14 tipik dünya ekmeği ve kökenleri
Naan ekmeğin Hindistan'dan, baget ekmeğin Fransa'dan, focaccianın İtalya'dan çıktığını hepimiz biliyoruz. Peki yemek kültürümüzün tam ortasına yerleşmiş baş tacı ekmeğin dünyada başka pek de bilinmeyen hangi çeşitleri var ve hikayeleri ne?
İyi ekmek Avrupa'da hemen hemen her yerde bulunur. Hem küçük köylerde hem de büyük metropollerde fırınlar oldukça yaygındır ve pek çok insan hala günlük olarak ekmek tüketir. Fransa'nın ince bagetlerinden Kuzey Avrupa'nın yoğun çavdarlı ekmeklerine kadar, kıtanın her yerinde yerel ekmekler yapılır.
Peki ama neyi nerede ve neden tatmalısınız? İşte denemeniz gereken 14 tipik ekmek ve kökenlerini açıklayan yerel efsaneler.
İnsanoğlunun bilinen en eski ve önemli gıda maddesi ekmeğin hikayesi, un su ve maya ile binlerce yıl öncesine dayanıyor. İlk insanlar su ile ıslatılmış ve kendi haline bırakılmış buğday kırmasında gözeneklerin meydana geldiğini görmüşler ve gözenekli kütleyi sıcak taşlar üzerinde pişirdikleri zaman tat ve lezzetinin iyi olduğunu anlamışlar. Bu farkındalık sonrasında çeşitlenen ekmek, yavaş yavaş toplumlar arasında yayılmaya başlamış...
İşte dünya üzerinde ekmek çeşitleri
Zopf, İsviçre
Beyaz un, süt, yumurta, tereyağı ve mayadan yapılan bu hafif tatlı ekmek, Pazar sabahı kahvaltısı için yerel halkın favorisidir. Ancak efsaneye göre dünyanın bu bölgesinde kadınlar, eski zamanlarda kocalarıyla birlikte gömülürken, daha sonraları saçlarından bir örgü kesip mezarın üzerine atmaya ve bunun yerine gömülmek üzere bir somun ekmek pişirmeye başlamışlardır. Bu efsaneye inanılsın ya da inanılmasın, ekmeğin kendisi en az 1430'dan beri vardır ve sevgi, takdir ya da teşekkür göstergesi olarak hala popülerdir.
İngiliz somun ekmeği, İngiltere
Bu tuhaf şekilli ekmeği yapmak için fırıncılar iki yuvarlak hamur topunu bir araya getirirler. Çok sayıda teori var, ancak çoğu fırıncı bunun muhtemelen eski moda ekmek fırınlarında yer tasarrufu sağlayan bir çaba olduğu konusunda hemfikir. Yapmanın ve satmanın (çünkü sandviçler için dilimlemeye uygun bir şekil değildir) zorluğu nedeniyle, ekmeği fırınlarda görmek eskisi kadar kolay değil.
Ruisreikäleipä, Finlandiya
Bu hafif acı çavdar ve yulaflı somun simide benzer. Ancak bu şeklin arkasında pratik bir amaç vardır. Hamur ilk kez kabardıktan sonra delik açılır, böylece pişen somunlar mutfak tavanına asılan uzun direklere geçirilerek havayla kurutulabilir ve uzun, soğuk kış boyunca ekmeği haşerelerden koruyup kuru tutabilir.
Tijgerbrood, Hollanda
1970'lerden beri Hollanda'da ticari olarak satılan flemenkçe anlamı kaplan ekmeği olan tijgerbrood'un köklerinin ülkenin Güneydoğu Asya ile ticaretinin başlangıcına dayandığı tahmin ediliyor. Amerika Birleşik Devletleri'nin bazı bölgelerinde “Dutch crunch” olarak satılan ekmek, yakın zamanda küçük bir kızın büyük süpermarket zinciri Sainsbury's'e benekli kabuğunun kaplandan çok zürafa postuna benzediğine dair şikayette bulunmasının ardından Birleşik Krallık'ta yeniden isimlendirildi. Üstündeki susam yağı ve pirinç unu kabuğunu oldukça çıtır hale getirir. Bu yumuşak beyaz ekmek kahvaltıyı çok lezzetli bir hale getirir.
Pide
Pide, Türk ve Orta Doğu mutfaklarında yaygın olan, Balkan mutfaklarında da görülebilen yassı bir ekmek çeşididir. Ermenistan'a özgü bir ekmek türü olan matnakaş ve İtalya'nın pizzası ile benzerlik gösterir. Anadolu'nun bazı yörelerinde "Tırnaklı" adı ile bilinir. Ramazan ayının sembollerinden biri olan pide, fırın kapısında iftar vaktinden saatler önce sıraya girenlerin oluşturduğu uzun kuyrukların nedeni olarak da nitelendirilebilir. Çeşitleri arasında Kayseri'nin etli, tahinli pidesi; Kastamonu'nun kır pidesi, Karadeniz'in açık veya kapalı pideleri, Konya'nın etli ekmeği, Ege'nin meşhur pidelerini sayabiliriz.
Pan gallego, İspanya
Bu ekmek ilk olarak İspanya'nın Galiçya bölgesinde pişirilmiştir. Efsaneye göre, yerel halkın Santiago de Compostela'ya giden uzun yolculukta aç kalmamaları için Aziz James Yolu'nda seyahat eden hacılara verdiği yiyeceklerden biriydi. Uzun bir yolculuğa çıkacaklar için ideal bir seçimdir. Galiçya ekmeğinin 500 yıllık tarifi, yavaş fermantasyonu ve düşük tuz içeriği nedeniyle bir aya kadar taze kalan somunlar üretir.
Pretzels, Almanya
Orta Çağ'da keşişlerin, muhtemelen dualarını öğrenen çocuklar için bir ödül olarak icat ettikleri düşünülüyor. Pek alışılmadık bir şekli vardır. Kıvrımlı şeridi 12. yüzyıldan beri Güney Almanya'da fırıncıların amblemi olmuştur. Ekmek ve suyla (yumurta ya da süt ürünleri kullanılmadan) yapılır.
Focaccia, İtalya
Bugün dünya çapında popüler olan focaccia en çok kuzeybatı İtalya'daki Liguria'nın geleneksel tariflerine benzer. Yapımı çok basittir. Zeytinyağı ve tuz ile tatlandırılır ve bazen otlar, soğan veya peynir eklense de en çok Roma döneminde yenen ekmek versiyonuna benzer. Bu ekmeğin geleneksel tarifinde bıçakla oluşabilecek kabarcıklar kesilir ve ekmeğin nemli kalması için kullanılan yağı emmesine yardımcı olmak amacıyla noktalama adı verilen bir işlemle hamurun içinde daha fazla çukur açılır.
Bannock, İskoçya
Tarihsel olarak bu somunlar ağır ve mayasızdır, arpa veya yulaf ezmesinden yapılır ve ateşte taş bir kalbur üzerinde pişirilirdi. Ayrıca mevsimlerin değişimini kutlamak için ritüellerde kullanılmış ve insan kurban etme sırasında rol oynamış olabilirler. Neyse ki İskoçya'da insan kurban etme ritüelleri artık yok ve çok daha lezzetli olan ekmeğin günümüzdeki versiyonlarında ekmeği hafifletmek için kabartma tozu veya soda kullanılıyor
Baget
Uzun ve ince yapısıyla dikkat çeken ve tüm dünyada örnekleri görülen baget ekmeklerinin çıkış noktası Fransa. Aslında bugün ince ve uzun olan bagetler başlangıçta yuvarlaktı. Lezzetli bir kabuk ve ağır bir iç yapısı bulunan bagetler zamanla şekil değiştirdi. Bunun sebebi ise müşterilerin dış kabuğu daha çok sevmesi. Bu müşteri davranışı ile birlikte bagetler bugünkü halini aldı. Teknik olarak 1920'den önce hiçbir ekmeğin baget (Fransızca değnek ya da çubuk anlamına gelir) olarak adlandırıldığı kaydedilmemiş olsa da, Fransa'da 14. Louis döneminden bu yana uzun somun buğday ekmeği tipik bir ekmek türüdür. Modern uzun ince varyasyonun, 1920'de fırıncıların akşam 10 ile sabah 4 saatleri arasında çalışmasını yasaklayan bir yasa nedeniyle popüler hale geldiği düşünülmektedir. Sabah koşuşturmasından önce ekmeği hazırlamak için daha az zaman olduğundan, ince somunlar daha hızlı pişirmek için en iyi seçimdi.
Ciabatta
Buğday unu, tuz, maya ve su ile yapılan bir İtalyan ekmeği olan Ciabatta, özellikle sandviç ve dürümler için ideal bir alternatiftir. Ciabatta ekmeğinin ilginç bir hikayesi var. 1982’de Arnaldo Cavallari tarafından bagetlere tepki olarak ortaya çıkarılan ciabatta, gıda sektörü için önemli bir hareketin miladı olarak görülüyor.
Marraqueta
Şili halkının en sevdiği atıştırmalıklardan biri olan Marraqueta’nın öyküsü 19. ve 20. yüzyılın başlarında Avrupa’dan yapılan göçlere dayanıyor. Gerçekleşen bu göç sırasında buğday ekmeğini Şili’ye getiren Avrupalılar, yeni bir dönemin kapılarını araladı. Kabarık bir iç yapıya sahip olan Marraqueta’nın asıl lezzeti kabuğunda. Fırıncılar bu lezzeti yakalayabilmek için tavada gezdirdikleri suyu fırına serpiyor.
Naan
Hindistan mutfağının en meşhur lezzetlerinden biri olan Naan ekmeği, biraz kalın açılmış yufkaya benziyor. İsteyen sade bir şekilde yese de en muhteşem özelliği sarımsaklı sos ile servis edilmesi.
Crumpet
Sıklıkla reçel, tereyağı ve bal ile tüketilen bu delikli ekmek, İngiltere'de oldukça popüler. Bu muhteşem lezzeti pişirmek için genellikle bir sac tercih ediliyor. Halka şeklinde kalıplara konularak saclara yerleştirilen ekmekler, İngilizlerin meşhur çay saatlerinde afiyetle yeniyor.