On yıl kadar önceydi, Putin’in uzay şefi Dmitri Rogozin NASA’yla dalga geçmişti; Rusya’nın Kırım’ı ilhakıyla patlayan kriz yüzünden uzay istasyonunda ikili işbirliği biterse, “Amerikalılar astronotlarını uzaya ancak trambolinle fırlatabilirdi.” Rogozin’in, Florida’daki trambolin parklarına gönderme yaptığı ince alayında biraz gerçeklik payı vardı. Uzay mekiği programını sonlandıran NASA, Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) astronot seferlerinde Rusların Soyuz araçlarına muhtaçtı. Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline rağmen bile ISS ortaklığı sona ermedi, yeryüzündeki yaptırımlar yörüngede geçerli değildi.
Şimdi Donald Trump ile Elon Musk kavgasında da en azından kısa vadede benzer bir “trambolin” kriteri söz konusu. Taraflar birbirine şiddetle çemkiriyor, Trump SpaceX programı dahil Musk’ın hükümet sözleşmelerini iptalle tehdit ediyor. Ancak Musk’ın NASA’ya ihtiyacı kadar, NASA’nın da Musk’a ihtiyacı var. Sadece şu çarpıcı örneği vermek bile yeterli: Geçen yıl Boeing’in Starliner aracıyla uzay istasyonuna giden astronotlar Barry Wilmore ve Sunita Williams, kapsüldeki arıza yüzünden dokuz ay uzayda mahsur kalmış, ancak geçen 25 Mart’ta SpaceX’in Dragon aracıyla dünyaya dönebilmişlerdi.
NASA SpaceX’in en önemli müşterisi ama tek müşterisi değil. Uzay şirketi Axiom’un organize ettiği özel astronot misyonlarına da Dragon kapsülüyle hizmet veriyor SpaceX. Geçen yıl Alper Gezeravcı’nın ISS seferi böyle bir yolculukla gerçekleşmişti. Önümüzdeki günlerde Polonyalı astronot Slawosz Uznanski aynı şekilde sefere çıkacak. Yeni NASA direktörü olarak adı geçen milyarder Jared Isaacman de iki kez Dragon charter’a katıldı. Musk’a yakın Isaacman geçmişte Demokrat adaylara bağışta bulunduğu için Trump, NASA’ya aday göstermekten vazgeçti.
Aslında Musk da bir zamanlar her iki partiye de bağış yapıyor, kendisini yarı Demokrat, yarı Cumhuriyetçi diye tanımlıyordu.
SPACEX’E MİLYARLAR AKTI
Trump ile Musk’ın şiddetli ayrılık hikayesine dair milyonlarca satır yazılıyor, yazılacak. Beyaz Saray kaynaklarından gelen son iddiaya göre, Musk’ın ağır uyuşturucu kullanımı yüzünden iki adamın arası açıldı. Trump’ın yakın çevresiyle eşe dosta telefonlar açarak “Elon, fena halde müptela” dediği aktarılıyor. EX alfa ikilinin kavgası görünürde bütçe yüzünden. Trump’ın bütçe açığına 3 trilyon dolar ilave edecek vergi yasa tasarısına Musk “iğrenç” diyerek açık saldırıda bulunduktan sonra ipler koptu.
Musk seçim kampanyasında 2 trilyon dolar tasarruf iddiasında bulunmuş, sonra 1 trilyon dolara inmiş ve neticede federal harcamaları budama birimi DOGE vasıtasıyla 175 milyar dolarlık tasarruf yapıldığı açıklanmıştı ki, rakam abartılı bulunuyor.
Bu ortamda Trump taşı gediğine oturttu; “Bütçede tasarrufun en kolay yolu, Elon’a verilen milyarlarca dolarlık sübvansiyon ve ihaleleri iptal etmek. Biden neden yapmadı, hep hayret etmişimdir” diye yazdı. Oysa seçim öncesi mitinglerde “Elon, uzay gemilerini hazırla, görev sürem bitmeden Mars’a gitmek istiyoruz” diye sesleniyordu. Musk’ın hayali, uzay gemisi Starship’i 2028’e kadar insanlı uçuşla Mars seferine çıkarıp, 1 milyon nüfuslu koloni kurmaktı. Hayallerin devamı: Herkese Tesla, dünyanın tamamını kapsayan uydu interneti Starlink ve ilelebet sağlıklı insan için Neuralink. Bir dönem dahi olarak görülen Musk şu an Trump’a göre “Aklını kaçırmış bir adam” ve hayallerinin tamamı tehlikede.
Musk bütçeden büyük paralar alıyor. New York Times’ın haberine göre geçen yıl, Musk’ın şirketlerinden sadece SpaceX’in payına düşen meblağ 3.8 milyar dolar. Şirketin kasasına geçen on yılda 18 milyar dolar girdi. Kıtalararası füze savunma sistemi “Altın Kubbe"nin inşası, yeni askeri uyduların taşınması, NASA’nın Ay ve Mars uçuşları da dahil büyük projelerden daha milyarlarca dolar bekliyordu SpaceX.
Egoların dalaşı kısa vadede uzay programını etkileyebilir, ancak askeri ve istihbarat alanında problem uzun vadeli. Musk’ın şirketi askeri ve casus uydularının taşınmasında kilit rol üstleniyor. Space Force ve Pentagon önümüzdeki on yıl için milyarlarca dolarlık bağlantı yaptı. Bu alanda tek bir rakip var; United Launch Alliance şirketinin “Vulcan” roketi daha bu yaz test edilecek. Jeff Bezos’un şirketi Blue Origin ise henüz hazır değil. SpaceX olmadan uydu fırlatma yeteneği çok sınırlı.
Bilimsel misyonlar da tehlikede. Örneğin SpaceX’e ait “Dragonfly” adlı robot helikopterin üç yıl içinde Satürn’ün uydusu Titan’a gönderilmesi planlanıyor. Astronotların uzay istasyonuna taşınmasında Boeing’e ait Starliner aracının teknik açıdan yeterli olmadığı görüldü. Blue Origin’in Ay’a insanlı iniş için tasarlanan New Glenn roketinde de rötar var, 2030’a doğru fırlatmaya ancak hazır olacak.
BAŞKAN’DAN AZ KULLANILMIŞ TEMİZ TESLA
SpaceX’in bazı avantajlarına karşın Trump-Musk kavgasında milyarder tarafın kaybeden olacağına dair bolca veri mevcut. Musk’ın X’te 220 milyon takipçisi ve 400 milyar doları olabilir ama geçen her dakika varlığı eriyor. Kavganın patlak verdiği gece Tesla’nın en büyük hissedarı olarak 34 milyar dolar kaybetti. Şirket hisseleri az da olsa toparlandı, ancak ilk gün yüzde 14’lük düşüş, yatırımcıların Başkan’la dalaşın hasarsız atlatılamayacağına inandığını gösterdi. Yasa tasarısında elektrikli otomobiller için sübvansiyonları kaldıran Trump, kırmızı Tesla’sını da satışa çıkardı.
Washington Post’un araştırmasına göre Musk’ın sahibi olduğu SpaceX, Neuralink, Grok sohbet robotuyla tanıdığımız yapay zeka şirketi xAI ve tünel inşaatları yapan The Boring Company yıllar içinde devlet ihaleleri, kredi, vergi muafiyetleri ve sübvansiyonlarla en az 38 milyar dolarlık gelir elde etti. Peki Trump’la çarpışarak şirketlerini ayakta tutabilir mi? Ne Microsoft, ne Amazon ne de Meta, kamudan hiçbir şirketin olmadığı kadar para alan, dolayısıyla devlete daha fazla bağımlı olan Musk, ne kadar dayanabilir?
Musk, beyin çipi geliştiren Neuralink sayesinde insanların örneğin cep telefonlarını beyin gücüyle kullanmasını hedefliyor. Ancak FDA izni olmadan hayata geçirmesi mümkün değil. FDA’in umut vaat eden cihaz statüsü tanımasıyla yatırımcılardan 600 milyon dolar geldi ve şirketin değeri 9 milyar doları buldu. Çünkü teknolojinin ticari başarı elde edeceğine dair umut vardı.
SpaceX faaliyetlerinde NASA ve Pentagon’un da Musk’a ihtiyacı var ama tehditler karşısında geri adım attı. Önce Dragon kapsülünü hizmet dışı bırakacağını söyledi, böylece astronotlar öngörülebilir gelecekte hareketsiz kalacak, NASA darbe yiyecekti. Fakat kendi ödeyeceği bedel daha ağır olurdu. Bir kere, insanlı ya da insansız Mars seferini unutacaktı. Starlink’i de işleten SpaceX kamu ihaleleriyle yaşıyordu ve Trump yönetiminin yeni siparişleri sayesinde şirketin değeri altı ay içinde 140 milyar dolardan 350 milyar dolara yükselmişti.
Derken, Trump’ın eski baş stratejisti Steve Bannon, Dragon’un geri çekilmesi halinde Başkan’ın savaş yasası Defense Production Act uyarınca SpaceX’in yönetimine el koyması gerektiğini söyleyince durum ciddileşti. Musk hemen çark etti: “Tamam, Dragon hizmet dışı kalmayacak…”
