Bişkek nerede, hangi ülkede? Bişkek nerenin, hangi ülkenin şehri?
Orta Asya'nın kalbinde, görkemli Tanrı Dağları'nın karlı zirvelerinin gölgesinde uzanan, geniş ve ağaçlı bulvarlarıyla nefes alan bir şehir... Burası, Sovyet döneminin planlı mimarisiyle göçebe kültürünün ruhunu bir araya getiren, Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'tir. Bölgedeki diğer pek çok başkentin karmaşasının aksine, daha sakin, düzenli ve yeşil dokusuyla öne çıkan Bişkek, ülkenin el değmemiş doğal güzelliklerine açılan bir kapı niteliğindedir. Peki, bu ilginç şehir tam olarak Bişkek nerede?
Tarihi İpek Yolu üzerinde bir kervan durağı olmaktan Çarlık Rusyası'nın bir garnizonuna, Sovyetler Birliği'nin model bir şehrinden bağımsız bir Türk devletinin başkentine uzanan zengin geçmişi, Bişkek'in bugünkü çok katmanlı kimliğini şekillendirmiştir. Bişkek hangi ülkede sorusunun yanıtı bizi Kırgızistan'a götürürken, şehrin hikayesi, bir coğrafyanın ve bir halkın son iki yüzyıldaki dramatik dönüşümünü gözler önüne serer.
BİŞKEK NEREDE?
Orta Asya'nın kalbinde yer alan Bişkek, görkemli Tanrı Dağları (Tien-Shan) sisteminin bir parçası olan Kırgız Ala-Too Dağları'nın kuzey eteklerine kurulmuştur. Geniş ve verimli Çu Vadisi'nin (Chüy Vadisi) ortasında, deniz seviyesinden yaklaşık 800 metre yükseklikte bulunur. Şehrin güneyinde bir duvar gibi yükselen ve özellikle kış aylarında karla kaplı zirveleriyle büyüleyici bir manzara sunan bu dağ silsilesi, Bişkek'in en belirgin coğrafi özelliğidir.
Şehrin kendisi, dağların aksine oldukça düz bir arazi üzerine kuruludur. Bu düzlük, şehrin Sovyet mühendisler tarafından planlı bir şekilde, birbirini dik kesen ızgara bir yapıda tasarlanmasını kolaylaştırmıştır. Şehrin içinden geçen ve dağlardan gelen sularla beslenen küçük nehirler ve kanallar, Bişkek'in "Orta Asya'nın en yeşil şehirlerinden biri" olarak anılmasını sağlayan ağaçlı bulvarların ve parkların sulanmasına yardımcı olur. Konumu, onu hem bir tarım bölgesinin merkezi hem de dağ turizmi ve doğa sporları için bir başlangıç noktası yapar.
BİŞKEK HANGİ ÜLKEDE?
Bişkek, Orta Asya'da denize çıkışı olmayan bir Türk devleti olan Kırgız Cumhuriyeti'nin başkenti ve en büyük şehridir. 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Kırgızistan, zengin göçebe kültürü, Manas Destanı gibi sözlü edebiyat gelenekleri ve baş döndürücü doğal güzellikleriyle tanınır. Ülke topraklarının büyük bir bölümünün dağlık olması nedeniyle sık sık "Orta Asya'nın İsviçre'si" olarak da adlandırılır.
Bişkek, bu ülkenin siyasi, ekonomik, bilimsel ve kültürel merkezidir. Parlamento, cumhurbaşkanlığı sarayı, bakanlıklar ve ülkenin en büyük üniversiteleri ile müzeleri bu şehirde bulunur. Kırgızistan'ın dış dünyaya açılan en önemli kapısı olan Manas Uluslararası Havalimanı da yine Bişkek'tedir. Şehir, hem Kırgız halkının hem de ülkede yaşayan Rus, Özbek, Dungan gibi diğer etnik grupların bir arada olduğu kozmopolit bir yapıya sahiptir.
BİŞKEK HANGİ ÜLKENİN ŞEHRİ?
Bugün bağımsız Kırgızistan'ın başkenti olan Bişkek'in modern kimliği, aslında 19. yüzyılda Rus İmparatorluğu'nun bölgedeki genişlemesiyle şekillenmeye başlamıştır. Tarihsel olarak İpek Yolu güzergahında bir dinlenme noktası olan bölge, 19. yüzyılın başlarında Kokand Hanlığı tarafından "Pişpek" adıyla bilinen bir kale olarak güçlendirilmiştir. 1860'larda Çarlık Rusyası'nın kontrolüne geçen bu kale yıkılmış ve yerine planlı bir Rus garnizon şehri kurulmaya başlanmıştır. Bu, bugünkü ızgara planlı şehrin temelini atmıştır.
Şehrin kimliğindeki en büyük değişim ise Sovyetler Birliği döneminde yaşanmıştır. 1926 yılında, şehirde doğmuş olan Bolşevik devrimci ve komutan Mihail Frunze'nin anısına şehrin adı "Frunze" olarak değiştirilmiştir. Yaklaşık 65 yıl boyunca bu isimle anılan şehir, Sovyetler Birliği'nin model şehirlerinden biri olarak tamamen yeniden inşa edilmiştir. Bugünkü geniş caddeler, büyük kamu binaları ve apartman blokları, bu dönemin mimari mirasıdır. Kırgızistan'ın 1991'de bağımsızlığını ilan etmesiyle birlikte, şehir meclisi tarihi "Pişpek" isminden esinlenerek şehrin adını "Bişkek" olarak değiştirmiş ve şehir, genç cumhuriyetin başkenti olmuştur.
BİŞKEK NERENİN ŞEHRİ?
Sovyet planlamasının mirası olan geniş caddeleri ve yeşil alanlarıyla Bişkek, pek çok kişinin beklediğinden daha sakin ve düzenli bir Orta Asya başkentidir. Şehir, her şeyden önce bir "parklar ve yeşil alanlar" şehridir. Kentin merkezinde yer alan Meşe Parkı (Dubovy Park), Panfilov Parkı ve sayısız küçük meydan, halkın dinlenmek ve sosyalleşmek için bir araya geldiği yerlerdir. Bu yeşil doku, şehre ferah bir atmosfer kazandırır.
Bişkek, aynı zamanda bir "Sovyet mimarisi açık hava müzesi" niteliğindedir. Şehrin merkezindeki Ala-Too Meydanı, heykelleri, fıskiyeleri ve etrafını çevreleyen anıtsal binalarıyla tipik bir Sovyet meydanıdır. Beyaz Saray (Cumhurbaşkanlığı Sarayı), Devlet Tarih Müzesi ve Opera ve Bale Tiyatrosu gibi yapılar, Sovyet klasisizmi ve brütalizminin etkileyici örnekleridir. Bu mimari miras, şehre zamanda yolculuk hissi veren nostaljik bir karakter katar. Son olarak Bişkek, bir "maceraya açılan kapı" şehridir. Şehre sadece 40 kilometre mesafedeki Ala Arça Milli Parkı gibi yerler, günübirlik doğa yürüyüşleri ve dağcılık için inanılmaz fırsatlar sunar. Kırgızistan'ın geri kalanındaki dağları, gölleri ve yaylaları keşfetmek isteyen gezginler için Bişkek, vazgeçilmez bir başlangıç noktası ve hazırlık merkezidir.
