretle üretilen malları satın almak için milyarderler veya en azından milyonerler sınıfında olmak gerekir.
➔Ya da bu üretimleri yapan şirketlerin karları azalacak ve bir aşamada yine ABD’den üretimi dışarı taşımak durumunda kalacaklar.
➔Bütün bunlar, seçimle hatta seçim öncesinden başlayan finansal piyasalardaki Trump ticaretini (trade) sonlandırdı.
➔Trump’ın koltuğa oturması sonrası ABD borsaları yüzde 5-10 arası değer kaybederken Avrupa borsaları hatta diğer dünya borsaları prim yapıyor.
➔Borsalara başkanlık seçimleri sonrası 5 Kasım-7 Mart arası ABD ve diğer piyasalar olarak bakarsak tersine gidişi görürüz.
➔5 Kasım’dan 7 Mart’a ABD borsalarından Nasdaq yüzde 2.2, S&P 500 yüzde 0.8, Russell 2000 yüzde 6.5 değer yitirdi.
➔ABD hariç MSCI tüm borsaları ise aynı dönemde yüzde 4 prim yaptı.
➔Yine aynı endeksle Avrupa borsalarının primi yüzde 8.4 ile dünyanın iki katına ulaştı.
➔Alman borsasının geçen haftaki kazancı yüzde 6.4 ve ABD seçimi sonrası primi de yüzde 18’e vardı.
AVRUPA SERMAYESİ ANAYURDA DÖNDÜ
➔Bu primde ABD’yle atılan köprülerden sonra savunmaya büyük kaynakların ayrılması, altyapı yatırım kararlılığı ile ekonominin canlanacağı beklentisinin belirli bir katkısı oldu.
➔Ama bundan çok Avrupa ile ABD arasında köprülerin atılacağını öngören Avrupalı büyük yatırımcıların ve kurumsal yatırımcıların Amerika’daki yatırımlarını anavatana çekmesi belirleyici oldu.
➔Hem kendileri için daha güvenli liman olacağından hem de Avrupa hisselerinin ABD’den bir hayli ucuz düzeyde kalmasından kaynaklandı bu durum.
➔Avrupa borsaları da asıl çıkışını 13 Ocak sonrasında yüzde 16’ya varan artışla yaptı. Alman borsası da bu dönemde yüzde 21 prime ulaştı.
PİYASA TAŞIYAN YAPAY ZEKA SAKATLANDI
➔Trump rüyasının tersine dönmesinden etkilenen ABD borsalarına bir de Çinli DeepSeek şirketinin çok daha düşük maliyetli yapay zeka programını piyasaya sürmesi darbe vurdu. Hatta DeepSeek’e son olarak Alibaba’nın geliştirdiği ve daha verimli olduğu iddia edilen yapay zeka programı eklendi.
➔Bu durum ABD’li teknoloji şirketlerinin pahalı üretime ve pahalı geliştirmeye dayalı yapay zeka sistemini bozdu. Çinliler daha ucuza ve daha kolay bir şekilde yapay zekanın başarılacağını ispatladı.
➔Nvidia son çeyrek için yine çok iyi bilanço açıklamasına karşılık düşüşten kurtulamadı çünkü ileriye yönelik benzer şeyleri söyledi, yeni bir şey söylemedi. Nvidia’nın 21 Ocak’a göre düşüşü yüzde 22’ye, DeepSeek sonrası ise yüzde 27.7’ye vardı.
➔Dolayısıyla ABD ve küresel piyasaların önde koşan atının ayağı bilekten sakatlandı. Muhteşem 7’linin piyasa değerinde 2.5 trilyon dolara yakın kayıp meydana geldi.
➔Yapay zekanın yerini başka bir sektörün alması da çok zor.
➔Bu durumda piyasalar yine öngörülemeyen, ortalığı dağıtıcı ve yıkıcı gücü yüksek Başkan Trump’ın iki dudağı arasından çıkanlara mahkum kalacak.
