Aşkelon nerede, hangi ülkede? Aşkelon nerenin, hangi ülkenin şehri?
Tarihin en eski liman kentlerinden biri olan, adı kutsal metinlerde ve antik imparatorlukların kayıtlarında sıkça geçen bir şehir düşünün. Burası, Akdeniz kıyısında binlerce yıldır kesintisiz bir yerleşim ve medeniyet katmanına ev sahipliği yapan Aşkelon'dur. Filistinlilerden Romalılara, Haçlılardan Osmanlılara kadar sayısız gücün egemen olmak için mücadele ettiği bu stratejik şehir, bugün modern bir kimlikle varlığını sürdürmektedir. Peki, bu tarihi liman kenti tam olarak Aşkelon nerede?
Konumu, onu tarih boyunca hem bir zenginlik ve ticaret merkezi hem de bir savaş ve çatışma alanı yapmıştır. Bu ikili kader, şehrin bugünkü karakterini de şekillendirmektedir. Aşkelon hangi ülkede sorusunun yanıtı bizi bugünün siyasi haritasına götürse de, şehrin hikayesi, tek bir ülkenin veya tek bir dönemin çok ötesinde, medeniyetler boyunca uzanan karmaşık bir geçmişi barındırır.
AŞKELON NEREDE?
Aşkelon, coğrafi olarak Doğu Akdeniz kıyısında, İsrail'in güneybatı kesiminde yer alan bir sahil şehridir. Ülkenin Güney İdari Bölgesi'nde bulunur. Konum olarak kuzeyinde, ülkenin önemli liman kentlerinden biri olan Aşdod, güneyinde ise Gazze Şeridi yer alır. Bu konumu, onu Akdeniz kıyı şeridi boyunca uzanan ana ulaşım aksları üzerinde önemli bir noktaya yerleştirir. Şehir, geniş kumsalları, modern bir marinası ve tarihi kalıntıları içinde barındıran büyük bir ulusal parkı ile tipik bir Akdeniz şehri manzarası sunar.
Şehrin coğrafyası, verimli kıyı ovası üzerine kuruludur. Bu verimli topraklar, tarih boyunca bölgenin tarımsal zenginliğine katkıda bulunmuştur. Modern Aşkelon, antik kentin kalıntılarının bulunduğu tarihi bir höyüğün (Tel Aşkelon) etrafında ve onun ötesinde gelişerek genişlemiştir. Şehrin en belirleyici coğrafi özelliği, şüphesiz Akdeniz'e olan kıyısı ve Gazze Şeridi'ne olan yakınlığıdır. Bu yakınlık, şehrin sadece coğrafyasını değil, aynı zamanda modern dönemdeki jeopolitik ve güvenlik kimliğini de derinden etkilemektedir.
AŞKELON HANGİ ÜLKEDE?
Aşkelon hangi ülkede sorusunun günümüzdeki net ve uluslararası alanda tanınan cevabı İsrail Devleti'dir. Şehrin İbranice adı Aşkelon olarak yazılır. Aşkelon, İsrail'in idari yapısı içinde Güney Bölgesi'ne bağlı önemli ve kalabalık şehirlerden biridir. 1948 yılında İsrail Devleti'nin kurulmasının ardından, bölgede bulunan tarihi Arap kasabası El-Mecdel'in kalıntıları ve çevresinde modern bir şehir olarak planlanmış ve hızla gelişmiştir.
Bugün Aşkelon, İsrail'in ulusal elektrik şebekesi için önemli bir elektrik santraline ve ülkenin enerji güvenliği için kritik bir altyapı olan Eilat-Aşkelon Petrol Boru Hattı'nın son noktasına ev sahipliği yapar. Şehirdeki tüm idari kurumlar, belediye hizmetleri ve eğitim sistemi İsrail devletine bağlıdır. Dolayısıyla Aşkelon, hukuken ve fiilen İsrail'in bir şehri olarak yönetilmektedir.
AŞKELON HANGİ ÜLKENİN ŞEHRİ?
Bu soru, şehrin bugünkü statüsünün ardındaki binlerce yıllık tarihi katmanları ve egemenlik değişimlerini anlamamızı sağlar. Aşkelon, modern İsrail'in bir şehri olmadan önce sayısız medeniyetin ve imparatorluğun şehri olmuştur. Tarihi, Neolitik Çağ'a kadar uzanır ve Antik Mısır kayıtlarında bile adı geçen bir Kenan şehri olarak önem kazanmıştır. Ancak Aşkelon'u tarihte en ünlü kılan, Antik Filistinlilerin (Filistler) beş büyük şehrinden (Pentapolis) biri olmasıdır. Kutsal Kitap'ta (Eski Ahit) sıkça anılan şehir, bu dönemde güçlü bir liman ve ticaret merkeziydi.
Helenistik ve Roma dönemlerinde de özerk ve zengin bir liman kenti olarak varlığını sürdüren Aşkelon, şarapları, soğanları (scallion kelimesinin kökeni Aşkelon'dan gelir) ve buğdayı ile ünlüydü. Bizans döneminden sonra, İslam'ın ilk dönemlerinde ve özellikle Haçlı Seferleri sırasında stratejik önemi daha da arttı. Haçlılar ve Selahaddin Eyyubi gibi Müslüman liderler arasında defalarca el değiştiren şehir, önemli bir kale ve garnizon merkeziydi. Memlükler döneminde güvenlik gerekçesiyle limanı kapatılıp şehir büyük ölçüde terk edildikten sonra, nüfus yakındaki El-Mecdel kasabasında yoğunlaşmıştır. 1948 Arap-İsrail Savaşı ve ardından yaşanan olaylar sonucunda El-Mecdel'in Arap nüfusu bölgeyi terk etmiş ve tarihi Aşkelon'un bulunduğu alanda bugünkü modern İsrail şehri kurulmuştur.
AŞKELON NERENİN ŞEHRİ?
Bu soru, Aşkelon'un modern karakterini, işlevini ve kimliğini tanımlar. Aşkelon, her şeyden önce bir "sınır" ve "cephe" şehridir. Gazze Şeridi'ne olan birkaç kilometrelik yakınlığı, onu İsrail-Filistin çatışmasının en ön saflarından birine yerleştirir. Bu durum, şehirdeki yaşamı derinden etkilemektedir. Çatışma dönemlerinde sık sık Gazze'den fırlatılan roketlerin hedefi olan Aşkelon, bu nedenle gelişmiş bir sivil savunma sistemine sahiptir. Yeni inşa edilen tüm binalarda güçlendirilmiş sığınak odaları bulunması zorunludur ve şehirde siren sesleri ve güvenlik endişeleri günlük yaşamın bir parçası haline gelmiştir.
Bu zorlu jeopolitik kimliğinin yanı sıra Aşkelon, aynı zamanda gelişen bir Akdeniz şehridir. Geniş parkları, uzun sahil şeridi, kültürel etkinlikleri ve büyüyen nüfusu ile canlı bir sosyal hayata sahiptir. Tel Aşkelon Ulusal Parkı, şehrin merkezinde binlerce yıllık arkeolojik kalıntıları barındırır ve ziyaretçilere şehrin zengin geçmişini görme imkanı sunar. Şehir, aynı zamanda ülkenin güneyi için önemli bir sanayi ve enerji merkezidir. Kısacası Aşkelon; binlerce yıllık bir tarihin mirası üzerine kurulmuş, bir yandan Akdeniz'in keyfini süren modern bir kent kimliği sunarken, diğer yandan Ortadoğu'nun en hassas çatışma hatlarından birinin üzerinde yaşamanın getirdiği tüm zorlukları ve gerilimi barındıran, zıtlıkların şehridir.
