Konuşma rehabilitasyon birimi sayesinde gırtlak kanserinde ses kaybına son

Gırtlak kanseri ameliyatı olan bireyler ciddi sorunlarla karşı karşıya kalabiliyor. Bu sorunların başında ses, solunum ve yutma gibi temel işlevlerin olumsuz etkilenmesi geliyor. Gırtlak kanserinde hastaların yaşadıkları en büyük problemlerden birinin de sesin etkilenmesi olduğuna dikkat çekiliyor. İleri evre gırtlak kanserinde yapılan gırtlak ameliyatı (total larenjektomi) tüm gırtlak yapıların ve üst soluk borusunun bir bölümünün cerrahi olarak alınmasını içeren bir ameliyat olarak tanımlanıyor. Bu ameliyat, hava yolunun bağlantısının kesilmesine ve boyunda kalıcı bir solunum deliğine yol açabiliyor. Bu nedenle ses kaybı kaçınılmaz oluyor ve koku kaybıyla da karşılaşılabiliyor. Bu bireyler ameliyat sonrasında yeni seslerini kabul etmekte de zorluk yaşayabiliyor. Bu nedenle gırtlak ameliyatı sonrasında hızlı ve etkili bir ses rehabilitasyonu çok önemli görülüyor. Hastalar, ameliyat sonrası yaşadıkları en büyük zorluğun konuşamama veya ihtiyaçlarını tam iletememe olduğunu ifade ediyor. Bunun sonucunda yüksek düzeyde stres ve depresyonla karşı karşıya kalıp işe dönme konusunda sorun yaşayabiliyorlar. SBÜ Ankara Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi KBB kliniği sorumlusu Doç. Dr. Caner Kılıç ve Onkolojide Konuşma Rehabilitasyonu Birimi Sorumlusu Dil ve Konuşma Terapisti Bilim Uzmanı Gülsün Adsız konuyla ilgili önemli bilgiler veriyor.

HASTANIN SESİNİ KAYBETME RİSKİ

Ülkemizde ve dünyada sık karşılaşılan kanserlerden olan larinks (gırtlak) kanserinin birden fazla tedavi seçeneği bulunuyor. Uygun olan tedaviyi; tümörün boyutu, yayılımı, kişinin sağlık durumu, yaş, psiko-sosyal şartlar gibi faktörler belirliyor. Tedavide amacın gırtlak yapısını ve temel fonksiyonlarını (konuşma, solunum, yutma) koruyarak, iyileşmesini sağlamak olduğu belirtiliyor. Tedavi süreci cerrahi ve cerrahi dışı (kemoterapi - radyoterapi) olarak ikiye ayrılıyor. Bazen bu yöntemler kombine edilebiliyor. Kanserin ileri aşamasında, konuşma organı olarak bilinen gırtlak, cerrahi olarak tamamen alındığı için hastanın sesini kaybetme riski bulunuyor.

SES REHABİLİTASYONU NELERİ KAPSIYOR?

Gırtlak ameliyatı sonrası bireylere ses rehabilitasyonu gerekebiliyor. Bu rehabilitasyon; ses protezi, yemek borusu (özefageal) konuşma ve elektrolarenks uygulamaları olarak sıralanıyor. Hastalara ameliyat öncesi bu yöntemlerin avantaj ve dezavantajlarının çok iyi şekilde anlatılması gerekiyor. Ses protezi ile konuşma hemen sağlanabilse de bu protezin ameliyat ile yerleştirilmesine ihtiyaç duyuluyor. Protez, küçük cerrahi bir delik açılarak yerleştiriliyor. Bunun yapılması soluk borusuna yiyecek ve/veya içecek kaçmasına neden olabiliyor. Uygulama ile kişide ses protezlerinin enfekte olması gibi bazı ciddi komplikasyonlar da gelişebiliyor. Bu durumlar protezin ömrünü sınırlayarak belli periyotlarla değişmesini gerektirebiliyor.

Alt çene veya yanak kısmından ağız boşluğuna iletilen ses kaynağı sinyallerini mekanik şekilde üreten tıbbi cihaza “elektrolarenks” adı veriliyor. Bu uygulama sesin mekanik olması gibi istenmeyen durumlara yol açabiliyor.

YEMEK BORUSU KONUŞMA YÖNTEMİ

Yemek borusu (özefageal) konuşma terapisi, yemek borusuna alınan havanın salınmasıyla üretilen alternatif titreşim seslerine karşılık geliyor ve gırtlağın alınması sonrası oluşan yeni anatomik bölgede üretilen ses titreşimiyle gerçekleşiyor. Öğrenildiğinde herhangi bir cihaza ihtiyaç duyulmadan doğal olarak yapılabilen bir konuşma yöntemi olup güvenli ve etkili bir tedavi seçeneği olarak değerlendiriliyor.

KONUŞMA REHABİLİTASYON BİRİMİ

Bu noktada sadece kanser tedavisinde değil, kanser yönetimi felsefesi dahilinde kanser merkezlerinde de yaşam kalitesini artıran uygulamaların yaygınlaşması çok önemli görülüyor. Bu kapsamda Ankara Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde “konuşma rehabilitasyon” biriminin hayata geçirildiğine dikkat çekiliyor. Merkezde görev yapan çalışanlar, aldıkları başarılı sonuçların kendilerini çok mutlu edip umut verdiğini belirtiyor.

REKLAM

DİL VE KONUŞMA TERAPİSTLERİNİN BAŞARISI

Konuşma rehabilitasyon birimi, dil ve konuşma terapistlerinin uzmanlık alanı içinde bulunuyor. Hastalara, “yemek yerken sorun yaşamıyorsanız başaramamanız için hiçbir neden yok” deniyor. Her terapide olduğu gibi ameliyat sonrasındaki tüm tedavilerin bitmesiyle erken dönemde başlanan terapilerden daha başarılı sonuç alınıyor. Bunun nedeni, bu hastaların konuşabilmek için bazı davranışları geliştirmemiş olmasıyla açıklanıyor. Bu nedenle terapiye, ameliyata girmeden önce başlanıyor ve “süreç nasıl olacak, neler yapılacak, neler yapılmayacak” konuları görüşülüp tedavinin tamamlanmasından hemen sonra hastanın yeniden tedavi programına alınması uygulamanın başarısını artırıyor.

TEDAVİYE GEÇ BAŞLANMASININ SAKINCALARI

Tedaviye geç başlayan bireylerin konuşmak için bazı davranış kalıpları edindikleri belirtiliyor. Tedaviye ancak bu davranışların sönmesi veya unutulması sağlandıktan sonra başlanıyor. Sonuç kişiden kişiye değişse de bazı kişiler bu davranışlardan bir hafta içinde kurtulurken bazıları daha fazla zamana ihtiyaç duyuyor. Kişinin terapiye geç başlamasının bu terapiyi başaramayacağı anlamına gelmediğini unutmamak gerekiyor.