Laktoz intoleransı belirtileri nelerdir? Hangi yiyecekleri tüketmemelidir?

Birçok kişi, laktoz intoleransı yüzünden hayatını zorlaştırmaktadır. Ancak, bu durumu yönetmek ve semptomları hafifletmek için farklı çözümler mevcuttur. Laktoz intoleransına karşı neler yapılabilir? İşte detaylar...

Giriş: 30.03.2025 - 15:30 Güncelleme: 30.03.2025 - 15:30

Çoğu kişinin mağdur olduğu ve hayatın içinde zor zamanlar geçirmesine neden olan laktoz intoleransı ile mücadele edilmektedir. Dünya genelinde milyonlarca kişi, laktoz intoleransı nedeniyle süt ve süt ürünlerinden kaçınmaktadır.

Laktoz, genellikle "süt şekeri" olarak bilinen ve glukoz ile galaktoz adlı iki basit şekerden oluşan bir disakkarittir. Memelilerin sütünde doğal olarak bulunur ve sütün ağırlığının yaklaşık yüzde 2–8'ini oluşturur.

Ülkelere göre oranlar değişebilmekle birlikte günümüzde laktoz intoleransı toplumun yüzde 75'índe görülmektedir. Sütün temel karbonhidratı olan laktoz disakkaritinin (süt şekeri) sindirilememesi durumuna laktoz intoleransı adı verilmektedir.

REKLAM

Laktoz intoleransının perde arkasında, çeşitli mekanizmalar mevcuttur. Primer (birincil) laktoz intoleransı olarak isimlendirilen ilk durum, yaşlanma sürecinin doğal bir sonucu olarak meydana gelir. Bu durum, laktoz intoleransının en sık görülen formunu oluşturur. Birçok insan doğumdan itibaren normal laktaz enzimi düzeylerine sahiptir. Bu durumun nedeni ise bebeklerin, temel besin kaynağı olan anne sütünün sindirilebilmesi için bu enzime ihtiyaç duymalarından kaynaklanır. Ancak bu enzimin düzeyi sürekli olarak yeterli düzeyde kalmayabilir.

Çoğu kişide laktaz enzimi seviyesinde yaşlanma ile birlikte bir miktar azalma meydana gelir. Bu durumun altında yatan neden ise bebeklik çağının ardından diyette yer alan gıdaların çeşitlenmesindir. Laktaz enziminde meydana gelen düşüş, genellikle kademeli olarak meydana gelir.

REKLAM

Bir diğer laktoz intoleransı sebebi olan sekonder laktoz intoleransı ise temel olarak çeşitli travma ve hastalıklar sonrasında meydana gelir. Çölyak ve inflamatuar bağırsak hastalıkları başta olmak üzere çeşitli sindirim sistemi hastalıkları veya ince bağırsağın etkilendiği operasyonlar sonucunda da laktoz intoleransı gelişebilir. Bu kişilerde altta yatan sağlık problemine uygun şekilde müdahale edilmesi, aynı zamanda laktoz intoleransının da gerilemesini sağlayabilir.

Bebek, anne sütüne ve laktoz içeren mamalara karşı da hassas hale gelir. Erken tanı ve müdahale edilmediği takdirde konjenital laktoz intoleransı, bebekte hızlı şekilde sıvı ve elektrolit kaybına neden olarak; yaşamı tehdit edici boyutlara varabilir. Ancak laktoz içermeyen mama kullanımı gibi basit bir değişiklik ile konjenital laktoz intoleransının kontrol altına alınabileceği unutulmamalıdır.

Bir diğer laktoz intoleransı formu olan gelişimsel laktoz intoleransı, bebeğin prematüre doğumu sonrasında görülen laktoz hassasiyeti durumlarını tanımlamak için kullanılır. Normalde anne karnındaki bebekte laktaz enziminin salgılanması, hamileliğin son dönemlerinde meydana gelen bir durumdur. Dolayısıyla 34 haftanın öncesinde dünyaya gelen bebeklerde laktaz enzim düzeyleri, henüz sindirim sistemi işlevlerinin tam olarak yerine getirilmesini sağlayacak düzeyde olmayabilir.

REKLAM

Laktoz intoleransı belirtileri genellikle laktoz içeren gıdaların tüketiminden 30 dakika ila 2 saat sonra ortaya çıkar ve sindirim sistemine odaklanır. En yaygın belirtiler arasında karın ağrısı, şişkinlik, gaz, ishal ve bulantı yer alır. Bu semptomlar, ince bağırsakta laktaz enziminin yetersizliği nedeniyle laktozun sindirilememesi ve kalın bağırsakta bakteriler tarafından fermente edilmesi sonucunda gelişir. Belirtilerin şiddeti, tüketilen laktoz miktarına ve bireyin laktaz eksikliği derecesine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Laktoz intoleransı belirtileri şunlardır:

- Karın ağrısı ve kramplar (özellikle göbek çevresinde ve alt karında hissedilir).- Karında şişkinlik hissi.- İshal (laktozun sindirilememesi sonucu bağırsakta artan su nedeniyle oluşur).- Gaz sancısı ve artan gaz çıkarma.- Bulantı (özellikle süt ve süt ürünleri tüketimi sonrasında).

Yetişkinlerin yanı sıra bebeklerde laktoz intoleransı belirtileri genellikle beslenmeden sonra ortaya çıkan huzursuzluk, aşırı gaz, karın şişkinliği, sulu ve köpüklü dışkı ile kendini gösterir. Dışkının asidik olması nedeniyle bez bölgesinde pişik oluşumu da yaygın görülebilir. Bu belirtiler, bebeğin anne sütündeki veya mamadaki laktozu sindirememesinden kaynaklanır. Eğer bu tür semptomlar fark edilirse, kesin teşhis ve uygun yönetim için bir doktora danışılması önerilir.

REKLAM

Laktoz intoleransı testi için hastaya 50 gr laktoz yüklemesi yapılır. Yükleme öncesi ve sonrası kan ve idrar tetkikleri yapılır. Tetkiklerin farkına bakılarak tanı konulur.

Laktoz yüklemesi yapılarak nefes ile ölçülen bir tekniktir. Laktozun tüketimi sonrası intestinal fermantasyon ile karbon, hidrojen ve oksijen oluşumu ölçülür. En sık kullanılan yöntemdir.

Laktoz intoleransı tanısında doğrudan laktaz enzim aktivitesinin değerlendirilmesi yöntemidir. Laktoz intoleransı testinde altın standart olmasının yanında uygulaması zor bir yöntemdir. Endoskopi yöntemiyle mideden ince bağırsağa geçilerek biyopsi alınır.

Erişkinlerde bakılan bazı genetik testlerle laktaz yeterliliği tespit edilmektedir.

Tüm süt ve süt ürünleri değişik dozlarda laktoz içeriğine sahiptir. Buna bağlı olarak, süt ve süt ürünleri içeren her türlü besin laktoz intoleransı olan kişiler için risk teşkil etmektedir.

REKLAM

Süt, yoğurt, peynir, tereyağı, dondurma, süt tozu, işlenmiş gıdalar, sucuk, sosis, patates cipsi, çikolata, pasta, krema, bisküvi, kurabiye gibi gıdaların tümünde süt ve süt ürünleri bulunmaktadır. Dolayısıyla bu gıdaların tüketimi laktoz intoleransı olan hastalarda şişkinlik, karında ağrı veya kramp, diyare (bağırsak hareketlerinin düzenli çalışmaması sonucunda gün içinde birden fazla defa sulu dışkılama) gaz, mide bulantısı gibi semptomlara yol açabilmektedir.

Laktoz intoleransı olan kişiler, süt ve süt ürünleri dışında meyve, sebze, kırmızı et, beyaz et, deniz ürünü, yumurta ve baklagiller gibi birçok farklı çeşitte besini tüketebilirler.

Laktoz, başta süt ve süt ürünleri olmak üzere çeşitli çorba, sos ve diğer hazır gıdalar içerisinde de yer alabilen bir şekerdir. Bazı kişilerde bu şekerin sindiriminde görev alan laktaz enziminin eksikliğine bağlı olarak laktoz intoleransı ortaya çıkabilir. Kendinizde veya çevrenizde laktoz intoleransına dair belirti ve bulguları gözlemlemeniz halinde sağlık kuruluşlarına başvurmanız önerilir.

Laktoz intoleransı teşhisi alan hastalara, içeriği bilinmeyen sütlü tatlılar, kremalı çorbalar, kek, bisküvi, krep gibi süt içeriği olan besinleri tüketmemeleri önerilir. Özellikle laktoz intoleransı şiddetli olan bireylerde dışarıda tüketilen gıdaların içerisinde çok az miktarlarda süt ve süt ürünü bulunuyor olması dahi ciddi belirtilere sebep olabilmektedir.

REKLAM

Laktoz intoleransı hastaları; laktoz içeren besinleri normal porsiyonlar ve uzman kontrolü dışında tüketmemelidir. Bazı çalışmalarda 1 su bardağı süt tüketiminde bazı hastalarda semptomların yoğun şekilde yaşanmadığı gösterilmiştir. Teşhis alan kişilerin mümkün olduğunca laktoz içermeyen süt ve süt ürünleri tüketmesi gerekmektedir. Laktoz içeren içeriklerin tüketilmesi halindeyse standart ölçülerin aşılmaması önerilmektedir. Örneğin, 1 su bardağını aşmayacak süt veya kefir tüketilebilir.

UYARI: Herhangi bir belirti durumunda, ilk olarak uzman bir hekime danışmanız önerilir.

Görsel Kaynak: shutterstock/istockphoto