Duygular mı, aç karnınız mı? Duygusal yemenin nedenleri ve tetikleyicileri nelerdir?
Günümüzün yoğun yaşam temposu ve duygusal baskıları, bireyleri sağlıksız beslenme alışkanlıklarına itiyor. Duygusal yeme, artık sadece fazla kiloların değil, psikolojik yüklerin de habercisi. İşte detaylar...
Günümüzde pek çok insan, öfke, stres ve yalnızlık gibi duygularla baş edemediğinde kendini buzdolabının önünde buluyor. Uzmanlar, duygusal yeme bozukluğunun hem fiziksel hem de psikolojik sorunlara yol açabileceği uyarısında bulunuyor.
DUYGUSAL YEME BOZUKLUĞU NEDİR?
Duygusal yeme, bireyin gerçek bir fiziksel açlık yaşamadan, yaşadığı duygusal yoğunluklara tepki olarak yiyeceğe yönelmesiyle ortaya çıkan bir davranış biçimidir. Genellikle öfke, stres ve depresyon gibi olumsuz duygularla ilişkilendirilse de, mutluluk ve heyecan gibi olumlu duygular da bu davranışı tetikleyebilir. Duygularını tanımlamakta ve yönetmekte zorlanan kişiler, bu zorlukla baş etmek için sıklıkla yemeğe yönelir. Bu durum zamanla kontrolsüz ve sağlıksız bir döngüye dönüşebilir ve genellikle “aşırı yeme bozukluğu” olarak tanımlanır.
DUYGUSAL YEME DÖNGÜSÜ NASIL GELİŞİR?
Duygusal yeme döngüsü, olumsuz bir duygunun tetiklediği yeme davranışı ile başlar. Kişi, örneğin öfke hissettiğinde bu duyguyla baş etmek yerine hızlı bir rahatlama sağlamak amacıyla yemeğe yönelir. Ancak bu davranış kalıcı bir çözüm sağlamaz, aksine zamanla daha büyük fiziksel ve duygusal sorunlara yol açar. Kilo alımı, suçluluk ve pişmanlık gibi duygular döngüyü besleyerek devam ettirir. Bu süreç, bireyin hem beden sağlığını hem de psikolojik iyi oluşunu olumsuz etkiler.
UYGUSAL YEMEYİ AÇIKLAYAN KURAMLAR
- Psikosomatik Kuram: Bireyin açlık ve tokluk sinyallerini ayırt edememesi, duygusal tepkileri yeme davranışıyla karıştırması bu kuramın temelini oluşturur.
- Dışsal Kuram: Yiyeceklerin görüntüsü veya kokusu gibi dışsal uyaranların, bireyi yemeye yönlendirebildiği ileri sürülür.
- Obezite Kuramı: Çocuklukta stresli durumlarda yiyecek ile teselli bulmak, ilerleyen yaşlarda da duygusal durumlarda aşırı yeme eğilimini tetikler.
- Kaçış Kuramı: Kişi, olumsuz duygulardan kaçmak için yemeği bir kaçış aracı olarak kullanır.
- Kısıtlama Kuramı: Sürekli olarak diyet yapan kişiler, duygusal stres altındayken kontrolü kaybederek aşırı yeme atakları yaşayabilir.
DUYGUSAL YEMENİN NEDENLERİ VE TETİKLEYİCİLERİ
- Yoğun Duygulanım: Stres, öfke, kaygı gibi duygular bazı kişilerde yeme ihtiyacını artırırken, bazı kişilerde iştah kaybına yol açabilir. Bu, bireysel farklılıklarla yakından ilişkilidir.
- Gündelik Beslenme Alışkanlıkları: Sürekli diyet yapan bireyler, duygusal zorlanmalar yaşadığında kontrolsüz yeme davranışı sergileyebilir.
- Duygulardan Kaçınma Alışkanlığı: Zorlayıcı duygularla yüzleşmek yerine, yemek yemeyi tercih eden bireyler zamanla etkili başa çıkma becerileri geliştiremez.
DUYGUSAL YEME BOZUKLUĞUYLA BİRLİKTE GÖRÜLEN DURUMLAR
Duygusal yeme bozukluğu genellikle başka psikiyatrik rahatsızlıklarla birlikte seyreder:
- Depresyon
- Yaygın anksiyete bozukluğu
- Obsesif-kompulsif bozukluk
- Sosyal fobi
- Borderline veya bağımlı kişilik bozuklukları
- Zayıflama ilaçları ve diyet ürünlerinin kötüye kullanımı
Bu tür eşlik eden durumlar, tedavi sürecinde çok yönlü bir yaklaşımı gerekli kılar.
BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ VE DUYGUSAL YEME
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bireyin düşünce, duygu ve davranışlarını gözlemleyerek sorunlu kalıpları değiştirmeyi hedefler. Duygusal yeme davranışı da bu kalıplardan biridir. Örneğin, "Kendimi kötü hissediyorum, bu yüzden yemek yemeliyim." düşüncesi, işlevsiz bir inançtır. BDT, bu tür düşünceleri yeniden yapılandırmayı, bireyin duygularıyla daha sağlıklı başa çıkma yöntemleri geliştirmesini sağlar.
DUYGUSAL YEMEYLE BAŞ ETME YOLLARI
- Tetikleyicileri Tanıyın: Hangi duygu ya da durumların sizi yemeye yönelttiğini tespit etmek, farkındalığın ilk adımıdır.
- Alternatif Baş Etme Yöntemleri Geliştirin: Kaygı durumunda yürüyüş yapmak, sıkıldığınızda kitap okumak gibi duygusal tepkilere sağlıklı alternatifler oluşturun.
- Fiziksel İhtiyaçlara Önem Verin: Yeterli uyku, düzenli egzersiz ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları duygusal dayanıklılığı artırır.
- Duygusal Farkındalık Kazanın: Duygularınızdan kaçmak yerine onları kabul etmeyi ve sağlıklı yollarla ifade etmeyi öğrenin.
- Kendinize Şefkat Gösterin: Her duyguyu yaşamak doğaldır; önemli olan bu duygularla nasıl başa çıktığınızdır.
UYARI: Duygusal yeme, anlık bir rahatlama sağlayabilir ancak uzun vadede hem beden hem de zihin sağlığını tehdit eden bir alışkanlıktır. Bu nedenle tetikleyicilerin farkına varmak, duygularla baş etme yollarını öğrenmek ve gerektiğinde profesyonel destek almak oldukça önemlidir.
Görsel Kaynak: istockphoto
