ABD ve Ukrayna anlaştı: Ateşkes taslağıyla ilgili ne biliyoruz?
ABD ve Ukrayna heyetleri, Trump ve Zelenskiy'nin Beyaz Saray'da yaşadığı şok edici tartışmanın ardından ilişkileri yeniden tamir etmek amacıyla Suudi Arabistan'ın başkenti Cidde'de bir zirve düzenledi. İki ülke de 30 günlük bir ateşkes metni üzerinde anlaştı. Rusya tarafının da kabul etmesi durumunda ateşkes ilan edilecek. Ateşkesin kilit noktalarını ise ateşkesin kapsamı, silah ve istihbarat paylaşımı ve mahkum takası oluşturuyor.
ABD Başkanı Trump ve Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy'nin Beyaz Saray'da kameralar önündeki skandal tartışmasının ardından kopan ABD-Ukrayna bağları, Suudi Arabistan heyetler zirvesinde yeniden onarıldı.
Ukrayna tarafının 'tarihi' olarak nitelendirdiği Cidde Zirvesi'nde iki taraf da 30 günlük acil ateşkes planı üzerinde mutabakata vardı.
ABD heyeti, Rusya'nın ateşkesi kabul etmesi için Moskova'ya gidiyor. Trump, Putin'in bu ateşkes taslağını kabul edeceğine inandığını duyurdu. Başkan, Zelensky'nin Beyaz Saray'a yeni bir ziyareti seçeneğine de açık olduğunu söyledi.
Ateşkesin ayrıntıları neler?
Anlaşmanın ayrıntıları henüz tam olarak açıklanmadı ancak şartlar hakkında bilinenler şöyle:
- Kapsamlı, bir ay sürecek bir ateşkes
Cidde Zirvesi'nin ardından yayınlanan ortak açıklamanın en önemli kısmı Ukrayna'nın 'derhal, uzatılabilecek 30 günlük geçici bir ateşkesi yürürlüğe koymaya' istekli olduğu.
Bu, Kiev'in daha önce önerdiği ve kara savaşının devam etmesi ihtimalini açık bırakan ilk hava ve deniz ateşkesinden daha ileri bir adım.
- Ukrayna'ya ABD askeri yardımının yeniden başlaması
Görüşmeler büyük ölçüde Trump ile Ukrayna lideri Zelenskiy arasında Oval Ofis'te yaşanan skandal kavganın ardından, Rusya ve Ukrayna'dan ziyade ABD ile Ukrayna arasındaki ilişkiyi onarmaya odaklandı.
Bu kavga Beyaz Saray'ın mühimmat sevkiyatı da dahil olmak üzere askeri yardımları askıya almasına ve Ukrayna için hayati önem taşıyan istihbarat paylaşımını kesmesine yol açtı.
Bu anlamda görüşmeler Kiev için bir başarı. Ortak açıklamada Washington'un "istihbarat paylaşımındaki duraklamayı derhal kaldıracağı ve Ukrayna'ya güvenlik yardımını yeniden başlatacağı" belirtildi.
Polonya Başbakanı Tusk, ABD'lilerin kendileri üzerinden Ukrayna'ya silah sevkiyatına yeniden başladığını duyururken, Starlink uydularının da Ukrayna için tekrar aktive edildiğini teyit etti.
- Ukrayna için güvenlik garantisi yok
Ancak Zelenskiy'nin temel talebi, ABD'nin kendisine güvenlik garantileri sağlaması, yani Rusya'nın herhangi bir ateşkes ya da barış anlaşmasından vazgeçmesi halinde kendisini koruma taahhüdünde bulunmasıydı.
Ortak açıklamada "güvenlik garantileri" ifadesinin yer almaması dünya liderlerinin dikkatinden kaçmadı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Cidde görüşmelerinde kaydedilen ilerlemeye olumlu yaklaştı ancak Kiev'in "sağlam" güvenlik garantilerine ihtiyacı olduğu konusunda uyarıda da bulundu.
Zelenskiy taslağın ilan edilmesinin ardından yaptığı video konuşmasında güvenlik garantilerinin daha sonra kararlaştırılacağını söyledi.
- Trump'ın beklediği maden anlaşması şartı metinde yok
Trump, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısını kullanarak Zelenskiy'e Ukrayna'nın maden zenginliklerinin satışından elde edilecek gelirden ABD'ye yüzde 50 pay verilmesini öngören bir anlaşmayı imzalaması için baskı yapıyor.
Anlaşmayı imzalamak için Oval Ofis'e giden ancak skandal tartışmanın ardından imzalamadan Beyaz Saray'dan ayrılan Zelenskiy, Cidde Zirvesi'nin ardından anlaşmayı imzalamaya hazır olsa da ateşkes taslağında böyle bir şart yok.
Açıklamada iki liderin, "Ukrayna'nın kritik maden kaynaklarının geliştirilmesine yönelik kapsamlı bir anlaşmanın mümkün olan en kısa sürede imzalanması konusunda mutabık kaldıkları" belirtildi.
- Mahkum takasları
Ortak açıklamaya göre ateşkes, savaş esirlerinin takasını, sivil tutukluların serbest bırakılmasını ve zorla Rusya'ya nakledilen Ukraynalı çocukların iadesini içerecek.
Ancak Oval Ofis'te yaşanan tartışmada Zelenskiy'in ABD Başkan Yardımcısı Vance'e sinirli bir şekilde söylediği argümanların içinde Putin'in 2019 yılında Zelenskiy'le imzaladığı ateşkes anlaşmasındaki 'mahkum takası' şartına uymaması da yer alıyordu. Mahkum takası maddesi ateşkes maddeleri içinde kritik olarak görülüyor.
Top Rusya'da
Görüşmelerin ardından Zelensky televizyonda yaptığı açıklamada Ukrayna'nın barış arayışında kararlı olduğunu ancak "Rusya'yı da aynı şeyi yapmaya ikna etmenin ABD'ye bağlı olduğunu" söyledi.
Müzakereleri yürüten ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ise "topun artık Rusya'da olduğunu" söyledi.
Vladimir Putin şimdi geçici bir ateşkes mi yapacağına yoksa yeni Trump yönetimiyle ilişkilerini bozma riskini mi alacağına karar vermek zorunda kalacak.
Uzmanlar, Zelenskiy'nin ateşkesi ciddi derecede istediğini ve Rusya'nın Trump'ın oluşturduğu ateşkesi bozması durumunda Trump ve Putin arasındaki güvenin bozulacağını; Zelenskiy'in Trump'tan önceki Başkan Biden dönemindeki desteği göreceğini umduğunun altını çiziyor.
Putin'den 'üniformalı' mesaj
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise tüm ateşkes görüşmelerinin gölgesinde, askeri üniforma giyerek bir kısmını Ukrayna ordusunun kontrolü altına aldığı Kursk bölgesinde komuta merkezini ziyaret etti.
Kursk bölgesindeki Ukrayna askeri birliklerinin en kısa sürede yenilmesi gerektiğini söyleyen Putin, "Kursk bölgesi tamamen kurtarılmalı ve devlet sınırını yeniden eski haline getirmeliyiz. Elbette, gelecekte devlet sınırı boyunca bir güvenlik bölgesi oluşturmayı düşünmeliyiz." dedi.
Putin'in gelecekte oluşturulacak müzakere masasına daha güçlü oturmak için Ukrayna ordusunu Kursk'tan en kısa sürede çıkarmak istediği biliniyor.
