Anne ve babalar dikkat! Ekran karşısındaki çocukların gelişimi hangi olumsuzluklarla karşı karşıya kalabilir?

Çocukların küçük yaşlarda ekran karşısında uzun saatler vakit geçirmesi gelişim süreçlerine olumsuz etkiler meydana getirebilir. Ebeveynlerin kontrolsüz ekran kullanımına karşı bilinçlenmesi, çocukları teknolojinin zararlarından korumada kritik rol oynuyor.

Giriş: 29.04.2025 - 10:30 Güncelleme: 29.04.2025 - 10:30

Anne babalar dikkat: Hangi çocuklar risk altında?

Son yıllarda teknolojinin hızlı gelişmesi ve ulaşılmasının çok kolay olması sebebiyle ebeveynler, çocukları için çok daha dikkatli olmalıdır. Çocukların ekran bağımlılığı karşısında olumsuz gelişimleri nelerdir?

Kontrolsüzce sürdürülen birçok davranış ve alışkanlık zamanla bağımlılığa dönüşebilir. Bu bağlamda, “dijital bağımlılık” olarak da bilinen ekran bağımlılığı; televizyon, tablet, telefon ya da bilgisayar gibi ekranlı cihazların takıntı düzeyinde ve denetimsiz şekilde kullanılması anlamına gelir. Ekran bağımlılığı, her yaştan bireyde görülebilir; ancak özellikle çocuklar bu konuda daha savunmasızdır. Erken yaşlarda kontrol altına alınmayan ekran kullanımı, hem fiziksel hem de psikolojik açıdan ciddi zararlar doğurabilir.

REKLAM

Ekran bağımlılığı çocuklarda farklı şekillerde ortaya çıkabilir ve belirtiler her çocukta farklı düzeyde görülebilir. Dikkat edilmesi gereken bazı belirtiler şunlardır:

- Sürekli ekran kullanma isteği

- Video oyunlarına karşı yoğun istek ve başka hiçbir şeyle ilgilenmeme

- Sosyal etkinlikler yerine ekranı tercih etme

- Ekran kısıtlandığında sinirlilik, kaygı, öfke gibi yoksunluk belirtileri

- Gerçek hayattaki etkinliklere karşı ilgi kaybı

- Ruh halinde ani değişiklikler

- Depresyon ve kaygı belirtileri

- Dikkat eksikliği, öğrenme güçlükleri

- Dil ve konuşma gelişiminde gerileme

- Uyku ve yeme alışkanlıklarında bozulma

- İçe kapanma, ilişkilerde kopukluk, okul başarısında düşüş

REKLAM

Ekran bağımlılığı, çocukların fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu durum anne-babaların dikkatle takip etmesi gereken ciddi bir sorundur. Araştırmalar, ekran bağımlılığının çocukların akademik başarıları üzerinde de olumsuz etkiler yarattığını ortaya koymaktadır.

Uzun süre ekran karşısında kalan çocuklarda göz sağlığı bozulabilir. Göz kuruluğu, batma, bulanık görme, göz ağrısı ve çift görme sık karşılaşılan şikayetlerdir. Ayrıca miyopi ve hipermetropi gibi kalıcı görme problemleri de gelişebilir. Hareketsizlik, duruş bozukluklarına, kas zayıflıklarına ve obeziteye yol açabilir. Obezite ise kalp-damar hastalıklarına kadar uzanabilecek sağlık sorunlarını beraberinde getirebilir.

Uyku düzeni de ekran bağımlılığından olumsuz etkilenir. Mavi ışık maruziyeti, melatonin salgısını azaltarak uykuya geçişi geciktirir ve çocukların büyüme hormonlarının salgılanmasını engelleyebilir. Bu da gelişimi olumsuz etkiler.

REKLAM

Ekran bağımlılığı, çocukların dil gelişimini sekteye uğratabilir. Özellikle ilk 3 yaş, dil öğrenimi açısından kritik bir dönemdir. Sürekli hızlı, renkli ve sesli içeriklere maruz kalan çocuklar, gerçek hayattaki uyaranlara karşı ilgisiz hale gelebilir. Bu durum dikkat dağınıklığına, hiperaktiviteye ve konsantrasyon sorunlarına neden olabilir.

Dikkat eksikliği ve odaklanma problemleri, çocuğun okulda dersleri takip edememesine neden olabilir. Evde ise ödev yapmaktan ve sorumluluk almaktan kaçınma gibi davranışlar gözlenebilir. Bu da akademik başarıyı düşürür.

Ekranda geçirilen süre tek başına bağımlılık belirtisi değildir. Önemli olan, ekran kullanımının çocuğun günlük yaşamını nasıl etkilediğidir.

Örneğin, bir çocuk üç saat ekran karşısında kalabilir ama sosyal hayatı, okul başarısı ve sağlığı yerindeyse bu durum sorun olmayabilir. Ancak başka bir çocuk sadece bir saat ekran kullanıyor olsa bile diğer alanlarda ciddi sorunlar yaşıyorsa, bu durumda ekran kullanımı bağımlılığa dönüşmüş olabilir.

REKLAM

- Ekran süresi hakkında yalan söyleme

- Aile ve arkadaş çevresinden uzaklaşma

- Sürekli oyunu düşünme

- Fiziksel ihtiyaçları erteleme (yemek, uyku gibi)

- Dijital içerikler için fazla para harcama eğilimi

Bu gibi durumlarda ebeveynlerin sınırlamalar koyması ve dijital sınırlar belirlemesi oldukça önemlidir.

Sosyal becerileri zayıf, özgüveni düşük, ailesiyle veya arkadaşlarıyla ilişkileri sorunlu çocuklar ekranlara daha kolay yönelir. Bu çocuklar dijital ortamda kendilerini daha rahat ve güvende hissedebilirler. Ekran kullanımının arkasındaki psikolojik ihtiyaçları anlamak, bağımlılığı önlemede en etkili adımdır.

Çocuklar teknolojiye bizden daha hızlı adapte olabilir; ancak onları dijital dünyada da korumak ve rehberlik etmek ebeveyn olarak bizim sorumluluğumuzdur.

REKLAM

Çocuğunuzla açık iletişim kurarak; kişisel bilgilerin paylaşımı, tanımadıkları kişilerle iletişim kurma gibi riskleri mutlaka konuşun. Cihazların ortak alanlarda kullanılmasını sağlayın ve çocuğunuzla birlikte dijital dünyada zaman geçirin. İnternet filtreleri, yaşa uygun uygulamalar ve medya okuryazarlığı eğitimi ile çocukları dijital tehlikelerden korumak mümkündür.

- İnternetin riskleri hakkında çocuğunuzla açıkça konuşun.

- Eleştirel düşünme becerilerini destekleyin.

- Çocuğunuzun ilgi alanlarını destekleyin, yaratıcı oyunlara yönlendirin.

- Onunla birlikte oyun oynayarak aranızdaki bağı güçlendirin.

- Kendi teknoloji kullanımınızla örnek olun.

- Yazılı bir teknoloji kullanım sözleşmesi oluşturun.

- Kurallar konusunda tutarlı olun.

- Aile içi bağı güçlendirin, birlikte kaliteli vakit geçirin.

Teknoloji tamamen zararlı değildir; önemli olan doğru şekilde ve doğru içeriklerle kullanılmasıdır.

Ebeveynler çocuklarının ne izlediklerini, hangi uygulamaları kullandıklarını bilmeli, içerikleri birlikte değerlendirmelidir. Eğitici ve gelişim odaklı içerikler tercih edilmelidir.Cihaz kullanım süresi yaşa uygun şekilde sınırlandırılmalı ve bu süre dışında alternatif aktivitelerle çocuğun ilgisi desteklenmelidir. Dijital okuryazarlık eğitimi de bu sürecin önemli bir parçasıdır.

Görsel Kaynak: istockphoto