Katarsis nedir? Katarsis, psikolojide ne anlama gelir?

Toplumda giderek daha fazla önem kazanan "katarsis" kavramı, bireylerin duygusal rahatlama ve yenilenme süreci olarak tanımlanıyor. Peki, bu süreç gerçekten içsel bir temizlik sağlıyor mu? İşte detaylar...

Giriş: 17.03.2025 - 07:30 Güncelleme: 17.03.2025 - 07:30

Katarsis, bireylerin içsel çatışmalarını çözmeleri adına önemli bir mekanizma olarak kabul ediliyor. Peki, bu kavram zihinsel sağlığın iyileşmesinde nasıl bir rol oynuyor?

Bireyin bastırılmış veya yoğun duygularını ifade etmesi, bu duyguların dışa vurulması yoluyla rahatlama sağlamasına katarsis denir. Bu süreç, özellikle travmatik anılar veya stresli durumlarla başa çıkmada etkili bir yöntem olarak kabul edilir. Katarsis, özellikle terapi süreçlerinde bilinçli olarak kullanılabilir ve kişinin kendini daha iyi hissetmesine, içsel bir rahatlama yaşamasına yardımcı olabilir. Duygusal katarsis, örneğin, ağlamak, bağırmak veya yazı yoluyla duygularını ifade etmek gibi çeşitli yollarla gerçekleşebilir.

REKLAM

Yunan mitolojisinden, Roma mitolojisine kadar katarsis kavramına ilişkin birçok bilgi bulunur. Eski Antik Yunan'da, ruh dönüşümü, arınma ve saflaşma olarak ifade edilir. İnsan ruhunun kötülüklerinden bu yöntem sayesinde kurtulabileceğini düşünmüştür.

Katarsis, M.Ö. 350 yıllarında ilk defa Aristoteles'in Poetica adlı trajedi oyunda yer alır. Aristoteles sergilediği trajedi oyunuyla insanların orada oyuncuların canlandırdığı karakterlerle kendilerini yüzleştirebildiğini düşünür. Canlandırılan karakterler bireydeki korku ve merhamet hislerinin yarattığı etkiyi gözler önüne serer. Bu da bireyin kendisiyle yüzleşmesine yardımcı olur. Böylece izleyicinin aydınlanmasına ve yenilenmesinde tragedyanın önemli olduğunu savunur. Çünkü arınma duygusunu seyirciye de aşılayarak hikayedeki olayla kişinin özdeşleşebileceğini savunur.

REKLAM

Psikolojide katarsis bir terim olarak kullanılır. Kişinin yaşadığı olay sonucu travmaya neden olan ve olay sonucu hissettiği duyguları bilinçaltına iterek bastırdığı hislerini tedavi süreci boyunca bilinç düzeyine dönüştürmesi sağlanır. Böylece kişi patojen hislerinden ve nevrotik semptomların temizlenmesi sayesinde kendiyle bütünleşmeye başlar. Kısaca, ruhsal başkalaşım şeklinde de açıklanabilir. Aristoteles, insanların doğadan esinlenerek sanatla kendilerini arındırmaları olarak katarsisi tanımlar. Poetika adlı tiyatro oyunuyla da katarsis kavramını izleyicisine duyurmuştur.

Psikanaliz alanında Freud katarsisi, normal dışı davranışların azalmasına yardımcı olacak bir ruhsal çözümleme olarak ele almıştır. Bireyin saldırganlık yapısını ortadan kaldırmak için serbest çağrışıma dayanan ve spontane gelişen konuşmalar dizesi şeklinde kişinin bilinçaltına inerek yaşadıklarıyla yeniden yüzleşmesini sağlar.

Birey kendi içinde güvensizlik, kaygı, huzursuzluk, nefret, odaklanamamak, plansızlık gibi belirtiler yaşıyorsa bir ruh sağlığı uzmanına danışması gerekir. Bunun yanı sıra kendini ifade etmekte zorlanan, söylediklerinin anlaşılmadığını düşünen kişiler zamanla bu duyguları içinde bastırır ve fiziksel, ruhsal olarak çökme gibi durumlara neden olur. Bu durumdan kurtulabilmek için kişi önyargılarını soruşturarak ve tartışarak ruhundan uzaklaştırır.

REKLAM

Resim, müzik, heykel gibi sanat dalları, duyguları ifade etmenin güçlü bir yoludur. Sanat terapisi, yaratıcılığı kullanarak bastırılmış duyguları ortaya çıkarmaya ve anlamlandırmaya yardımcı olur.

Düşünceleri ve duyguları yazıya dökmek, içsel dünyayı anlama ve anlamlandırma sürecini destekler. Günlük tutmak, duygusal farkındalığı artırır ve katarsis deneyimini kolaylaştırır.

Beden, duyguların ifade edildiği güçlü bir araçtır. Dans ve hareket terapisi, bedensel ifade yoluyla duygusal blokajları çözmeye ve enerji akışını dengelemeye yardımcı olur.

Rol yapma tekniğiyle, bireyler geçmiş deneyimleri yeniden canlandırarak duygusal blokajları çözebilir ve farklı bakış açıları geliştirebilir. Psikodrama, katılımcılara güvenli bir ortamda duygusal ifade ve keşif imkanı sunar.

REKLAM

Doğanın sakinleştirici etkisi, duygusal dengeyi sağlamaya yardımcı olabilir. Yürüyüş yapmak, ormanda vakit geçirmek veya deniz kenarında dinlenmek, zihni boşaltıp iç huzuru bulmanızı sağlayabilir.

Egzersiz yapmak, endorfin salgılanmasını tetikleyerek ruh halinizi iyileştirir ve stresi azaltır. Yoga, koşu, yüzme gibi aktiviteler, hem fiziksel hem de duygusal sağlığınızı destekler.

Güvendiğiniz arkadaşlarınızla veya aile üyelerinizle duygularınızı paylaşmak, destekleyici bir ortamda içsel sıkıntılarınızı hafifletebilir.

Resim yapmak, müzik dinlemek veya çalmak, dans etmek, yazmak gibi yaratıcı aktiviteler, duygularınızı ifade etmenin ve içsel gerilimi azaltmanın harika yollarıdır.

Görsel Kaynak: shutterstock/istockphoto