Suçluluk psikolojisi nedir? Suçluluk türleri nelerdir?

Hayatın her alanında, her döneminde zaman zaman önemli kararlar vermek zorunda kalabiliriz. Verdiğimiz kararlar kimi zaman bizi rahatlatırken, kimi zaman ise uzun süreli hatta hiç geçmeyen kronik bir suçluluk duygusuna dönüşebilir. Suçluluk duygusuyla başa çıkmak için hayatımıza bazı yöntemler eklemeliyiz. İşte onlardan bazıları...

Giriş: 14.02.2025 - 09:30 Güncelleme: 14.02.2025 - 09:30

Kasıtlı veya istemeyerek bir şey yapıldıktan sonra kişinin kendi içinde huzursuz ve tedirgin olması, onu uzun vadeli bir suçluluk duygusunun içine sokabilir.

Suçluluk duygusu, çocukluktan başlayarak, sosyal gelişimimiz esnasında öğrendiğimiz, duygusal bir uyarı sistemidir. Amacı, yanlış bir şey yaptığımızda bize bildirmek, davranışlarımızın sonuçları hakkında fikir edinmemize yardımcı olmak ve bu sonuçların kendimizi veya başkalarını nasıl etkilediğini bize göstermektir. Başka bir deyişle suçluluk, aynı hatayı ikinci kez yapmamamız için davranışlarımızı yeniden gözden geçirmemizi sağlayan sağlıklı bir duygudur.

REKLAM

Kişisel değerlere dayalı suçluluk duygusu, kişinin kendi değer ve ahlaki standartlarına uygun davranmadığını hissettiği durumlarda ortaya çıkar. Örneğin, dürüstlük değer algısı olan kişi bir yakın bir arkadaşına yalan söylediğinde veya hile yaparak bir sınavı geçtiğinde suçluluk duyabilir.

Bu tür suçluluk duygusu, kişinin başka birine zarar vermekten veya ona yardım etmemekten dolayı hissettiği suçluluktur. Örneğin, kişi sevdiği birine duygusal olarak zarar verdiğinde veya ihtiyaç halinde olan birine yardım etmek yerine kayıtsız kaldığında suçluluk duyabilir.

Bu tür suçluluk duygusu, kişinin beklentilerine veya yaşam amacına uygun şekilde yaşamaması veya hedeflerini takip etmemesi durumunda ortaya çıkar. Örneğin, insanlar potansiyelini kullanmadığını veya hayallerini gerçekleştiremediğini düşündüğünde suçluluk duyabilir.

Bu tür suçluluk duygusu, eylemler ve sonuçlar arasında açık bir ilişki olmadığında ortaya çıkar. Örneğin, birçok insanın hayatını kaybettiği bir felaketten (son yaşanan depremler gibi) sağ çıktığı için kişi suçluluk duyabilir veya doğuştan gelen bir hastalığa genetik olarak yatkın olmak suçluluk hissi yaratabilir.

REKLAM

Bu tür suçluluk duygusu, adaletsizlik veya dengesizlik durumlarından kaynaklanır. Örneğin, diğerleri zorluk çekerken ayrıcalıklı bir pozisyonda olmaktan suçluluk duymak veya dezavantajlı durumda olanlardan daha fazla kaynak edinmek gibi durumlarda suçluluk hissetmektir.

İnsanlar birçok nedenden dolayı suçluluk duygusu yaşayabilir . Suçluluk duygusu, hatalarımızdan ders çıkarmamıza ve olumsuz davranışlarımızı değiştirmemize yardımcı olabilir, ancak aynı zamanda toksik veya mantıksız da olabilir. Suçluluğun üstesinden gelmenin önemli bir kısmı, ilk etapta bu duyguları neden yaşadığınızı anlamaktır.

Davranışınızdan utanıyor olsanız bile duygularınızı bastırmayın. Hissettiğiniz şeyleri kabul edip tartıştığınızda suçlulukla yaşamak daha kolaydır. Duygularınız hakkında güvendiğiniz biriyle konuşmayı düşünün.

REKLAM

Suçluluk acı verici bir duygu olabilir, ancak sonunda olumlu sonuçlara yol açabilir. Araştırmalar, suçluluğun insanları geçmişteki bir hatayı düzeltmeye motive ettiğini tutarlı bir şekilde göstermektedir. Geçmişteki davranışlarla ilgili suçluluk duygularıyla mücadele ediyorsanız, incittiğiniz insanlarla işleri yoluna koymak için çalışın.

Gönüllülük, suçluluk duyguları için sağlıklı bir çıkış yolu olabilir. Başkalarına yardım etmek ruh halinizi iyileştirebilir ve size bir amaç ve tatmin duygusu verebilir. Olumsuz bir duyguyu olumlu duygularla değiştirmenin harika bir yoludur.

Suçluluk duygusu bunaltıcı olabilir. Yoğun suçluluk duygusu sizde stres yaratıyorsa, yeterli uyku almanızı engelliyorsa veya konsantre olmanızı zorlaştırıyorsa, dikkatinizi başka yere odaklamayı deneyin. Sağlıksız suçluluk duygusuyla nasıl başa çıkacağınızdan emin olmasanız bile, rahatlatıcı bir aktivite sakinleşmenize ve gevşemenize yardımcı olabilir.

Kendinize karşı nazik olmak önemlidir, yanlış bir şey yaptığınızı hissettiğinizde bile. Aynı duygularla mücadele eden bir arkadaşınıza nasıl tepki vereceğinizi düşünün. Hatalarınız için kendinizi suçlamak yerine, kendinize sabır ve nezaketle davranın.

REKLAM

Araştırmaya göre, kendini eleştirmek suçluluk duygularını daha da kötüleştirmekle kalmaz, aynı zamanda fiziksel ve ruhsal sağlığınıza da zarar verebilir . Olumsuz iç konuşmanızın daha fazla farkına varmaya çalışın ve inançlarınızı sorgulayın. Kendini eleştirirken, bunun yerine olumlu iç konuşmaya geçmeyi deneyin.

Hayır dediğiniz veya kendinize zaman ayırdığınız için suçluluk duymanıza gerek yok. Suçlulukla nasıl başa çıkacağınızı öğrenmenin önemli bir parçası, hayatınızdaki insanlarla sağlıklı ilişki sınırları belirlemektir. Net sınırlara sahip olmak, kendinizi savunmanıza ve suçluluk duygularından kaçınmanıza yardımcı olabilir.

Hatalar olumsuz sonuçlara yol açabilir, ancak aynı zamanda değerli öğrenme fırsatları da olabilir. Yanlış bir şey yaptıysanız, bunu kabul edin ve gelecekte farklı seçimler nasıl yapabileceğinizi düşünün. Geçmişteki bir hatayı yeniden çerçevelemek ve yanlış adımlarınızı tedavi etmek büyümek için bir şans olabilir.

Hissettiğiniz suçluluk duygusuyla nasıl başa çıkacağınızı çözemiyorsanız, duygularınızı bir ruh sağlığı uzmanıyla görüşmenin zamanı gelmiş olabilir. Sağlıksız suçluluk duygusu depresyonun bir belirtisi olabilir ve sürekli suçluluk duygusu bazen travmayla ilişkilendirilir. Terapi, suçluluğu kabul etmenin, ele almanın ve bırakmanın ve hayatınız üzerindeki etkisini azaltmanın bir yolu olabilir.