Gwyneth Paltrow'un çıkışının ardından akıllardaki soru: Kim bu yakınlık koordinatörü?
Gwyneth Paltrow, onca yıl ara verdiği setlere döndüğünde 'yakınlık koordinatörlüğü' diye bir meslekle yeni tanıştığını itiraf etti. Bunu çok rahatsız edici bulduğunu da... Sahi, ne iş yapıyordu bu yakınlık koordinatörü?
Gwyneth Paltrow, 2010'dan bu yana başrolde yer aldığı ilk film olan 'Marty Supreme'de son dönemin popüler genç yeteneği Timothée Chalamet ile pek çok samimi sahneyi -ya da adını açıkça koyalım- sevişme sahnesini çekti. 52 yaşındaki Paltrow, onca yıl ara verdiği setlere döndüğünde 'yakınlık koordinatörlüğü' diye bir meslekle yeni tanıştığını itiraf etti.
Seks sahnelerinin çekilmesine yardımcı olan bir yakınlık koordinatörüyle ilk deneyimini yaşayan Paltrow, bu hafta verdiği röportajda, bunu çok rahatsız edici bulduğunu anlattı. Bir sevişme sahnesinin çekimi sırasında belirli bir hareketten rahatsız olup olmayacağı sorulduğunda, "Kızım, ben çıplak olduğun, yatağa girdiğin ve kameranın açık olduğu dönemden geliyorum" diye yanıt verdiğini söyledi.
Sevişme sahnelerinin eski tüfeği diyebileceğimiz Paltrow, rol arkadaşı Timothée Chalamet ile birlikte yakınlık koordinatörüne, "Bir adım geri çekilebilirsin" dediklerini, bir sanatçı olarak böyle birinin varlığını çok bunaltıcı bulduğunu anlattı.
Sahi, ne iş yapıyordu bu yakınlık koordinatörü?
Hollywood'daki 'MeToo' (Ben de) hareketinden sonra ortaya çıkan yakınlık koordinatörleri, çok sayıda taciz olayının açığa çıkmasının ardından oyuncuları korumaya yardımcı olmak için setlerde belirdi.
Oyuncular, ister el ele tutuşarak ister öpüşerek olsun, yıllardır sanat adına insanların gerçek hayattaki yakınlaşmalarını simüle ediyorlar. Bu yakınlığın ekrandan yansıtılması için set ortamında oyuncuların pek çoğu rahat olmadıklarını zaman zaman dile getirseler de bu rahatsızlık genellikle pek su yüzüne çıkmadı. Ta ki bir dönüm noktasına gelene ve birçoğu topluca "Yeter" diyene kadar.
'MeToo' söylemi, setlerde cinsel taciz ve cinsel saldırı gibi sayısız uygunsuz davranışın ortaya dökülmesiyle sektör için bir uyarı niteliğindeydi. Hollywood yıldızları 2017'de "Ben de" diyerek setlerde yaşadıkları taciz olaylarını ifşa etmişti. Hatta cinsel şiddete karşı bir ifşa hareketi olarak ABD'de başladı, bütün dünyaya yayıldı.
Gwyneth Paltrow
Hollywood'dan yükselen ifşa sesleri, birçok kişi için film endüstrisinin, korkunç oyuncu seçme söylentilerinden samimi sahnelerde rızaya başvurulmamasına kadar, karanlık ve zehirli bir yere işaret ediyordu. ‘MeToo’ hareketinin ardından, ABD'de eğlence sektörü içinde yapılan çarpıcı bir anket, katılımcıların yüzde 40-50'sinin sette veya sahnede cinsel taciz veya saldırıya maruz kaldığını ortaya koydu.
İşte bu noktada sektör, bu işe bir çözüm arayışına girdi ve ortaya 'yakınlık koordinatörlüğü' diye bir iş kolu çıktı.
Yakınlık koordinatörü, sevişme, öpüşme ya da herhangi bir yakınlaşma sahnesi çekileceği zaman, oyuncunun rızasının sağlanmasını garanti eden kişiye deniyor. Aslında setteki güç dinamiklerinin bozulmasında büyük bir rol oynuyor bu koordinatör. Belirli sahneler için bir risk değerlendirmesi yapabiliyor ve oyuncuların sette yakınlaşma eylemlerini gerçekleştirmeyi kabul etmediklerinde yerlerinin alınabileceği baskısını asla hissetmemelerini sağlamak için elinden geleni yapıyor.
‘MeToo’ hareketi, yakınlık koordinatörlerine olan talebin ve seks sahnelerinin güvenli bir şekilde çekilmesine ilişkin yönergelerin yaratılmasına yardımcı olan önemli bir dönüm noktasıydı.
Açılımı 'Ekran Oyuncuları Birliği ve Amerikan Televizyon- Radyo Sanatçıları Federasyonu' olan ABD'nin eğlence sektörü sendikası SAG-AFTRA, yakınlık koordinatörünü şöyle tanımlıyor: Çıplaklık ve simüle edilmiş seks konusunda oyuncular ve prodüksiyon arasında bir bağlantı.
Buna göre yakınlık koordinatörü, işinin çoğunu çekim sırasında yapıyor. Yakın sahnelerin koreografisini yapıyor, kapalı set ortamını izliyor; kostüm, mahrem giysiler ve protezler üzerinde çalışıyor. Koordinatör ayrıca film yapımcılarıyla ön prodüksiyonda yer alıyor; izin verilecek dokunma ve maruz kalma türlerini planlayıp çıplaklık konusunda oyuncunun endişelerini yönetiyor.
Dünyada yakınlık koordinatörü istihdamı ilk kez 2018'de çekilen, 70'lerde New York’taki seks işçilerini konu alan HBO'nun ‘The Deuce’ dizisinin ikinci sezonunda sağlandı.
Yakınlık koordinasyonu, film setlerinde nispeten yeni bir uygulama. Cinsel açıdan yakınlık içeren sahneleri çekmek için uzmanların setlerde bulundurulması ABD, Avustralya gibi ülkelerde 2010'ların sonlarında popüler hale geldi. Bazı film şirketleri setlerinde bir yakınlık koordinatörü kullanımını zorunlu tutuyor.
Türkiye’de bu işi yapan biri var mı diye baktığımızda, karşımıza Ece Türkmut Dere ismi çıkıyor. Dramaturg ve hareket uzmanı olan Dere, ABD’de Oyuncular Sendikası'nın onayladığı yakınlık profesyoneli eğitimlerini almış. Sektöre yeni koordinatörler kazandırmak için Oyuncular Sendikası ile işbirliği içinde çalışıyor.
Oyuncular Sendikası da 2024 yılında yakınlık koordinasyonu konusuyla ilgili yoğun çalışmalara başladığını, sosyal medya aracılığıyla bilgilendirici videolar yayınlayarak sektöre bir lansman gerçekleştirdiğini duyurdu. Bu sayede 2024 yılı itibariyle Türkiye’de üç ayrı prodüksiyonun, üç ayrı projede yakınlık koordinatörü ile çalıştığını açıklayan sendika, 2025 yılında yakınlık koordinatörlüğü eğitimleri vermeyi planlıyor.
